Διασχίζουν χρόνια τώρα τον πλανήτη διαπιστώνοντας σε απόσταση ανάσας ό,τι το μεγάλο κοινό παρακολουθεί από τις φωτογραφίες στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, τις συζητήσεις στα περιβαλλοντικά φόρουμ και την αγωνία στα οικολογικά ντοκιμαντέρ: «την ταχύτητα με την οποία ο κόσμος αυτός καταστρέφεται». Δύο νεαροί Βρετανοί σκηνοθέτες, ο Αλαστερ Φόδεργκιλ και ο Μάρκ Λίνφιλντ, συνεργάζονται με το BBC στην ακριβότερη και πιο φιλόδοξη παραγωγή του το «Planet Earth», συλλέγοντας εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς για να συνθέσουν το ρέκβιεμ ενός κόσμου τόσο μακρινού και ταυτόχρονα τόσο οικείου, που χάνεται αργά και βασανιστικά. Φέτος, ολοκλήρωσαν και ένα μεγάλου μήκους κινηματογραφικό ντοκιμαντέρ το «Earth», το οποίο κάνει την πρεμιέρα του στο 13ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας», στις 24 Σεπτεμβρίου, στο Αττικόν, στις 8.30 μ.μ. Η προβολή, παρουσία των σκηνοθετών, εντάσσεται στο αφιέρωμα «Κινηματογράφος καλεί περιβάλλον» και τα έσοδα θα διατεθούν για την ενίσχυση των πυρόπληκτων.
Παρά τις αποστάσεις που τους χωρίζουν, συχνά, από τον «πολιτισμένο κόσμο», οι δύο σκηνοθέτες είναι απολύτως ενημερωμένοι: «Γνωρίζω πολύ καλά για τις πυρκαγιές στη χώρα σας», λέει ο Μάρκ Λίνφιλντ σε συνέντευξή του στην «Κ» από την Αρκτική όπου γυρίζει καινούργια επεισόδια για το Palnet Earth. Μπορεί στο ντοκιμαντέρ τους να «αφηγούνται» ιστορίες μοναξιάς, επιβίωσης, το άγριο κυνήγι θηρευτή και θηράματος, τη μοίρα ενός ελέφαντα που διώκεται από πεινασμένα λιοντάρια ή ενός νεογέννητου τυφλού, μικρού ελέφαντα, που περιπλανιέται ολομόναχος χάνοντας τα ίχνη της μητέρας του, αλλά οι ίδιοι οι σκηνοθέτες δεν αφήνονται μόνο στη συγκίνηση και στον ενθουσιασμό του μοναδικού υλικού τους. Θέλουν να «μεταφέρουν ένα μήνυμα στους θεατές αξιοποιώντας την κινηματογραφική τους γνώση». Οι δυσκολίες του εγχειρήματος πολλές, όσες και οι ανεξάντλητες εμπειρίες τους.
– Εχετε πει οτι χρειάστηκαν χρόνια διαπραγματεύσεων για να αποκτήσετε πρόσβαση στους χώρους γυρισμάτων. Τι σας έκανε να επιμείνετε και να μην εγκαταλείψετε μπροστά στις τόσες δυσκολίες;
– Ολοι, όσοι δουλεύουμε σε αυτήν την παραγωγή, είμαστε πολύ καλά εκπαιδευμένοι. Ξέρουμε ότι η επιμονή οδηγεί στην επιτυχία. Επίσης έχουμε μια κοινή πεποίθηση σε ό,τι κάνουμε. Δεν είναι εύκολο να έχουμε το αποτέλεσμα που επιδιώκουμε σε μια άλλη τοποθεσία. Πιστεύουμε με πάθος στο σκοπό μας και αυτή η πίση είναι το κίνητρό μας. Μας δόθηκε μια εξαιρετική ευκαιρία, με την οποία δεν «διασταυρώνεσαι» εύκολα. Δεν σου προσφέρουν συχνά έναν υψηλό προϋπολογισμό και το καλύτερο συνεργείο για να γυρίσεις μια ταινία για το περιβάλλον που θα κάνει τους ανθρώπους να εκτιμήσουν τον κόσμο στον οποίο ζουν. Βέβαια, η ευθύνη που αναλαμβάνουμε είναι τεράστια γι’ αυτό και είμαστε υποχρεωμένοι να επιμένουμε χωρίς να αντιλαμβανόμαστε την προσπάθεια.
– Γύρισμα ταινίας ή αποστολή; Ο κινηματογράφος στην περίπτωσή σας μοιάζει περισσότερο με αποστολή.
– Πολύ καλή παρατήρηση. Γι’ αυτό και είναι μεγάλος ο βαθμός δυσκολίας. Και τα δύο όμως είναι σημαντικά. Καθώς προχωρούσε η διαδικασία της ταινίας, η αίσθηση της αποστολής δυνάμωνε διαρκώς. Αλλά νομίζω ότι δεν μπορείς να αποχωριστείς την ιδιότητα του σκηνοθέτη. Πρέπει να μεταφέρεις ένα μήνυμα στους θεατές, αξιοποιώντας την κινηματογραφική σου γνώση. Ο,τι έχω κάνει μέχρι στιγμής βασίζεται σε αυτόν τον συνδυασμό κινηματογράφου και αποστολής. Αλλά το κινηματογραφικό ένστικτο είναι εκείνο που σε καθοδηγεί για να έχεις ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα.
Η ομορφιά της Φύσης
– Κινηματογραφείτε τη Φύση και τον πληθυσμό της σαν μια χορογραφία, σαν μια μουσική συμφωνία. Είναι η πραγματικότητα που καταγράφετε ή ο τρόπος που βλέπετε εσείς τη Φύση και μοντάρετε το υλικό σας;
– Η επιλογή των σκηνών σε μια ταινία είναι πολύ σημαντική υπόθεση. Εάν θέλεις να αγγίξεις τους θεατές, πρέπει να επιλέξεις σκηνές που είναι ωραίες, έχουν απήχηση και συμβολική σημασία. Η αλήθεια είναι ότι δεν χρειάζεται να προσπαθήσουμε πολύ με το υλικό που γενναιόδωρα προσφέρεται από τη Φύση.
– Στο Earth αφηγείστε την ιστορία του πλανήτη άλλοτε σαν τραγωδία, άλλοτε σαν θρίλερ, άλλοτε σαν ρομαντική ιστορία, στιγμές στιγμές με χιούμορ. Μοναξιά, αγώνας για επιβίωση, πάθη, συγκρούσεις αλλά και μεγάλη ομορφιά. Πόσος σύνθετος είναι ο κόσμος στο βασίλειο των ζώων;
– Το ζωικό βασίλειο είναι πράγματι πολύ σύνθετο. Ο δικός μας κόσμος και ο δικός τους πορεύονται παράλληλα. Οι περισσότερες αντιδράσεις μας καθορίζονται από κίνητρα που αποκτήσαμε όταν ζούσαμε πιο κοντά στη Φύση. Και οι πιο πολλές από τις καταστροφές που έχουν συμβεί στο πρόσφατο παρελθόν οφείλονται στο γεγονός ότι απομακρυνθήκαμε πάρα πολύ από τις φυσικές επιλογές μας, το είδος της Φύσης που χρησίμευε ως κατευθυντήρια γραμμή μας.
Κλιματικές αλλαγές
– Διαβάζουμε συνέχεια για κινδύνους που είναι ήδη υπαρκτοί: τήξη πάγων στην Αρκτική, διαρκής επέκταση της ερήμου. Είστε αυτόπτες μάρτυρες αυτής της αλλαγής. Ποια είναι η δική σας αίσθηση;
– Προσωπικά, αισθάνομαι πολύ θλιμμένος. Αρχισα να γυρίζω ταινίες με θέμα τη Φύση πριν από 20 χρόνια. Στη διάρκεια της καριέρας μου επέστρεφα στα ίδια μέρη ξανά και ξανά, ίσως μια φορά κάθε 4 ή 5 χρόνια. Η καριέρα μου λειτούργησε ως βαρόμετρο. Είδα δάση στα οποία είχα μείνει να καίγονται ή να αποψιλώνονται, ποτάμια να μολύνονται, πόλεις να ερημώνονται, ζώα για τα οποία γύριζα ντοκιμαντέρ να εξαφανίζονται. Το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι είναι πολύ ευπροσάρμοστο είδος. Οσοι γεννιούνται σήμερα, αγνοούν τι προϋπήρξε και θεωρούν το περιβάλλον απολύτως κανονικό. Δεν έχουν καμία εμπειρία του παρελθόντος και αυτό δεν γεννάει καμία επιθυμία να επανορθώσουν. Ο,τι καθιστά το ανθρώπινο είδος επιτυχημένο, είναι ακριβώς αυτό που καταστρέφει το περιβάλλον στο οποίο ο άνθρωπος ζει.
– Αισθανθήκατε ποτέ σε απόσταση ανάσας από τον θάνατο ή η σύγχρονη τεχνολογία δημιουργεί αποστάσεις ασφαλείας;
– Ναί, δεν βρεθήκαμε ποτέ σε κίνδυνο. Αισθάνομαι όμως κοντά στον θάνατο όταν παρακολουθώ, από πρώτο χέρι, την ταχύτητα με την οποία ο κόσμος αυτός καταστρέφεται.
Να βρεθούν λύσεις
– Οι ευθύνες για τις τεράστιες οικολογικές καταστροφές βαρύνουν περισσότερο τους πολίτες ή τις κυβερνήσεις;
– Αυτό που πρέπει να βρεθεί ώστε να υπάρξουν τα όποια αποτελέσματα είναι μια συνολική λύση, πέρα από τους πολίτες και τις κυβερνήσεις. Τι χρειάζεται άραγε ακόμη; Μια μαζική καταστροφή στην Ινδία και την Κίνα, έτσι ώστε ο πλανήτης να χάσει το εργατικό δυναμικό του και να αναγνωρίσει οτι «κάτι πρέπει να γίνει;». Η καλή συμπεριφορά ενός πολίτη ή ενός πολιτικού είναι μια καλή αρχή αλλά δεν συνιστά λύση.
– Ταξιδεύοντας παντού για τις ανάγκες των γυρισμάτων σας, θα λέγατε ότι η Γη μπορεί να έχει μέλλον ή η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη αρχίσει;
– Εάν μου είχατε κάνει την ίδια ερώτηση πριν από 12 μήνες θα ήμουν πολύ απαισιόδοξος, πάρα πολύ απαισιόδοξος. Πρόσφατα, όμως, νομίζω ότι υπάρχει μια εντυπωσιακή αφύπνιση, μια έκρηξη εγρήγορσης – τουλάχιστον στην Μεγάλη Βρετανία, όπου ζω. Αλλά νομίζω ότι το φαινόμενο είναι γενικότερο. Και ελπίζω οι ρυθμοί να επιταχυνθούν. Ετσι θα έλεγα ότι είμαι πολύ ανήσυχος αλλά και περισσότερο αισιόδοξος κάθε μέρα που περνάει.
Το πρόβλημα του περιβάλλοντος είναι πολιτικό ζήτημα
– Σήμερα γίνονται εκλογές στην Ελλάδα. Πρόσφατα η χώρα μας γνώρισε μια τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή από φωτιές που κατέκαψαν ένα μεγάλο τμήμα της. Ποια πιστεύετε ότι θα πρέπει να είναι η βασική μέριμνα για την κυβέρνηση που θα αναδειχθεί από αυτές τις εκλογές;
– Είμαι ενήμερος για το τι έχει συμβεί στη χώρα σας. Υπήρχε σε όλα τα δελτία ειδήσεων. Το πρόβλημα του περιβάλλοντος έχει εξελιχθεί σε κατεξοχήν πολιτικό ζήτημα σε όλον τον κόσμο και νομίζω ότι οι οικολογικές παρατάξεις θα είναι όλο και πιο ισχυρές στο μέλλον. Αλλά αυτήν την στιγμή, για να κάνει τη διαφορά μια νέα κυβέρνηση, θα πρέπει να δαπανήσει ένα τεράστιο ποσό χρημάτων έτσι ώστε να δημιουργήσει καινούργια υποδομή για να σταματήσει την καταστροφική πρακτική των βιομηχανιών. Ειδικά στην Ευρώπη, όπου οι οικολογικές παρατάξεις δεν είναι τόσο ισχυρές, είναι αφελές να περιμένουμε από μια νέα κυβέρνηση να κάνει τη διαφορά. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να καταστήσουμε την έννοια «προστασία του περιβάλλοντος» οικεία στα μυαλά των ανθρώπων. Με μικρές, άμεσες πράξεις θα κερδίσουμε χρόνο έως ότου οι κυβερνήσεις εφαρμόσουν κάποιες περιβαλλοντικές πολιτικές. Νομίζω πως αυτήν την στιγμή η αλλαγή πρέπει να ξεκινήσει από τον κόσμο και να μετακινηθεί προς τις ηγεσίες.