Στα τρία χρόνια που τα Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου λειτουργούν με τη διεύθυνση του Γιώργου Λούκου έπαψαν να απασχολούν το ενδιαφερόμενο κοινό μια σειρά στερεότυπων που απέτρεπαν τις μάλλον σπάνιες προσπάθειες ανανέωσής τους. Πρόβαλαν μερικές νέες παραδοχές:
1. Η χρήση κλειστών χώρων δεν είναι πια αδιανόητη.
2. Το αρχαίο δράμα δεν είναι πια το μόνο αρμόζον θέαμα για τα αρχαία θέατρα.
3. Τα «δύσκολα» θεάματα δεν είναι απρόσιτα για το ευρύτερο κοινό.
4. Το όριο της γλώσσας δεν αποτελεί εμπόδιο για τη μαζική προσέλευση θεατών.
5. Το σκηνικό γεγονός δεν περιορίζεται στην άτολμη ανάγνωση οποιουδήποτε κειμένου προορίζεται για τη σκηνή στο όνομα μιας, συνήθως ασαφούς, και σχεδόν πάντα επιβεβλημένης από τον κυρίαρχο λόγο ως ενιαίας, σκηνικής παράδοσης. Ορατά είναι και τα αποτελέσματα. Δικαιώθηκε η έννοια της γιορτής της πόλης, το βασικό συστατικό ενός πραγματικού φεστιβάλ. Ξεπερνώντας τα όρια ενός κύκλου συμβατικών εκδηλώσεων που σερνόταν παρατακτικά στο χρόνο, η γιορτή έγινε καλλιτεχνικό γεγονός. Το κοινό (το παλαιό αλλά και το πολυπληθές νέο) γνώρισε σημαντικές διεθνώς σύγχρονες εκφράσεις βγαίνοντας από την εσωστρέφεια που μας ταλανίζει. Διαμορφώθηκε μια άλλη δυναμική. Το κοινό κατακτά μια νέα, ουσιαστικότερη, παιδεία του βλέμματος. Οι δημιουργοί αποτολμούν εκφραστικές δυνατότητες που παλαιότερα παρέμεναν αδρανείς, και απελευθερώνονται από ενδοστρεφείς αναστολές. Τέλος, αποκαλύφθηκαν τα στεγανά του κριτικού λόγου: απέναντι στη δογματική στήριξη του οικείου και την καχυποψία προς το νέο, τοποθετείται πια μια λιγότερο ομοιογενής ομάδα που αισθάνεται άνετα με το πρωτοφανές, κουβεντιάζει και αποδέχεται εξίσου περισσότερο ή λιγότερο τολμηρές σκηνικές εκφράσεις. Οι εκδηλώσεις προκαλούν διάλογο και ρήξη με πρακτικές που η επανάληψη μετέτρεψε σε ρουτίνα. Ο διάλογος για τις παραστατικές τέχνες κερδίζει. Ανακαλύπτει νέους προβληματισμούς, επιχειρήματα, στόχους, μορφές έκφρασης, επαναπροσδιορίζει όρους της δημιουργίας. Αφήνει πίσω ξεθωριασμένους σχεδιασμούς του ’60, πάλλεται στους έντονους ρυθμούς του νέου αιώνα.
* Ο κ. Π. Μαυρομούστακος είναι θεατρολόγος – καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών