Ποιος είναι ο Λουί Γκοντάρ; Ισως, ο πιο διάσημος αρχαιολόγος της εποχής μας! Σίγουρα, ο πιο ένθερμος φιλέλληνας στην ιταλική ακαδημαϊκή κοινότητα. Ενα από τα επιστημονικά του επιτεύγματα έχει άμεση σχέση με τον πολιτισμό της χώρας μας: Είναι ο άνθρωπος που αποφάνθηκε και πιστοποίησε ότι η γραμμική γραφή Β είναι ξεκάθαρα συνδεδεμένη με τη ελληνική γλώσσα! Ο ίδιος μιλάει τέλεια τα ελληνικά, με μια ελαφριά ξενική προφορά. Λατρεύει τον τόπο μας και έχει διευθύνει ανασκαφές στην Πελοπόννησο, τη Βοιωτία και την Κρήτη.
Πολλές φορές, αναφερόμενος στους Ελληνες και στα αιτήματά τους σε σχέση, φερ’ ειπείν, με την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα, χρησιμοποιεί πρώτο πληθυντικό. «Εχουμε πολλές πιθανότητες», «είμαστε κοντά» και άλλες φράσεις που δείχνουν πόσο ταυτίζεται με την Ελλάδα και τον λαό της… Τον συναντήσαμε πριν από λίγες ημέρες στο νέο μουσείο της Ακρόπολης, όπου είχε παρευρεθεί στο συνέδριο της ΟΥΝΕΣΚΟ, με θέμα την επιστροφή «προϊόντων πολιτισμού» στις χώρες προέλευσής τους. Ο Λουί Γκοντάρ προανήγγειλε ουσιαστικά την επιστροφή ενός εκ των Μαρμάρων του Παρθενώνα που βρίσκεται στο Παλέρμο. Δήλωσε σχεδόν σίγουρος ότι τον Σεπτέμβριο το όνειρό του αυτό θα λάβει σάρκα και οστά. Ακούραστος αρχαιολόγος και συγχρόνως αιωνίως ερωτευμένος με την πανεπιστημιακή του έδρα, στη Νάπολη, ο Λουί Γκοντάρ, Ιταλός, βελγικής καταγωγής, είναι σήμερα σύμβουλος του προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας, Τζόρτζιο Ναπολιτάνο, σε θέματα πολιτισμού. Για χρόνια αφοσιώθηκε στη μελέτη του μυκηναϊκού πολιτισμού, όπως και η σύζυγός του Αννα Σακόνι, επίσης αρχαιολόγος. Κατά την πρόσφατη παραμονή του στην Αθήνα, μας διέθεσε αρκετό από τον πολύτιμο χρόνο του για μια «από καρδιάς» αποκλειστική συνέντευξη στην «Κ».
– Είστε άνθρωπος του πολιτισμού, αλλά συνεργάζεστε με έναν πολιτικό, και μάλιστα τον ανώτατο πολιτικό άρχοντα της χώρας σας. Πώς συνδυάζονται αυτά;
– Δεν μπορείς να κάνεις πολιτισμό χωρίς να κάνεις πολιτική. Τα δύο αυτά πράγματα πάνε μαζί. Ο Αριστοτέλης το είπε πάρα πολύ ωραία: «Ο άνθρωπος είναι ζώον πολιτικόν». Δηλαδή, αν δουλεύει για τον πολιτισμό, για την κουλτούρα, σίγουρα πρέπει να κάνει και πολιτική. Για να προάγει τον πολιτισμό. Είναι αναγκαίο κακό… Αν είναι κακό!
Εδρα και σκαπάνη
– Τι ερωτευτήκατε περισσότερο; Την πανεπιστημιακή έδρα ή την αρχαιολογική σκαπάνη;
– Είναι δύο πράγματα που πάνε μαζί. Και δεν ξέρετε τι ωραίο που είναι! Η διδασκαλία της αρχαιολογίας να βρίσκει την ίδια στιγμή, την ίδια ώρα, την απάντησή της στην ανασκαφή. Με άλλα λόγια, να βρίσκει εκεί την απάντησή της. Στην αγωνία! Την πολυήμερη αγωνία για το πρώτο εύρημα! Μια αγωνία που συνοδεύεται από τεχνικές που απορρέουν από την έδρα, από τη θεωρία, από το πανεπιστήμιο. Είναι υπέροχο!
– Ηταν τυχαία η επαφή σας με τον ελληνικό πολιτισμό;
– Οταν ήμουν φοιτητής είχα μια φοβερή αγωνία για την Ελλάδα. Μα τι λέω; Οταν ήμουν ακόμα μαθητής του δημοτικού, θα ‘λεγα. Με όλα αυτά που διδασκόμουν για την αρχαία ελληνική ιστορία είχα γοητευτεί! Είχα σαγηνευτεί! Ονειρευόμουν από παιδί να έρθω, να γνωρίσω όλα αυτά τα μέρη που αναφέρονταν στην ιστορία σας. Ως φοιτητής, συνειδητοποίησα ότι διψούσα να δουλεύω στην Ελλάδα και για την Ελλάδα! Καθόλου τυχαία η γνωριμία μου με τη χώρα σας! Κάθε άλλο.
Στη δικτατορία
– Πώς αισθανθήκατε, λοιπόν, όταν ήρθατε για πρώτη φορά στην Ελλάδα; Απ’ ό,τι ξέρω ήταν την περίοδο της δικτατορίας.
– Για μένα η δικτατορία στην Ελλάδα ήταν μια φοβερή περίοδος. Μια κρυφή πληγή μέσα μου. Δούλεψα πολύ τότε μαζί με τους Ελληνες φίλους μου και όσο μπορούσα να προσφέρω κι εγώ για να κάνω κάτι για την ελευθερία της Ελλάδας. Εχω την αίσθηση, ή την ψευδαίσθηση, ότι έκανα το ελάχιστο!
– Ποιον από τους μεγάλους Ελληνες της αρχαιότητας θαυμάζετε περισσότερο;
– Τον Σωκράτη!
– Και από τους σύγχρονους;
– Τη Μελίνα Μερκούρη, σίγουρα! Ωστόσο, δεν μπορώ να περιοριστώ μόνο σε ένα όνομα. Μέσα στους Ελληνες, βρήκα φίλους και συνεργάτες ανεκτίμητους. Ενας απ’ αυτούς είναι και ο αγαπημένος μου συνεργάτης στις ανασκαφές της αρχαίας Καδμείας και φοιτητής μου στη Νάπολη, Νίκος Κλειτσίκας. Από τους γνωστούς πολιτικούς, εκείνοι που με γοήτευσαν, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους, ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Τους τιμώ και τους δύο. Επαιξαν μεγάλο ρόλο στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.
– Ξέρουμε πόσο σας αγγίζει το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα, για το οποίο και βρίσκεστε σήμερα εδώ. Πού βρισκόμαστε τώρα;
– Σ’ αυτό το μουσείο, στο οποίο κουβεντιάζουμε τώρα (το νέο μουσείο της Ακρόπολης), που είναι ένα πραγματικό στολίδι, θέλω όταν γυρίσω να βρω μέσα τα Μάρμαρα! Είναι αμαρτία να μην μπορούμε να δούμε, εδώ στα πόδια του ιερού βράχου όπου βρισκόμαστε, τα Μάρμαρα, που κοσμούν τώρα ένα βρετανικό μουσείο. Είναι, πραγματικά, αμαρτία!
Τον Σεπτέμβριο
– Εσείς, από τη θέση που βρίσκεστε, δίπλα στους δύο τελευταίους προέδρους της Ιταλικής Δημοκρατίας, έχετε αγωνιστεί πάρα πολύ γι’ αυτή την υπόθεση. Υπάρχει, λοιπόν, κι ένα Μάρμαρο στο Παλέρμο που άφησε περνώντας ο Ελγιν σε ένα φίλο του, τοπικό άρχοντα εκεί. Γι’ αυτό το… Μάρμαρο, λέγεται, ότι υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να το δούμε κάποια στιγμή εδώ, έτσι δεν είναι;
– Είμαι αποφασισμένος να κάνω ό,τι μπορώ για να το φέρω οπωσδήποτε πίσω στην Ελλάδα. Ελπίζω, πραγματικά, τον Σεπτέμβριο που θα ‘ρθω με τον πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας εδώ στην Ελλάδα, να φέρω κι αυτό το Μάρμαρο που είναι τώρα στο Παλέρμο.
Η προσφορά του στην αρχαιολογία με τη γραμμική γραφή Β
«Η γραμμική γραφή Β είναι η πρώτη γραφή της ελληνικής γλώσσας, η οποία είναι και η μόνη που χρησιμοποιείται από το 1680 π.Χ., περίπου, έως σήμερα, χωρίς διαλείμματα» έχει αποφανθεί εδώ και χρόνια. Και υπάρχει το εξής ιστορικό: Η εν λόγω γραφή αποκρυπτογραφείται το 1952 από τον Αμερικανό αρχαιολόγο Μάικλ Βέρντις, επάνω στις πήλινες πινακίδες που έγραφαν τότε και που η φωτιά από τη σεισμική και άλλες φυσικές καταστροφές είχε κακοποιήσει. Το πολιτικό σύστημα της προαρχαϊκής αυτής εποχής ήταν εξόχως γραφειοκρατικό και οι επίσημες επικοινωνίες μεταξύ βασιλέων, αξιωματούχων και λαού γίνονταν με χάραξη (γραπτώς). Οι Αμερικανοί, μετά το ’52 και για δεκαετίες ολόκληρες, ισχυρίζονταν ότι η γραφή αυτή (Β) δεν είχε σχέση με τους Ελληνες. Ωσπου έρχεται ο Γκοντάρ και με την ανασκαφή στην αρχαία Καδμεία, στη Θήβα, ανακαλύπτει μέσα από το τρίτο μεγαλύτερο αρχείο πήλινων πινακίδων γραμμικής Β μια καινούργια εικόνα για τη θρησκεία των Μυκηναίων που έζησαν το 1.200 π.Χ. εκεί. Σ’ αυτό το αρχείο, του ανακτόρου της Καδμείας, διαβάζουμε για πρώτη φορά το όνομα της μεγάλης θεάς των Μυκηναίων. Της «μητέρας Γης» που μετά εξελίσσεται σε «Δήμητρα». Ενα από τα βασικά πειστήρια της συνέχειας εκείνου του πολιτισμού, που χρησιμοποιεί γραμμική Β, με την κλασική αρχαιότητα, αργότερα.