Παρότι το μυαλό ήταν γεμάτο ψηφοδέλτια αυτό τον καιρό, μισή ακρίτσα ελευθερώνεται και βλέπω ολοένα στο βάθος, μέρες τώρα, τη θηλυκή αρκούδα της Πίνδου που εξοντώθηκε σκόπιμα με δηλητηριασμένο δόλωμα, απ’ αυτά που στήνουν οι αγρότες για τις αλεπούδες και τα κουνάβια. Η αρκούδα θήλαζε ακόμη τα μικρά της. Η φωτογραφία της στις εφημερίδες με το ένα πόδι στον αέρα, άκαμπτο, με τον μορφασμό του σπασμού στο πρόσωπο, την πρησμένη κοιλιά, βρίσκεται σ’ αυτό το νοερό άλμπουμ φρικιαστικών φωτογραφιών με τα πτώματα, τα κουφάρια ζώων, τα μαύρα κλαδιά.
Με κόπο βάλθηκα να διαβάσω ξανά την «Τελευταία αρκούδα της Πίνδου», εκείνο το κεφάλαιο από «Το Διπλό Βιβλίο» του Δημήτρη Χατζή που σε κάνει να θέλεις να πάρεις τα βουνά και να μην ξαναζήσεις ανάμεσα στους ανθρώπους. Με κόπο, επειδή η άποψη του Χατζή και του ήρωά του, του Σκουρογιάννη, για την επιστροφή στην πατρίδα και για το πόσο «πολύ σκορπισμένοι τού φαίνονται τούτοι, μέσα στην Ελλάδα, μέσα στον δικό τους τον τόπο», θυμίζει πολύ αυτά που θέλουμε να ξεχνάμε. Τις φωτιές, τις εκλογές.
Φταίει και το γεγονός ότι πλησιάζω πια τα χρόνια του Σκουρογιάννη. Αλλο είναι να διαβάζεις για τον μετανάστη που επιστρέφει όταν είσαι είκοσι χρόνων, κι άλλο όταν είσαι σαράντα. Γιατί ο Σκουρογιάννης είναι πάντα εκεί, με το πλάκωμα στην καρδιά, «στα σαράντα πέντε του πια, μα γερός ακόμα σα βούβαλος, στρογγυλοπρόσωπος, αγριομάλλης, μεγαλόκορμος και στραβοπόδαρος, όπως είναι όλοι τους από κείνα τα μέρη, από κείνα τα βουνά τα μεγάλα» (της Πίνδου).
Απογοητευμένος από τον τόπο και τους συγχωριανούς του, ο ήρωας του Χατζή αποφάσισε να περπατήσει λίγο τον τόπο του και μπήκε στο μεγάλο δάσος. Κι εκεί βρήκε τα χνάρια της. Ηταν «η αρκούδα του Σμόλικα, του Πάπιγκου, της Πολιάνας – η Μάρω της Πίνδου». Και τότε όλα ξεκαθάρισαν μέσα του. «Αυτά τα χνάρια γινόντανε τώρα, ξαναγινόνταν, η σιγουριά του η χαμένη πως είχε φτάσει σε τόπο που δεν ήταν ανυπαρκτος -που δεν ήτανε της νοσταλγίας του μόνο, της φαντασίας του-, η σιγουριά που ‘χε χάσει μέσα σ’ αυτούς τους τρελούς, τους μισούς, τους αφιονισμένους, τους νικημένους ανθρώπους που βρήκε γυρίζοντας».
Η αρκούδα του Σκουρογιάννη ήταν επίσης θηλυκή, αλλά μικρή. Κι όταν τη συνάντησε τελικά έμειναν εκεί και κοιτάζονταν, «ο τελευταίος άνθρωπος του Ντομπρίνοβου κι η τελευταία αρκουδίτσα της Πίνδου». Με τον καιρό ξεθάρρεψαν κι οι δυο, ο άντρας έφερνε ζάχαρη στο ζώο, στο τέλος αγκάλιασε το κεφάλι του. Κι η φιλία τους ήταν τέτοια ώστε στο τέλος ο Σκουρογιάννης συνόδευσε την αρκούδα στη χειμερία νάρκη της και την αποχαιρέτησε. «Και κατέβηκε στο ερημωμένο χωριό τετράδιπλα ορφανεμένος».
Συνιστώ αυτό το αφήγημα σε όσους νιώθουν τετράδιπλα ορφανεμένοι, αυτό τον καιρό, ορφανεμένοι από αυταπάτες. Την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές βλέπω νοερά την Αθήνα των εκλογών, τα ψηφοδέλτια στα πεζοδρόμια, τα κουρτινάκια στα σχολεία, την αίσθηση ματαιότητας. Και το τέλος της μεγαλύτερης συλλογικής ψευδαίσθησης: ότι κάποιος άλλος ενεργεί στη θέση μας, δίνει λύση για λογαριασμό μας, μάς σώζει. Οπως ο συγγραφέας αυτής της ιστορίας, που, στο τέλος της αφήγησης, δεν ξέρει τι νόημα να δώσει στην ιστορία του: «Διχασμένος, μοιρασμένος, κομματιασμένος ανάμεσα σε σαράντα δύο Ντομπρίνοβα και σαράντα δύο σημερινές πολιτείες, σαράντα δύο καλούς Σκουρογιάννηδες και σαράντα χιλιάδες δικές του μαύρες κακίες, δεν ξέρει να δώσει μια λύση».
Αλλά η πολιτική δεν είναι αναδιάταξη της πραγματικότητας και ερμηνεία της όπως η λογοτεχνία. Μας εμπλέκει όλους επειδή η νεκρή αρκούδα λίγο μετά τις φωτιές, λίγο πριν από τις εκλογές ήταν το σύμβολο της δικής μας αδιαφορίας. Τα δέκα εκατομμύρια ευρώ της ευρωπαϊκής βοήθειας που επέστρεψαν άθικτα στη βάση τους επειδή η Διεύθυνση Γεωργίας δεν ήξερε πώς ακριβώς να προωθήσει αυτό το ποσόν σε αγρότες, μάς οδηγούν στην καρδιά του νεοελληνικού προβλήματος: εγωκεντρισμός και αδιαφορία για τους άλλους. Φαινόμενα που εξηγούν, σε μεγάλο βαθμό, τις πυρκαγιές, τα άκοπα συνθήματα που ακούσαμε τις περασμένες μέρες, ακόμη και τον θάνατο της αρκούδας.