Σε μία από τις φωτογραφίες που θα δει ο θεατής στην αναδρομική έκθεση του Δημήτρη Κοντού στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, αντικρίζει τέσσερις νέους άνδρες. Τα πρόσωπά τους φωτίζονται στο σκοτάδι από δύο προβολείς. Το βλέμμα τους έχει μια πυρετώδη ένταση. Αποτυπώνει την αίσθησή τους ότι ετοιμάζουν κάτι εξαιρετικά σημαντικό. Είναι οι καλλιτέχνες του Gruppo Sigma, της καλλιτεχνικής ομάδας που έφτιαξαν ο Κώστας Τσόκλης, ο Βλάσης Κανιάρης, ο Γιάννης Γαΐτης, ο Νίκος Κεσσανλής και ο Κοντός στη Ρώμη στα τέλη της δεκαετίας του ’50.
Οι εμφανίσεις τους σε διάφορες ιταλικές πόλεις τράβηξαν το ενδιαφέρον των κριτικών: «Αυτοί οι Ελληνες ζωγράφοι, μόνοι τους ξαναζούν και μαθαίνουν από τις ίδιες τους τις ρίζες, την ίδια τους την καταγωγή», γράφει ο Κάρλο Μπαρμπιέρι για μία από τις εκθέσεις τους. Η ομάδα ήταν βραχύβια, τα μέλη της όμως επιτέλεσαν έναν καίριο ρόλο. Προσπάθησαν με τα έργα τους να ανοίξουν στην ελληνική τέχνη ένα παράθυρο διεθνούς προοπτικής. Το αφιέρωμα του ΜΜΣΤ επικεντρώνεται στη δουλειά του Κοντού, ένα από τα πιο πρωτοπόρα πνεύματα της αφηρημένης τέχνης στην Ελλάδα, του οποίου η προσφορά παραμένει αποσπασματικά γνωστή καθώς έφυγε πρόωρα από τη ζωή το 1996. Ο φόρος τιμής είναι σαν μια δέσμη φωτός σε μια εποχή δημιουργίας που τώρα μεταβολίζουμε. Με δεκάδες έργα από όλες τις δημιουργικές περιόδους του Μίμη Κοντού, η επιμελήτρια της έκθεσης Μαρία Κοτζαμάνη ιχνηλατεί την πορεία του, γεμάτη από ιδέες και σχέδια που είτε πραγματοποιήθηκαν ή έμειναν στα χαρτιά.
Το alter ego του Τσόκλη
Γεννημένος το 1931 στην Τρίπολη, ο Κοντός μεγάλωσε στα Εξάρχεια με παιδικό φίλο τον Κώστα Τσόκλη. Η φιλική τους σχέση θα διαρκέσει μέχρι και το τέλος της ζωής του και οι βίοι τους σε καλλιτεχνικό και προσωπικό επίπεδο θα διασταυρώνονται συνεχώς. Στην εφηβεία, ο τελευταίος που ήταν και πιο ξεθαρρεμένος μετέφερε τα μηνύματα των κοριτσιών της γειτονιάς στον όμορφο Μίμη. Οταν ο Τσόκλης βρέθηκε να φοιτά στην ΑΣΚΤ, ο Κοντός τον μιμήθηκε και αποδείχθηκε αποκάλυψη για τις μεγάλες δυνατότητές του. Αργότερα θα συνυπάρξουν στη Ρώμη αλλά και το Παρίσι, ενώ κάποια στιγμή θα βρεθούν παντρεμένοι με δύο αδελφές. Σήμερα, η πρώτη σύζυγος του Κοντού, Ελένη Καπλανίδου, είναι παντρεμένη με τον Κώστα Τσόκλη. «Ο Μίμης ήταν το alter ego μου», ομολογεί ο Τσόκλης στον κατάλογο της έκθεσης.
