Ο Γάλλος αυτοδίδακτος συνθέτης Ρενέ Ομπρί είναι ένας διακριτικός αλλά άκρως παραγωγικός συνθέτης, που συνδυάζει τις κλασικές αρμονίες με new age, ροκ, world music και τη γαλλική παράδοση. Γράφει, ενορχηστρώνει, παίζει πολλά από τα μουσικά όργανα και παράγει μόνος του τα άλμπουμ του. Το μουσικό όργανο που προτιμά είναι η κιθάρα, αλλά παίζει επίσης μπουζούκι, μαντολίνο, μπάντζο και φυσαρμόνικα. Οι συνθέσεις του εμπλουτίζονται ακόμη με βιολί, τρομπόνι, ακορντεόν, πιάνο και κλαρινέτο. Η ατμοσφαιρική μουσική του Ομπρί μάς μεταφέρει σε κόσμους ονειρικούς και πολλές από τις συνθέσεις του μας φέρνουν στο μυαλό τον Μ. Χατζιδάκι, από τον οποίο όπως ο ίδιος λέει επηρεάστηκε καθοριστικά, και στον οποίο αφιέρωσε τον δίσκο του Ne m’oublie pas. Ο Ρενέ Ομπρί έδωσε για πρώτη φορά συναυλία στην Ελλάδα πριν από 8 χρόνια κι αυτό επαναλήφθηκε αρκετές φορές στα χρόνια που ακολούθησαν. Ξαναβρέθηκε στην Αθήνα πριν από λίγες μέρες και τον συναντήσαμε στο ξενοδοχείο του για μια συζήτηση για τη μουσική, την πολιτική, την ευτυχία…
Μουσική, όπως Αγάπη
– Ποιος είναι ο Ρενέ Ομπρί;
– Δεν επιδεικνύομαι συνήθως ούτε μιλάω συχνά για μένα. Μόνο μέσα από τη μουσική μου φανερώνομαι πραγματικά. Νιώθω πιο πολύ τεχνίτης παρά καλλιτέχνης, δεν γράφω μουσική αλλά σκαρώνω τη μουσική με τα χέρια μου, στην κιθάρα ή στον υπολογιστή. Ισως η μεγαλύτερη δυσκολία μου να εντοπίζεται στις σχέσεις μου με τους άλλους. Είμαι άνθρωπος μοναχικός και επιφυλακτικός, παρ’ ολα αυτά χαμογελώ συχνά στους άλλους ακόμη και στους άγνωστους, έστω κι αν μερικοί δεν μου επιστρέφουν αυτό το χαμόγελο.
– Ποιο είναι το κλειδί της επιτυχίας σας;
– Δεν ξέρω αν είμαι επιτυχημένος όπως λέτε, υποθέτω πως η επιτυχία μου είναι κάτι σχετικό. Στη Γαλλία δεν έχω σχεδόν καμία σχέση με τα μέσα ενημέρωσης. Σπάνια γίνεται αναφορά σε μένα και όταν κάνω συναυλίες χρειάζεται να δώσω μάχη για να μπει κάποιο άρθρο στις εφημερίδες. Φυσικά είναι ευχάριστο να αναγνωρίζεται και να κατανοείται η δουλειά μου από το κοινό, και γι’ αυτό είμαι ευχαριστημένος. Αλλά δεν είμαι ο Στινγκ ή ο Μάικλ Τζάκσον.
– Είστε ευτυχισμένος;
– Είναι κάτι εφήμερο, δεν μπορεί κανείς να είναι συνεχώς ευτυχισμένος (εκτός κι αν είναι ανόητος). Ζω στο Παρίσι, μια σχετικά άνετη ζωή, και κάποιες μέρες νιώθω ευτυχισμένος, όταν φυσικά δεν σκέφτομαι τα προβλήματα του κόσμου. Η Αφρική για μένα δεν είναι μόνο ένας γεωγραφικός όρος, αλλά κάτι παραπάνω: είναι ένα βάρος στους ώμους. Τις μεγαλύτερες χαρές τις έχω πάρει από τις γνωριμίες με τις σημαντικές γυναίκες της ζωής μου και φυσικά από τη γέννηση των παιδιών μου. Μετά, πολύ μετά, έρχεται η χαρά από την όποια επιτυχία της μουσικής μου.
– Τι είναι μουσική;
– Είναι πολύ δύσκολο να την ορίσει κανείς. Η μουσική ανήκει στη σφαίρα των αισθήσεων και είναι ζωτικής σημασίας, κυριολεκτικά μάς βοηθάει να ζήσουμε, όχι μόνο εμένα αλλά εκατομμύρια ανθρώπους. Αν την αφαιρέσουμε από τον κόσμο θα είναι σχεδόν σαν να αφαιρούμε την αγάπη. Το να συνθέτω μουσική διατηρεί τη διανοητική μου νεότητα, είναι σαν να ονειρεύομαι ξύπνιος.
– Πώς θα ορίζατε την τέχνη;
– Τέχνη είναι ένας τρόπος να ζει κανείς σε αρμονία με τον εαυτό του και τους άλλους. Δεν είναι ανάγκη να είναι κανείς μουσικός, καλλιτέχνης ή ζωγράφος για να το πετύχει αυτό, μπορεί να είναι οδηγός ταξί ή μάγειρας. Η τέχνη, με κεφαλαίο Τ, είναι κάτι δυνατό και αφηρημένο που πηγαίνει κατ’ ευθείαν στην καρδιά χωρίς να περάσει από το κεφάλι.
Αυτοδίδακτος
– Τι νομίζετε ότι σας διαφοροποιεί από άλλους σύγχρονούς σας μουσικούς;
– Δεν ξέρω αν είμαι πράγματι διαφορετικός από άλλους μουσικούς, αυτός ο ισχυρισμός μού φαίνεται λίγο υπερβολικός. Αν διαφέρω σε κάτι, αν ακολουθώ μια διαφορετική προσέγγιση στη μουσική μου, ίσως είναι γιατί είμαι αυτοδίδακτος. Μια σειρά από τυχαίες συναντήσεις καθόρισαν την πορεία μου σαν μουσικού: η Καρολίν Κάρλσον, ο Μάνος Χατζιδάκις που με επηρέασε πολύ, και άλλοι μουσικοί και καλλιτέχνες. Η μουσική μου έχει επιρροές από τον τόπο που γεννήθηκα κι από τα μέρη που αγαπώ, όπως η Ιταλία. Αλλά την έμπνευσή μου την αντλώ κυρίως από αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο. Σε κάθε περίπτωση όταν συνθέτω μουσική προσπαθώ να είμαι έντιμος.
Τεράστια κοινωνική αδικία
– Τι είναι πόλεμος; Πιστεύετε ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση είναι μονόδρομος;
– Οι αιτίες ενός πολέμου συνήθως έγκεινται στην αδυναμία επικοινωνίας, στην αδυναμία συμφωνίας μεταξύ των ανθρώπων για κάποια πράγματα. Υπάρχουν όμως τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους πόλεμοι. Στον κόσμο υπάρχει τεράστια κοινωνική αδικία. Ο πλούτος του πλανήτη είναι πολύ άδικα μοιρασμένος και οι διαφορές ανάμεσα στους φτωχούς και τους πλούσιους μεγαλώνουν, και όσο αυξάνεται αυτό το χάσμα τόσο μεγαλώνει η υποταγή. Εάν δεν προσέξουμε, θα έρθει η καταστροφή.
Δεν είναι η πολιτική, αλλά η οικονομία που κυβερνάει τον κόσμο, είναι ανησυχητικό αλλά ίσως υπάρχει και κάτι καλό σ’ αυτό. Για παράδειγμα, μας δίνεται σήμερα η δυνατότητα να ελαττώσουμε τη ρύπανση του περιβάλλοντος, να βοηθήσουμε ουσιαστικά την Αφρική, να προστατέψουμε τα ζώα από τον αφανισμό.
– Υπάρχει ισότητα;
– Η διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων λέει: «Οι άνθρωποι γεννώνται ίσοι κατά νόμο». Επομένως πρόκειται πρωτίστως για μια ισότητα δικαιωμάτων. Ομως δεν είμαστε όλοι ίσοι, ας μη γελιόμαστε. Υπάρχουν μεταξύ μας «αρχηγοί», άνθρωποι που νιώθουν την ανάγκη να κυβερνούν τους άλλους, και άνθρωποι που έχουν ανάγκη να κυβερνώνται. Για εμένα η ισότητα δεν υπάρχει ρεαλιστικά. Πρέπει να αφήσουμε ελεύθερο χώρο στους ανθρώπους για να πραγματωθούν όπως εκείνοι θέλουν.
– Θα εμπιστευόσασταν το μέλλον των παιδιών σας στα χέρια του Τζορτζ Μπούς;
– Στη Γαλλία έχουμε ένα μικρό Τζορτζ Μπους που λέγεται Σαρκοζί. Οπως και πολύ άλλοι, δεν είμαι φανατικός οπαδός του Μπους και νομίζω ότι η κυριαρχία του σύντομα θα τερματιστεί. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα εμπιστευόμουν τα παιδιά μου στα χέρια κανενός πολιτικού. Για την ακρίβεια, θα εμπιστευόμουν το μέλλον των παιδιών μου σε όσο το δυνατόν λιγότερους ανθρώπους.
Το Τέλος του Ταξιδιού
– Τι σας γοητεύει, τι απεχθάνεστε;
– Με γοητεύουν πολλά πράγματα: η ομορφιά, η εξυπνάδα, η αθωότητα, κυρίως η αθωότητα. Απεχθάνομαι την έννοια της πατρίδας, δεν ξέρω καν τι σημαίνει. Δεν νιώθω να ανήκω σε κάποια πατρίδα, ανήκω στον πλανήτη Γη. Ξεχνώ ότι δεν με άγγιξε, ότι δεν συγκράτησε την προσοχή μου. Τα ασήμαντα πράγματα λησμονούνται από μόνα τους.
– Πώς τελειώνει ένα ταξίδι;
– Ενα ταξίδι τελειώνει στο μυαλό μόνο.
Εγραψε μουσική για το μπαλέτο, το θέατρο και τον κινηματογράφο
Ο Ρενέ Ομπρί ξεκίνησε την καριέρα του στα τέλη της δεκαετίας του 1970, με τη σύνθεση μουσικής για τα μπαλέτα της Καρολίν Κάρλσον και της Πίνα Μπάους. Εγραψε μουσική για τις παραστάσεις του Φιλίπ Ζεντί μια δεκαετία αργότερα, και πέντε σάουντρακ για τον κινηματογράφο. Εχει πολλά άλμπουμ στο ενεργητικό του. Γνωστότερα είναι τα La rvolte des enfants (1991), Killer Kid (1994) (και τα δύο σάουντρακ ομώνυμων ταινιών) και Ne m’oublie pas (1995). Με τα Plaisirs d’amour (1998) και Invits sur la Terre (2001) κάνει στροφή προς την ακουστική μουσική, ενώ με το Seuls au monde (2003) επιστρέφει στον σκοτεινό ηλεκτρικό ήχο, καταφανώς επηρεασμένος από την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Τα τελευταία άλμπουμ του είναι το Projection Prive (2004), που περιλαμβάνει το σάουντρακ της ταινίας Malabar Princess, και το αιθέριο Mmoires du future (2006), ενώ η καινούργια του δουλειά Play Τime αναμένεται τον Μάρτιο του 2008.