Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος
Απόψεις – Για αυτιά που δεν ακούν
εκδ. Α. Α. Λιβάνη, σελ. 190
Το βιβλίο του Καθηγητή της Παθολογικής Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Χαράλαμπου Μουτσόπουλου περιέχει μια συλλογή από δημοσιευμένα άρθρα στόν Τύπο και ομιλίες που έγιναν σε επιστημονικές εκδηλώσεις. Τα δημοσιεύματα έχουν ταξινομηθεί κατά ενότητες: Ιατρική Εκπαίδευση, Οργάνωση Συστημάτων Υγείας, Ερευνα και Διοίκηση Πανεπιστημίων.
Ο Χαράλαμπος Μουτσόπουλος επεξεργάζεται συστηματικά τους παραπάνω τομείς, κάνοντας συγκρίσεις με άλλες χώρες και κυρίως με τις αγγλοσαξονικές. Με την ορθολογική και μαχητική του σκέψη, εντοπίζει τις πολυπληθείς ατέλειες των συστημάτων ιατρικής εκπαίδευσης και παροχής Υπηρεσιών Υγείας στην Ελλάδα και προτείνει λύσεις τεκμηριωμένες και βασισμένες στις σύγχρονες διεθνείς τάσεις που γνωρίζει από την ευρεία εμπειρία του στην Αμερική και την συνεχή συνεργασία του με μεγάλα κέντρα του εξωτερικού.
Είχα διαβάσει κατά καιρούς μερικά από τα άρθρα του βιβλίου όταν πρωτοδημοσιεύθηκαν. Αλλά όταν τα ξαναδιάβασα παρουσιασμένα συστηματικά με κατέλαβε μια μεγάλη θλίψη και απέραντη απογοήτευση. Λείπω από την Ελλάδα 35 χρόνια και παρ’ όλο που, ώς ένα σημείο, παρακολουθώ τις εξελίξεις στη χώρα μας δεν είχα συνειδητοποιήσει το τεράστιο κενό στο οποίο βρίσκεται η ιατρική εκπαίδευση με την έλλειψη ενιαίου εκπαιδευτικού προγράμματος για τους ειδικευόμενους και την αποσπασματική μετεκπαίδευση των υπαρχόντων γιατρών. Η οργάνωση και λειτουργία των συστημάτων παροχής Υπηρεσιών Υγείας εμφανίζεται να βρίσκεται σε κατάσταση απόλυτης σύγχυσης.
Περιορισμένη επιτυχία
Χωρίς αμφιβολία, έγιναν κατά καιρούς κάποιες προσπάθειες βελτίωσης, που όμως είτε απέτυχαν είτε είχαν μερική μόνον επιτυχία. Τα ίδια προβλήματα, όπως τα ήξερα από τρεις και πλέον δεκαετίες, εξακολουθούν στην ουσία να διαιωνίζονται μέχρι σήμερα. Η πρώτη μελετημένη προσπάθεια από τον Σπύρο Δοξιάδη, τη δεκαετία του ’70, να αναμορφώσει την κατάσταση στην Υγεία έληξε άδοξα πριν ακόμη αρχίσει. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας, όπως τέθηκε μάλλον βεβιασμένα σε εφαρμογή την δεκαετία του ’80, ήταν αμφισβήτητα ένα μεγάλο θετικό βήμα με συμβολή όμως πολύ περιορισμένη, αφού βασίστηκε περισσότερο σε πολιτικά κριτήρια παρά σε ορθολογικό προγραμματισμό. Από τις άλλες χλιαρές προσπάθειες πού έγιναν κατά καιρούς ξεχωρίζουν η απόπειρα του Αλέκου Παπαδόπουλου να επιφέρει κάποιες ενδιαφέρουσες διαρθρωτικές αλλαγές, που στη συνέχεια και αυτές εξανεμίστηκαν. Ολα αυτά διαδραματίζονται σε εποχή πού η Ελλάδα διαθέτει όσο ποτέ άλλοτε αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό σε γιατρούς, νοσηλευτές, διοικητικούς και επιστήμονες, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.
Η εύλογη ερώτηση είναι γιατί τόσα πολλά χρόνια μετά την μεταπολίτευση η κατάσταση στο χώρο της Υγείας στην Ελλάδα βρίσκεται σε αυτό το χάλι; Γιατί να βρίσκεται τόσο πίσω από τον υπόλοιπο Δυτικό κόσμο; Γιατί να υπάρχει αυτό το χάος ανάμεσα στους ασθενείς, τους γιατρούς, τους φοιτητές και το κράτος; Ο Χαράλαμπος Μουτσόπουλος υπονοεί ότι υπάρχουν κάποιες ισορροπίες που ενδεχομένως βολεύουν «όλους» και που δεν θέλουν να τις διαταράξουν. Αραγε, είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι, ακόμη κι εμείς του εξωτερικού; Θα μπορούσαν μεμονωμένες προσπάθειες με τη δυναμικότητα και την προκλητικότητα του Χαράλαμπου Μουτσόπουλου να έχουν αποτέλεσμα; Πιθανώς ναι, όπως διαφαίνεται από τα «Προλεγόμενα», iσως ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια του βιβλίου. Σε αυτό το κομμάτι, ο Χαράλαμπος Μουτσόπουλος καταθέτει την προσωπική του μαρτυρία για τη συνεισφορά του στη δημιουργία του Τμήματος Παθολογίας στο ξεκίνημα της Ιατρικής Σχολής Ιωαννίνων. Αρχίζοντας από το μηδέν, ο Χαράλαμπος Μουτσόπουλος με τις ικανότητες, την αποφασιστικότητα, την σκληρή δουλειά και την ηγετική του προσωπικότητα ενέπνευσε τους αρχικούς συνεργάτες του, επηρέασε το πανεπιστημιακό αλλά και τοπικό περιβάλλον του και κατόρθωσε να αποσπάσει την διεθνή αναγνώριση.
Οι προτάσεις
Υπάρχουν όμως και ορισμένα σημεία στο βιβλίο του Χαράλαμπου Μουτσόπουλου για τα οποία θα μπορούσαν να διατυπωθούν κάποιες επιφυλάξεις, π.χ. οι προτεινόμενες λύσεις για τα ράντζα στις εφημερίες των νοσοκομείων της Αθήνας, πρόβλημα πολύ περισσότερο περίπλοκο απ’ όσο παρουσιάζεται. Το τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται στο όραμα δημιουργίας «Μη Κρατικής Μη Κερδοσκοπικής Ιατρικής Σχολής και Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου». Γιατί άραγε δεν έχουμε δει παρόμοιες προσπάθειες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Μήπως είναι η Ελλάδα συγγενέστερη στο αμερικανικό πρότυπο;
Πιστεύω ότι οι «Απόψεις» του Χαράλαμπου Μουτσόπουλου πρέπει να διαβαστούν απ’ όλους όσοι έχουν ενδιαφέρον για την κατάσταση στα θέματα Υγείας στην Ελλάδα. Συμφωνούντες και διαφωνούντες να καταθέσουν τις απόψεις τους, μήπως και στην τωρινή φάση της πλήρους αποτελμάτωσης στο χώρο της Υγείας υπάρξει κάποια κινητικότητα και δούμε επιτέλους κάποια θετικά αποτελέσματα.
* Ο κ. Νίκανδρος Μπούρας είναι καθηγητής της Ψυχιατρικής στό Institute of Psychiatry του King’s College του Λονδίνου.