Γράφει η Ζακλίν ντε Ρομιγί στην «Αφήγηση της «Ορέστειας» του Αισχύλου» (Ωκεανίδα): «Ο θρύλος των Ατρειδών, με τον Αγαμέμνονα που θυσιάζει την κόρη του και επιστρέφει από την Τροία για να τον σκοτώσει τελικά η Κλυταιμνήστρα, η οποία με τη σειρά της θα δολοφονηθεί από τον γιο τους τον Ορέστη, χάνεται στα βάθη του χρόνου». Η σημαντική ελληνίστρια αναφέρει πως ο θρύλος πρωτοεμφανίζεται στον Ομηρο, συνεχίζεται σε χαμένα σήμερα επικά έργα και ποιήματα, ενώ εκτός από τον Αισχύλο, αναβιώνει στον Σοφοκλή, στον Ευριπίδη, φτάνοντας έως τον Σαρτρ και τον Ευγένιο Ο’ Νιλ. Αλλά η «αλυσίδα» δεν σταματά εδώ. Η Νοτιοαφρικανή Yael Farber εμπνέεται από την «Ορέστεια» στο θεατρικό έργο «Μολόρα».
Στην εκδοχή της Farber η δράση τοποθετείται στη μετά-απαρτχάιντ Νότια Αφρική και «Μολόρα», στα Σεσότο, διάλεκτο νοτιοαφρικανική, σημαίνει «τέφρα». Εδώ, η στάχτη του καμένου κορμιού του Ορέστη είναι για την Ηλέκτρα το θλιβερό λείψανο μιας έρημης χώρας. Η ιστορία ξετυλίγεται ως ακρόαση της Επιτροπής για την Αλήθεια και τη Συμφιλίωση. Τα δεινά της οικογένειας παρουσιάζονται μέσα από μια σειρά από φλας μπακ, τα οποία καταδεικνύουν πώς οι αλλεπάλληλες αιματοχυσίες οδήγησαν στην τραγωδία. Τον ρόλο του Χορού αναλαμβάνει χορωδία γυναικών της φυλής Χhosa.
«Εψαχνα να βρω το υλικό εκείνο που θα με βοηθούσε να μιλήσω για το πέρασμα της Νοτίου Αφρικής στη δημοκρατία», λέει η συγγραφέας στην «Κ». «Κάποια στιγμή διάβασα προσεκτικά την «Ορέστεια». Αυτή η ιστορία της εκδίκησης από μια γενιά στην άλλη, με τα οικογενειακά σύνδρομα και τους ταραγμένους δεσμούς αίματος, στάθηκε για μένα εκπληκτικό όχημα γι’ αυτό που ήθελα να κάνω».
Στη μεταφορά της, η Farber χρησιμοποιεί μια λευκή ηθοποιό ως Κλυταιμνήστρα, ενώ η Ηλέκτρα και ο Ορέστης είναι μαύροι. «Με αυτόν τον τρόπο μοιάζουν σαν υπηρέτες μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Οπως οι Ευρωπαίοι πήγαν στην πατρίδα των Αφρικανών και τους μετέτρεψαν σε υπηρέτες. Επίσης, το γεγονός ότι ο μαύρος Ορέστης είναι εξόριστος παραπέμπει στις εξορίες χιλιάδων Νοτιοαφρικανών, στην εποχή του απαρτχάιντ».
Το πιο σημαντικό, ίσως, στοιχείο στο «Μολόρα» είναι η χορωδία γυναικών της φυλής Xhosa, που καταλαμβάνει τον ρόλο του αρχαιοελληνικού Χορού. «Ο Χορός εκφράζει τη σοφία της κοινότητας και γι’ αυτό χρειαζόμουν κάτι που να προέρχεται από τις ρίζες μιας τέτοιας κοινότητας. Βρήκα λοιπόν σε μια απομακρυσμένη αγροτική περιοχή αυτές τις γυναίκες που κάνουν ένα παράξενο τραγούδι με το λαρύγγι τους. Τους διηγήθηκα την ιστορία της «Ορέστειας» -την οποία αγνοούσαν- και με βομβάρδισαν με ερωτήσεις. Η απορία τους ήταν γιατί η εκδίκηση να κυριαρχεί. Για τις γυναίκες αυτές υπάρχει χώρος μόνο για συγχώρεση. Οπως και για πολλές Νοτιοαφρικανές μητέρες που συγχώρεσαν τους δολοφόνους των παιδιών τους επί απαρτχάιντ».
Κύμα εγκληματικότητας
Η Farber σχολιάζει πως ακόμα εκπλήσσεται από το γεγονός ότι η Νότιος Αφρική πέρασε στη δημοκρατία χωρίς να υπάρξουν κρούσματα εκδίκησης. «Ηταν μια απίστευτα φιλειρηνική διαδικασία. Ποιος θα το περίμενε; Και ποιος θα περίμενε αυτό το απίστευτο κύμα εγκληματικότητας που μαστίζει σήμερα τη χώρα; Το οποίο, βέβαια, δεν έχει πολιτική χροιά. Μαύροι δολοφονούν μαύρους, λευκοί σκοτώνουν λευκούς, κι όλο αυτό εξαιτίας της γενικότερης κοινωνικής κρίσης. Η ανθρώπινη ζωή στη χώρα έχει ελάχιστη αξία».
Ιnfo Το θεατρικό έργο «Μολόρα» της Yael Farber παρουσιάζεται απόψε, αύριο και μεθαύριο στο θέατρο «Δημήτρης Χορν» (Αμερικής 10), στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Θέατρο πέρα από τα Ορια.