Πόσο αντισεισμικές ήταν οι κατασκευές των αρχαίων Ελλήνων στα μνημεία που διασώθηκαν ώς τις μέρες μας; Τα συστήματα που εφάρμοζαν στους κίονες πριν από χιλιάδες χρόνια αποτελούν παράγοντα «έξυπνης» εκτόνωσης της σεισμικής ενέργειας; Απαντήσεις σε ερωτήματα για την αντοχή μνημείων σ’ ένα ενδεχόμενο ξύπνημα του Εγκέλαδου επιχειρεί να δώσει επιστημονική έρευνα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και τα πρώτα αποτελέσματα είναι αισιόδοξα.
Τα περισσότερα μνημεία, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων έδειξαν πολύ καλή συμπεριφορά των δομικών συστημάτων των κιόνων καθώς παρουσίασαν εξαιρετική ευστάθεια ακόμη και για πολύ μεγάλες τιμές εδαφικής επιτάχυνσης. Εν ολίγοις, υπήρχε μικρή μετακίνηση των σφονδύλων (τεμάχια λίθων), αλλά δεν κατέρρευσαν.
Το ερευνητικό πρόγραμμα διενεργήθηκε από τον Σεπτέμβριο του 2005 ώς τον Δεκέμβριο του 2007 από το Εργαστήριο Εδαφομηχανικής, Γεωτεχνικής Σεισμικής Μηχανικής και Θεμελιώσεων του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ. Η επιστημονική ομάδα με υπεύθυνο τον καθηγητή του εργαστηρίου κ. Κυριαζή Πιτιλάκη δημιούργησε αρχικά μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων με τα χαρακτηριστικά εννέα ελληνικών ναών της κλασικής αρχαιότητας. Στη συνέχεια, με σύγχρονα λογισμικά εργαλεία ηλεκτρονικού υπολογιστή μελέτησε προσομοιώματα κιόνων της ελληνιστικής Στοάς της Ακρόπολης της Λίνδου και της Αρχαίας Αγοράς Θεσσαλονίκης, τα οποία υποβλήθηκαν σε σειρά σεισμικών διεγέρσεων έντασης αντίστοιχης των σεισμών της Αθήνας του 1999 και της Λευκάδας του 2003.
Οι πρώτες εκτιμήσεις συγκλίνουν στην άποψη ότι οι κατασκευές αντέχουν σε διάφορα σενάρια σεισμών, ωστόσο «χρειάζονται ακόμη πολλές επαληθεύσεις για να διαπιστωθεί σε ποιες συχνότητες σεισμού είναι ευαίσθητες. Αποτελούν, ωστόσο, χρήσιμο εργαλείο για τις αναστηλώσεις των μνημείων με υλικά και συστήματα που θα αντέχουν σε σεισμικές διεγέρσεις», παρατηρεί ο κ. Νίκος Αργυρίου, πολιτικός μηχανικός του ΑΠΘ, μέλος της ερευνητικής ομάδος.
Αν και οι κίονες ως στατικά συστήματα παρουσιάζουν «χαοτικό» τρόπο συμπεριφοράς σε διεγέρσεις και γι’ αυτό αποτελούν αντικείμενο έρευνας εδώ και μια δεκαπενταετία, η αντοχή τους σε σεισμικές δονήσεις αποδίδεται στον τρόπο με τον οποίο κατασκευάστηκαν κατά την αρχαιότητα.
Αφορά το «σύστημα πόλου-εμπολίου» όπως ονομάζεται επιστημονικά η σύνδεση των λίθων (σφόνδυλοι) με κατάλληλα στοιχεία από ξύλο, τιτάνιο, σίδερο και άλλα υλικά. «Το σύστημα αυτό χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για να πετύχουν τέλεια έδραση ανάμεσα στις επιφάνειες των σφονδύλων, άλλωστε είναι γνωστή η εμμονή των αρχαίων Ελλήνων για την εξάλειψη των αρμών ασυνέχειας», διευκρινίζει ο κ. Αργυρίου. «Εχει όμως μεγάλη σημασία στη σεισμική μηχανική. Η επιλογή μάλιστα του κατάλληλου υλικού και διατομής του πόλου αποτελεί καίριο ζήτημα κατά τις σύγχρονες αναστηλωτικές επεμβάσεις».