Στην ΑΣΚΤ ο Κοντός ήταν μεγάλο ταλέντο, διαποτισμένος από ευαισθησία, στοχαστικός. Εκανε εκπληκτικές σπουδές που φανέρωναν την κλάση του. Του έλειπε όμως το πείσμα και η πειθαρχία, η αχίλλειος πτέρνα του σε ολόκληρη τη ζωή του. «Το ξέρω, δεν προσπαθώ όσο πρέπει. Ετσι είμαι φτιαγμένος. Και στη Σχολή δεν δούλευα αρκετά, ακουμπούσα στις ευκολίες μου», συνήθιζε να λέει. Στην έκθεση του ΜΜΣΤ διαπιστώνει κανείς το εύρος και τη δύναμη των ιδεών του. Από τη σχεδιαστική δεξιότητα των σπουδαστικών του έργων πέρασε γρήγορα στη σειρά «Transformations» της Ρώμης (1958 – 1961) όπου αφήνει πάνω στον καμβά πάστα κατευθείαν από το σωληνάριο. Στους πίνακες αλλά και τα σχέδια ανακαλύπτει κανείς τη μαγεία που του ασκεί η βροχή: τα σύννεφα μονοπωλούν τα έργα του. Η ιδέα της συνεχούς αλλαγής, τον γοητεύει αφάνταστα από τότε.
Ομογενέσεις
Στο Παρίσι, με τη σειρά «Ομογενέσεις» τοποθετούσε μικρά τελάρα το ένα επάνω στο άλλο, δημιουργώντας τελικά ένα μεγαλύτερο έργο που θα μπορούσε να αναπτύσσεται και να μεταβάλλεται σαν ζωντανός οργανισμός. Από εκείνη την περίοδο παρουσιάζονται στη Θεσσαλονίκη και πολλά από τα σχέδιά του, τα οποία ο καλλιτέχνης αγαπούσε πολύ και δείχνουν την εννοιολογική του προσέγγιση στην τέχνη. Σε αυτά πάτησε για να οδηγηθεί το 1968 σε έναν από τους σταθμούς της καριέρας του, το Roman Pictural, που ήταν «ένα μυθιστόρημα χωρίς λόγια». Ενα αφήγημα με μια δικής του επινόησης γραφή, με μαύρες σπειροειδείς γραμμές. Ακολούθησε το «Ημερολόγιο» το 1971. Μιμούμενος τα παλιά ημερολόγια τοίχου, ο καλλιτέχνης έφτιαξε έναν μεγάλο κύβο με 5.500 σχέδια από τα οποία ο κάτοχος έπρεπε να αφαιρεί ένα κάθε μέρα. Στα «Λατρευτικά» του 1975, έκανε συνθέσεις με τάματα και κοσμήματα, ενώ περίπου 20 χρόνια αργότερα -λίγο πριν από τον θάνατό του- παρουσίασε τα «Παιχνίδια για μεγάλα παιδιά» με 35 κύβους που φέρουν στις πλευρές του ελικοειδή γραφή και σχηματίζουν ανάλογα με την τοποθέτησή τους ένα διαφορετικό έργο κάθε φορά.
Μεγάλη σημασία έχει και το διδακτικό έργο του Κοντού. Ηδη από το 1964 είχε διορισθεί βοηθός έδρας ελευθέρου Σχεδίου στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Αργότερα πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Τμήματος Εικαστικών και Εφηρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ. Από το 1984 εξελέγη καθηγητής και διατέλεσε πρόεδρός του για μια πενταετία. «Αγάπησα τη ζωή περισσότερο από την τέχνη», έλεγε ο Κοντός. Φωτογραφίες τον δείχνουν να ψαρεύει, να πίνει παρέα με τους μαθητές του, να απολαμβάνει το εξοχικό του στην Αίγινα, να παίζει με την κόρη του. Τόσο ο ίδιος όσο και η τέχνη του είχε ένα στοιχείο τρυφερότητας και ευαισθησίας, που τον έκανε να παραμένει στα μετόπισθεν. Η σκέψη του όμως κάλπαζε πάντα μπροστά… Η έκθεση στο ΜΜΣΤ θα κρατήσει μέχρι και τις 30 Ιανουαρίου.