Οι έξι ημέρες της φαντασίας στην εξουσία

Οι έξι ημέρες της φαντασίας στην εξουσία

3' 46" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το Λιντς, μια μικρή παραδουνάβια πόλη της Αυστρίας, που θα είναι πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2009, έγινε διάσημη μετά το 1979, όταν ιδρύθηκε σ’ αυτήν η Ars Electronica, το σημαντικότερο διεθνώς ετήσιο φεστιβάλ για την τέχνη, την τεχνολογία και την κοινωνία. Κορυφαίο γεγονός στο πλούσιο πρόγραμμα του φεστιβάλ είναι η απονομή των βραβείων «Golden Nica», επίχρυσα μικροαντίγραφα της Νίκης της Σαμοθράκης, τα οποία θεωρούνται τα Οσκαρ της τεχνολογικής τέχνης.

Η πρώτη εντύπωση από το Λιντς φέτος ήταν πως η πόλη γέμισε ηλεκτρονικά παιχνίδια και τρελούς επιστήμονες που έδειχναν τα αλλόκοτα πειράματά τους. Μερικοί επισκέπτες φορούσαν στο κεφάλι στεφάνια με το όνομά τους, όπως τα ανδρείκελα (avatars) στον κόσμο της δυνητικής πραγματικότητας. Η πλατεία Pfarrplatz στρώθηκε με άμμο και γέμισε ξαπλώστρες, για να γίνει ολόιδια με την αντίστοιχη ψηφιακή πλατεία της δυνητικής πραγματικότητας στη «Δεύτερη Ζωή» (Second Life) της πόλης. Η Marienstrasse, ένας στενός μακρύς δρόμος με πολλά άδεια καταστήματα, επελέγη ως χώρος για την ονομαζόμενη «δεύτερη πόλη» επειδή θυμίζει από μόνος του σκηνικό σε παιχνίδι δυνητικής πραγματικότητας.

Η κυρίαρχη ιδέα ήταν να μεταφερθεί στην πραγματικότητα της καθημερινής ζωής η δυνητική πραγματικότητα της «Δεύτερης Ζωής», που χιλιάδες άνθρωποι επιλέγουν να ζήσουν μέσα στο Διαδίκτυο… Ακόμη και ο δήμαρχος και ο αντιδήμαρχος του Λιντς ζουν «δεύτερη ζωή» στον δυνητικό κόσμο, ως ανδρείκελα που μοιάζουν αρκετά με την πραγματική τους εικόνα, αν εξαιρέσουμε την προσαρμογή του σωματότυπου του δημάρχου στο πιο γυμνασμένο στην «δεύτερη ζωή του» και τη δυνατότητά του να αγνοεί τους νόμους της βαρύτητας, όπως και οι υπόλοιποι «κάτοικοι» της «δεύτερης ζωής».

Στους εκθεσιακούς χώρους, το τηλεκατευθυνόμενο αεροπλανάκι-παιχνίδι που κατασκοπεύει και φωτογραφίζει την πόλη από ψηλά, είναι έργο καλλιτέχνη-ακτιβιστή. Ο λευκός χυλός που επηρεάζεται από τα εγκεφαλικά κύματα και στερεοποιείται στιγμιαία σε αφαιρετικά λευκά γλυπτά, βασίζεται σε επιστημονικό πείραμα, και η μουσική σύνθεση που θυμίζει ροκ, δημιουργήθηκε από αλγόριθμους οργανωμένους σε ήχους. Μια μικροσκοπική κούκλα-ημιζωντανό γλυπτό από ιστό «πεθαίνει» προγραμματισμένα μέσα στη θερμοκοιτίδα της, κι όσο για το διαφανές γλυπτό-βιολογική κατοικία, προτείνεται ως λύση για μακρινά ταξίδια στο Διάστημα και σχεδιάστηκε έτσι ώστε να χρησιμοποιηθεί το DNA ως συμπαντικός κώδικας επικοινωνίας. Οι «έξυπνες μηχανές» αναγνώρισης συναισθημάτων καταγράφουν και αναλύουν την κατάσταση του επισκέπτη που διαδρά μαζί τους και ανταποκρίνονται, είτε με την παρουσίαση σχετικού σεναρίου από ανδρείκελο είτε, σε άλλο έργο -του νεαρού Ελληνα Δημήτρη Καρυώτη-, προσφέροντας παγωτό, σε ποσότητα ευθέως ανάλογη με το άγχος του επισκέπτη. Κι ακόμα, γκράφιτι με λέιζερ που σχηματίζουν φωσφορικά tags στους τοίχους, αλλά και μουσικοί ρυθμοί που «μεταφράζονται» σε κείμενο και σχήματα στην οθόνη. Αυτά, πέρα από τα κλασικά περιβάλλοντα βίντεο και τα έργα με διάδραση, με πολυμέσα, και με χρήση της δυνητικής πραγματικότητας.

