Νόρμαν Μέιλερ
Το κάστρο στο δάσος
μετ. Ιλάειρα Διονυσοπούλου
εκδ. Καστανιώ
«Α ποφάσισα ότι ο Θεός και ο Διάβολος ασχολούνται πάρα πολύ με τους ανθρώπους που βρίσκονται στην κορυφή. […] Δεν πιστεύω να φαντάζεστε ότι ο Θεός και ο Διάβολος άφησαν μόνους τους τον Λένιν, τον Χίτλερ και τον Τσώρτσιλ; Οχι». Τάδε έφη ο Νόρμαν Μέιλερ, ένας από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς συγγραφείς του 20ού αιώνα, το 1965, στο βιβλίο του «Αμερικάνικο όνειρο». Σήμερα, το «Κάστρο στο δάσος» ολοκληρώνει το παζλ, με τον Διάβολο, τον Μαέστρο που συμμετέχει στη σύλληψη του Χίτλερ, προσελκύοντάς τον στο πεδίο του Κακού Πνεύματος (άλλως Κ.Π.) και απομακρύνοντάς τον από τον καλό Θεό. Την ιστορία μας την αφηγείται ένας δευτεροκλασάτος διαβολάκος, ο υπεύθυνος για την παρακολούθηση της οικογένειας Χίτλερ και των αιμομικτικών της επιδόσεων, που εγγυώνται ένα σοβαρό, ακλόνητο σατανικό χαρακτήρα, και την επιτήρηση του «αιμομικτίδη» Αντι, του Αδόλφου ως τον θάνατο του πατέρα του. Τη συνέχεια, ο ογδονταπεντάχρονος Μέιλερ μας την υπόσχεται στους άλλους δύο τόμους της τριλογίας, που θα ολοκληρώσουν την κατ’ αυτόν και κατά τον Ντίτερ, τον διαβολάκο, βιογραφία του Χίτλερ. Μεγάλη η πρόκληση, μεγάλες και οι προσδοκίες.
Ανατρεπτικός
Ο Μέιλερ όμως παραμένει ο προκλητικός, αντιφατικός, ανατρεπτικός Μέιλερ που έχουμε γνωρίσει μέσα από τα έργα του, μυθοπλασίας και μη, από το «Οι γυμνοί και οι νεκροί» που τον έκανε διάσημο στα είκοσι πέντε του χρόνια ώς τις «Στρατιές της νύχτας», το «Κατά Υιόν Ευαγγέλιο» και το «Γιατί κάνουμε αυτόν τον πόλεμο;», από τη σκληρή κριτική του στους προέδρους της Αμερικής αλλά και στην αμερικανική κοινωνία, την ίδια του τη ζωή που έφτασε την υπερβολή στα όριά της. Και μπορεί με το βιβλίο του να εκφράζει μια γνήσια αμερικανική αγωνία, να προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα «Τι είναι το Κακό;», που ενσκήπτει με νέες μορφές την τελευταία δεκαετία· μπορεί να εκφράζει την πανανθρώπινη οδύνη και απορία μετά το ναζισμό και το Αουσβιτς για τη φύση και την ουσία και του Κακού· αλλά το κάνει με τον εντελώς δικό του τρόπο: «σαρδόνια, αντικειμενικά, ειρωνικά, καλοπροαίρετα, επικριτικά, ακόμα και συμπονετικά», παραμένοντας από την πλευρά του δαίμονα και όχι του συγγραφέα – παρότι δεν μπορεί να συγκρατήσει τις μεταλογοτεχνικές ανησυχίες του. Θα αναρωτηθεί κανείς υπάρχει «συμπονετική» και «καλοπροαίρετη» ματιά όταν μιλάει κανείς για τον Χίτλερ; Διαβάζοντας το βιβλίο καταλαβαίνει ότι στις λέξεις, πολλές φορές, το σημαντικό δεν είναι η σημασία τους, αλλά το περιβάλλον τους, που τις ντύνει με άλλο νόημα και τους δίνει νέο βάθος.
Παρακολουθούμε λοιπόν τον Ντίτερ να γράφει, ευελπιστώντας ότι θα ξεφύγει από το άγρυπνο μάτι του Διαβόλου, που απαγορεύει την αποτύπωση του έργου του Κακού στο χαρτί μιας και «τα τελευταία χρόνια στην Αμερική ο Μαέστρος είναι περισσότερο επικεντρωμένος στα ηλεκτρονικά μέσα παρά στα έντυπα». Πιάνει την ιστορία από πολύ παλιά, από τις περίφημες υπόνοιες περί εβραϊκής καταγωγής του Χίτλερ, περί αιμομιξίας των γονιών του κ.λπ. Περιγράφει όλο ζωντάνια τις συνευρέσεις που οδήγησαν στη σύλληψη του σατανικού Αντι, από τους παππούδες του ακόμα, επιμένει στην ιδιαίτερη αδυναμία που του είχε η μητέρα του Κλάρα, κόρη και μαζί γυναίκα του πατέρα του κατά τον Μέιλερ, η οποία είχε δει τα παιδιά της όλα να πεθαίνουν. Τις σχέσεις του με τα ετεροθαλή και τα φυσικά του αδέλφια, την εμπλοκή του στην έως θανάτου κακοτυχία τους, τα προφητικά του όνειρα, τις σχολικές του επιδόσεις και τις καλλιτεχνικές του φαντασιώσεις. Ο Μέιλερ δεν παραλείπει να συνδέει το ηπίως σατανικό παρόν του παιδιού και του εφήβου με τη σατανικότατη εξέλιξη: ο καπνός από τις μέλισσες, με τις οποίες ασχολείται ο πατέρας του, που καίγονται, θα μπορούσε να είναι η πρώτη καταγραφή για το Αουσβιτς, λόγου χάρη.
Αποδόμηση
Αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θέλει, εντέλει, να διατυπώσει άλλη μια συνεκτική άποψη για τη φύση του Κακού. Αρνούμενος τη θέση της Χάνα Αρεντ, για την κοινοτοπία του κακού, στο δικό του μυθιστόρημα περιγράφει, ωστόσο, το κοινότοπο, αν όχι το γελοίο του σατανικού. Εχουν ήδη προλάβει να γραφτούν αρκετά για το βιβλίο, από σκοπιά ιστορική, φιλοσοφική. Ο Τζ. Κούτσι μέμφεται εμμέσως πλην σαφώς τον Μέιλερ ότι «αθωώνει» κατά κάποιο τρόπο τον Χίτλερ, αφού ενοχοποιεί τον Διάβολο για τα έργα του. Ο Μέιλερ όμως δεν αθωώνει τον Χίτλερ, τον αποκαθηλώνει εντελώς, τον διαλύει, τον κάνει ένα καρτούν, κινούμενο από φροϋδικές μαζί και διαβολικές ενορμήσεις, τον αποδομεί μέχρις εσχάτων: όταν μιλάει για τις πλήρεις οσμών και κραυγών συνευρέσεις των γονιών του που τον βγάζουν από τα ρούχα του, για τον ποπούλη του, άλλως «τριανταφυλλάκι», για την μπόχα που αναδίδει ως διαβολικό πρόσωπο, για τον φόβο του για τον πατέρα του που τον κάνει να κατουριέται ή να ξερνάει. Ο Μέιλερ πιστεύει ότι το κακό και το καλό συνυπάρχουν στον κόσμο και το κακό, το Απόλυτο Κακό, ίσως δεν χωράει εξηγήσεις. Γι’ αυτό και η δική του προσέγγιση είναι αυτή μιας φάρσας, εντός γκροτέσκου χωρίς όρια που προασπίζει τον ανθρωπισμό από μια αναπάντεχη σκοπιά.