Στην εποχή όπου η διαφήμιση έχει κατακλύσει τα πάντα εξαντλώντας κάθε πιθανή και απίθανη δυνατότητα πρόσβασης στον «πελάτη», ο χώρος για την κριτική γίνεται ολοένα και πιο περιορισμένος, ακόμα και στον «σοβαρό» Τύπο. Εξακολουθεί ωστόσο να υπάρχει και να επηρεάζει, και αυτή η δύναμη επιρροής είναι φυσικό να καθιστά συχνά τον κριτικό στόχο επιθέσεων από εκείνους που δεν παίρνουν «καλό βαθμό». Ο αναγνώστης εκτιμά τον αυστηρό, τον «δύσκολο» κριτικό. Ομως η αιχμηρή πένα του μπορεί να χαντακώσει μια θεατρική παράσταση, μια ταινία, ένα βιβλίο, ένα εστιατόριο. Το κείμενο που εκείνος γράφει σε λίγες ώρες ενδέχεται να έχει τεράστιο κόστος για τον κρινόμενο, που έχει επενδύσει ένα κομμάτι της ζωής του στο δημιούργημά του. Οποιος έχει δει το «Θέατρο του αίματος», την υπέροχη εκείνη ταινία όπου ένας γέρος σαιξπηρικός ηθοποιός σκοτώνει τελετουργικά έναν-έναν τους κριτικούς που τον έχουν προσβάλει, πιθανότατα ένιωσε μεγαλύτερη συμπάθεια για τον περιφρονημένο εκδικητή παρά για τα θύματά του. Ας δούμε όμως ορισμένα πραγματικά παραδείγματα για τις επιθέσεις που έχουν δεχτεί μερικοί κριτικοί εν ενεργεία, σύμφωνα με όσα είπαν σε ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας «Γκάρντιαν».
Κάρολαϊν Γουόρκμαν, κριτικός γεύσης
Ενας φίλος μου είχε συστήσει το εστιατόριο Doodfellas και πήγα ένα βράδυ μαζί με δύο φίλες μου. Η εμπειρία ήταν πραγματικά κακή. Προσπαθώ να γράφω ισορροπημένα -δεν σύγκρινα το ρεστοράν με πανάκριβα εστιατόρια «υψηλής κουζίνας»- αλλά καθώς οι ιδιοκτήτες του καυχώνταν ότι συνδύαζαν υπέροχα «την ιταλική και την ιρλανδέζικη γέυση», το έλαβα αυτό υπόψη μου και σύγκρινα το ρεστοράν με τις μικρές οικογενειακές ταβέρνες που είχα επισκεφτεί όταν ζούσα στην Ιταλία. Αφήσαμε το περισσότερο φαγητό μας στα πιάτα.
Το εστιατόριο μήνυσε την εφημερίδα Irish News για την κριτική μου. Δεν ανησύχησα, καθώς οι δικηγόροι της εφημερίδας με διαβεβαίωσαν ότι ήταν απίθανο να φτάσει η υπόθεση στα δικαστήρια. Η πρωτόδικη απόφαση [υπέρ του εστιατορίου] με άφησε άναυδη. Με παρουσίαζε σαν μια φοβερή σνομπ του φαγητού. Ηθελα να δείχνω στον κόσμο ότι μπορούν να βρουν καλό φαγητό σε μαγαζιά με χαμηλές τιμές. Ευτυχώς, η απόφαση του εφετείου με αθώωσε. Αισθάνομαι τώρα πιο προστατευμένη από τον νόμο, αλλά πιστεύω ότι θα πρέπει να είμαι λίγο πιο προσεκτική στον τρόπο που γράφω.
Μάικλ Κόβενεϊ, κριτικός θεάτρου
Ο Τζόναθαν Πράις, τον οποίο γνωρίζω εδώ και 35 χρόνια, μου τηλεφώνησε στο σπίτι για να μου ευχηθεί «καλό υπόλοιπο της ζωής σου» προτού μου κλείσει στα μούτρα το τηλέφωνο μετά από κάτι που είχα γράψει γι’ αυτόν. Η Τζούλιετ Στίβενσον με στρίμωξε μια φορά σ’ έναν τοίχο του μπαρ Ντέρτι Ντακ στο Στράτφορντ-απόν-Εϊβον γιατί δεν μου είχε αρέσει η Χρυσηίδα της (ήθελε, λαθεμένα κατά τη γνώμη μου, να υπονοήσει με την ερμηνεία της ότι η ηρωίδα αυτή του Σαίξπηρ δεν ήταν πόρνη) – αλλά οφείλω να πω ότι το λεκτικό καταχέριασμα που υπέστην εκείνο το βράδυ ήταν μάλλον ευχάριστο. Ο σκηνοθέτης Μάικλ Μπογκντάνοφ, μετά από μια κακή κριτική που έγραψα για την εκδοχή του της «Τρικυμίας», μου είπε με επιτακτικό τρόπο ότι δεν έπρεπε να ξαναγράψω για τη δουλειά του. Είναι κόλαση εκεί έξω.
Τζέι Ράινερ, κριτικός γεύσης
Συνήθως ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ο θάνατος από ευγένεια: το τεράστιο γλυκό με άφθονη σαντιγύ που δεν έχεις παραγγείλει· τα πιάτα που μυστηριωδώς εξαφανίζονται από τον λογαριασμό, για να επιστρέψουν όταν το ζητάς επίμονα για τρίτη φορά. Οι γνήσιες απειλές σωματικής βίας είναι σπάνιες, αν και έχω απολαύσει μία. Ο σεφ μιας αλυσίδας steak-house, τον οποίο είχα κατηγορήσει για «γαστρονομικό αναλφαβητισμό», με πλησίασε κάποτε σε μια δεξίωση έτοιμος να με γρονθοκοπήσει. Εσκυψε προς το μέρος μου και είπε: «Εσύ. Εγώ. Εξω τώρα. Είμαι άσος στο κικ μπόξινγκ» Επειτα χαμογέλασε, με χτύπησε στον ώμο και φώναξε: «Αστειευόμουνα, φίλε», πράγμα που, περιέργως, ήταν ακόμα πιο απειλητικό.
Δύο σεφ μου έχουν γράψει, μετά από κακές κριτικές, αμφότεροι επισυνάπτοντας υμνητικά σχόλια από τον Πρίγκιπα Κάρολο, λες και η γνώμη του διαδόχου θα με κλόνιζε. Σε λάθος κριτικό τα στείλανε – είμαι αντιβασιλικός.
Κλερ Αρμιστεντ, κριτικός βιβλίου
Κάποτε μου ήρθε ένα πακέτο με πολύ ωραίο περιτύλιγμα, σαν χριστουγεννιάτικο δώρο. Επρεπε να καταλάβω περί τίνος επρόκειτο γιατί η κάρτα που το συνόδευε έγραφε: «Ιδού η κατάσταση στην οποία σερβίρατε το βιβλίο μου στους αναγνώστες σας». Μέσα ήταν ένα αντίτυπο του εν λόγω βιβλίου: ξεσκισμένο και πιτσιλισμένο με κόκκινη μπογιά, μ’ ένα κοφτερό μαχαίρι κουζίνας ανάμεσα στις σελίδες του. Πρόσφατα συνάντησα τη συγγραφέα που το έστειλε, την Τζέι Γκρίφιθς, και γελάσαμε με το περιστατικό. Ηταν ένα είδος «περφόρμανς», μου είπε, ενώ παραδέχτηκε ότι πιθανόν να υπήρξε υπερβολική. Της κρατάω κακία; Οχι, γιατί ξέρω πόσο σκληρό είναι να ακούς να χαρακτηρίζουν το μωρό σου οτιδήποτε άλλο εκτός από τέλειο. Εκείνο που με εξοργίζει πραγματικά είναι οι άνθρωποι που μεταφέρουν τα παράπονά τους σε ανώτερα επίπεδα, επειδή έχουν τις κατάλληλες διασυνδέσεις. Αυτοί είναι απλώς τραμπούκοι.
Αντριαν Σιρλ, κριτικός Τέχνης
Μια φορά πήρα ταχυδρομικώς ένα κουτί με κόπρανα, αλλά δεν θυμάμαι πια ποιος το έστειλε και γιατί. Ισως να ήταν έργο τέχνης. Σε μια ομιλία μου στην Σερπαντάιν Γκάλερι ένας άνδρας με απείλησε με πιστόλι, αποδείχτηκε όμως ότι ήταν κουτί μπίρας. Κάποιος ανώνυμος με πήρε τηλέφωνο σπίτι μου μια μέρα και, αντί να ανασαίνει βαριά όπως συνήθως γίνεται, μου ανακοίνωσε: «Είσαι απαίσιος στη δουλειά σου. Είσαι τελείως άχρηστος». Συνέχισε έτσι για κάμποση ώρα, μέχρι που άρχισα να παριστάνω ότι κλαίω με λυγμούς. Κάποτε έγραψα κακή κριτική για μια περφόρμανς της Τρέισι Εμιν, κι εκείνη μου έστειλε μια κάρτα λέγοντας ότι η κριτική μου έπρεπε να δημοσιευτεί στη σελίδα με τις νεκρολογίες. Είναι απίθανη αυτή η Τρέισι.
Αλέξις Πετρίντις, κριτικός ποπ και ροκ
Η πρώτη κρούση ήταν όταν συνάδελφος από αντίπαλη εφημερίδα με πήρε τηλέφωνο για να μου ζητήσει ένα σχόλιο. Ο Μπράιαν Μέι, των Queen, με είχε αποκαλέσει μ…κα. Μήπως θα ήθελα να απαντήσω; Κανονικά, δεν θα έπρεπε να εκπλαγώ: αν δεν θέλεις οι ροκ σταρ να σε αποκαλούν μ…κα, δεν έπρεπε να έχεις γίνεις κριτικός ροκ. Ομως δεν είχα γράψει ούτε μια λέξη για τον Μέι. Αποδείχτηκε ότι είχε δυσαρεστηθεί από την κριτική μου για το άλμπουμ του Mika και τα είχε γράψει αυτά στο μπλογκ του. Εκανα λοιπόν ένα ανέμελο σχόλιο ότι αν ήμουν εγώ ο υπεύθυνος που επέβαλλα στον κόσμο το «We Will Rock You» θα φρόντιζα να κρατάω χαμηλά το κεφάλι μου με τη θλιβερή κόμμωση. Ο Μέι έγραψε πάλι στο μπλογκ του, παραληρώντας για τα «μίντια του κατεστημένου» – ενώ τα δικά του ανατρεπτικά διαπιστευτήρια επικυρώθηκαν όταν έπαιξε τον εθνικό ύμνο στο Ανάκτορο του Μπάκιγχαμ για τον εορτασμό του Χρυσού Ιωβηλαίου της βασίλισσας. Ισχυριζόταν επιπλέον ότι, επειδή δεν μου άρεσε εκείνο το φοβερό μιούζικαλ που ανέβασε, είχα αποδείξει πόσο άχρηστη είναι όχι μόνο η ροκ κριτική αλλά γενικώς η κριτική ανά τους αιώνες.