Στο μικρό ακόμα «Μουσείο του Μέλλοντος», ο επισκέπτης φοράει γυαλιά δυνητικής πραγματικότητας και δεμένος με ασφάλεια μπροστά στη μεγάλη τριπλή οθόνη, υψώνεται ενάμισι μέτρο πάνω από το έδαφος κουνώντας τα χέρια σαν φτερά και ιδρώνει με την αδρεναλίνη στα ύψη, καθώς όλες του οι αισθήσεις τον βεβαιώνουν ότι πετάει ψηλά πάνω από την πόλη.

Εργα της τεχνολογικής-κοινωνικής τέχνης, για την ανάγνωση των οποίων θα χρειαστεί περισσότερο πικρό χιούμορ και λιγότερη σπουδαιοφάνεια από την πλευρά του επισκέπτη. Αλλα σε «ρουφάνε» στον κόσμο τους χωρίς όμως να καταφεύγουν σε κόλπα εντυπωσιασμού ή φτηνού σοκαρίσματος. Αλλα, απαιτούν να σκύψεις πάνω τους ώρα, με προσοχή, για να αναγνωρίσεις τους κώδικες και τη βαθύτερη ιδέα τους.

«Αντίο» στην ιδιώτευση

Ομως, πίσω από την επίφαση του παιχνιδιού για μεγάλους, και μέσα από αυτό, αποκαλύπτονται από το ίδιο το θέμα της φετινής Ars Electronica, αγωνιώδη πολιτικά ερωτήματα: Ο αφοριστικός τίτλος «Goodbye Privacy» (Αντίο ιδιώτευση) υπαινίσσεται διπλή απώλεια του δικαιώματος στο ιδιωτεύειν, αφενός από την ακούσια «ψηφιακή διαφάνεια», με επιχείρημα τη διαφύλαξη της ασφάλειας του πολίτη, κι αφετέρου από την εκούσια παραίτησή του από το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, καθώς η αποδοχή της χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας συνεπάγεται αμοιβαία προσβασιμότητα όλων προς όλους, μέσα από το κινητό τηλέφωνο, τα ίχνη στο Διαδίκτυο κ.λπ. Πόσω μάλλον, όταν στην κουλτούρα αυτή εντάσσεται η διαφυγή από την πραγματική ζωή, μέσα από τη δημόσια έκθεση σε μια «Δεύτερη Ζωή» στον δυνητικό κόσμο. Οσο για τον υπότιτλο του Φεστιβάλ, «Καλωσόρισμα στον Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο», είναι μια σαφής αναφορά-προειδοποίηση στο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας «Θαυμαστός καινούργιος κόσμος» του Αλντους Χάξλεϊ (1894-1963).

Ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα αντιμετωπίστηκε το ζήτημα της ιδιωτικότητας στον ψηφιακό πολιτισμό, από το διεθνές συμπόσιο που συνδιοργάνωσαν η Ars Electronica και ο Σύνδεσμος Αυστριακών Δικαστών. Ζητούμενο, οι δυνατότητες άμυνας σ’ αυτό το τεράστιο Panopticon που έγινε ο κόσμος – όχι βέβαια επειδή υπάρχει τεχνολογία, αλλά επειδή επιτρέπουμε μια τέτοια χρήση της.

Δικτυακός τόπος της Ars Electronica: HYPERLINK http://www.aec.at/en/index.asp

* Η κ. Αννα Χατζηγιαννάκη είναι ιστορικός Τέχνης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή