Πήτερ Μάρσαλ
Παγκόσμια Αστρολογία. Η μοίρα του ανθρώπου και το αίνιγμα της ύπαρξης
μετ. Μάρω Παπαθανασίου
εκδ. Ωκεανίδα
Αστρολογία: Παραγνωρισμένη τέχνη, επιστήμη, δεισιδαιμονία ή καλοστημένη απάτη; Η σύγχυση μεταξύ των συνθετικών «νόμος» και «λόγος» στο στόχαστρο του Πήτερ Μάρσαλ, σε αυτό το βιβλίο-αναδρομή στις απαρχές και την εξέλιξη της αστρολογίας και στον τρόπο που επηρέασε και επηρεάστηκε από την «υπέρτατη των επιστημών», την αστρονομία. Πώς η αρχαία αστρολογία συνδέεται με τη μοντέρνα έκφανσή της, και γιατί βρίσκει τέτοια απήχηση σε ένα μοντέρνο κόσμο απαλλαγμένο από δεισιδαιμονίες του παρελθόντος; Ποιο είναι το κλειδί της επιτυχίας της; Ο Μάρσαλ αρχίζει το βιβλίο του επαναλαμβάνοντας πολλές από τις συγκεχυμένες ιδέες που συχνά υποστηρίζουν οι αστρολόγοι: Τα πλανητικά μαγνητικά πεδία και οι κοσμικές ακτίνες πιθανολογείται ότι με κάποιο (άγνωστο) τρόπο επηρεάζουν τα γήινα μαγνητικά πεδία και άρα και τον άνθρωπο, το νευρικό σύστημα του οποίου ανταποκρίνεται σε ορισμένες συχνότητες. Προειδοποιεί όμως ότι τα γνωστά σε όλους μας ηλιακά ζώδια βασίζονται σε μια αστρονομικά εσφαλμένη εικόνα για το Σύμπαν: Το ηλιοκεντρικό μοντέλο που διατυπώθηκε από τον Αρίσταρχο τον Σάμιο ήδη από τον 3ο π.Χ. αιώνα και έγινε αποδεκτό από τη δυτική επιστήμη πολύ αργότερα (μετά τον 17ο μ.Χ. αιώνα), δεν ισχύει για τους σύγχρονους αστρολόγους που ακόμη χρησιμοποιούν το συμβολικό γεωκεντρικό μοντέλο. Επίσης, οι αστρολόγοι εργάζονται με ένα σταθερό ζωδιακό (ο φανταστικός δρόμος που ακολουθεί ο Ηλιος στον ουρανό) και όχι με τον μεταβαλλόμενο λόγω μετάπτωσης των ισημεριών (φαινόμενο γνωστό εδώ και χιλιετίες από τους λαούς της Μεσοποταμίας και πλήρως καταγεγραμμένο στις μέρες μας). Επομένως, τα δεδομένα γέννησης σε ένα ωροσκόπιο δεν εξαρτώνται από τους πραγματικούς αστρονομικούς αστερισμούς, αλλά από ένα τυχαίο, αφηρημένο σύστημα χρόνου.
Αναζητώντας τις ρίζες
Εχοντας θέσει εξαρχής αυτά τα ζητήματα, η ιστορική αναδρομή του τρόπου που ο κάθε πολιτισμός επέλεξε για να ερμηνεύει τα άστρα, καθιστά τη σύγκριση μεταξύ ανατολικής και δυτικής αστρολογίας που επιχειρεί ο Μάρσαλ ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του αναζητούμε τις ρίζες της πανάρχαιας αυτής τέχνης στις: Κίνα, Μεσοποταμία και Αίγυπτο, Ινδία, Ελλάδα και Ρώμη, φτάνοντας μέχρι τη Δυτική Ευρώπη του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.
Ισως η Αίγυπτος να είναι η χώρα όπου γεννήθηκε η αστρολογία πριν από τουλάχιστον 3,5 χιλιετίες, ως αποτέλεσμα της συγχώνευσης της αιγυπτιακής και μεσοποταμιακής μυθολογίας με την ελληνική επιστήμη. Αλλά μπορεί και να προήλθε από έναν ακόμη αρχαιότερο, τώρα χαμένο, πολιτισμό. Το σίγουρο είναι ότι εκεί βρέθηκε το αρχαιότερο αστρολογικό κειμήλιο και μάλλον χρησιμοποιήθηκαν τα πρώτα αυτοσχέδια τηλεσκόπια για να δουν το νυχτερινό ουρανό. Η Δύση χρωστάει κι άλλα στους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου, όπως το εξηκονταδικό σύστημα για τη διαίρεση ωρών και λεπτών και την 24ωρη ημέρα. Επίσης, στη Μεσοποταμία οφείλονται οι περισσότεροι μύθοι που έχει υιοθετήσει η χριστιανική παράδοση (ο πύργος της Βαβέλ, ο κατακλυσμός, το σύμβολο του σταυρού κ.λπ.) και σε αυτή τη βάση υποστηρίζεται ότι δεν μπορεί παρά εκεί να έχει τις ρίζες της και η δυτική αστρολογία.
Επιτεύγματα της Ανατολής
Στην παραδοσιακή κινεζική αστρολογία κυριαρχούν οι τέσσερις «Κίονες του Πεπρωμένου» (έτος, 15ήμερο, ημέρα, ώρα) και ο Κύκλος των Ζώων (παρόμοια με τα ηλιακά ζώδια αλλά χωρίς να συνδέονται με αστερισμούς). Με την αστρολογία συνδέονται το κινεζικό αλμανάκ (περιγράφει την κατάλληλη στιγμή για να προγραμματιστούν σημαντικά γεγονότα) και το Φενγκ Σούι (ένα είδος αστροοικολογίας). Στα αστρονομικά τώρα επιτεύγματα των αρχαίων Κινέζων συμπεριλαμβάνονται ο πρώτος χάρτης του ουρανού (940 μ.Χ.), η πρώτη καταγεγραμμένη ηλιακή έκλειψη (1300 π.Χ.) και η πρώτη έκρηξη υπερκαινοφανούς (1054 π.Χ.), η αρχαιότερη καταγραφή του κομήτη Χάλεϋ (613 π.Χ.) και η πυξίδα.
Η ινδική αστρολογία δανείστηκε πολλά στοιχεία από τους Ελληνες (με τους οποίους μοιράζονται τα ίδια ζώδια) και αυτοί από τους Βαβυλώνιους. Το ζητούμενο της ινδικής αστρολογίας είναι η πνευματική φώτιση με την έννοια της πραγμάτωσης του εγώ σε αρμονία με το Σύμπαν, το λεγόμενο κάρμα. Η σύνδεση αστρολογίας και αστρονομίας έγκειται εδώ στις αναφορές περί συμπαντικής αιτιοκρατίας, βαρυτικών κυμάτων και μαγνητικών πεδίων πλανητών και άστρων.
Ο Πήτερ Μάρσαλ πάει ίσως μακριά, αποδίδοντας στους Πυθαγόρα και Πλάτωνα τις απαρχές της αστρολογικής σκέψης, με την έννοια του νοητού, ιδεατού κόσμου, σε αντιδιαστολή με τον ατελή, πραγματικό κόσμο τον οποίο είναι «καταδικασμένοι» να περιγράφουν οι αστρονόμοι. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αστρολογία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με την αστρονομία στις απαρχές τους, όταν καταστρώθηκαν οι πρώτοι χάρτες του ουρανού και τα πρώτα συστήματα καταγραφής των ουράνιων σωμάτων. Είναι επίσης αλήθεια ότι κάποιοι διάσημοι αστρονόμοι και μαθηματικοί, όπως ο Πτολεμαίος ή ο Κέπλερ, ασπάζονταν εν μέρει την αστρολογία. Θα πρέπει όμως κανείς να ορίσει πρώτα τη φιλοσοφική διάσταση της έννοιας αστρολογία, και επίσης να μην παραβλέπει το γεγονός πως πολλοί αστρονόμοι εργάζονταν στις αυλές βασιλέων κάνοντας αστρολογικές προβλέψεις, για να εξασφαλίζουν τα προς το ζην έτσι ώστε να μπορέσουν να επιδοθούν στο αμιγώς επιστημονικό τους έργο. Υπό το ίδιο πρίσμα θα πρέπει πιθανόν να δούμε και την αντίληψη του Καρλ Γιουνγκ, ότι η διαδικασία ανάπτυξης της ατομικότητας περιλαμβάνει μια ουσιαστική σχέση με το Σύμπαν, για τον οποίο ο Μάρσαλ επίσης υπαινίσσεται ότι ασπάζεται την αστρολογία. Σε κάθε περίπτωση τίθεται το ερώτημα: Εάν η αστρολογία περιέχει αλήθεια, τότε πού βρίσκεται η ελεύθερη βούληση; Ο Μάρσαλ φαίνεται να πιστεύει ότι η αστρολογία μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να κατανοήσουν τον εαυτό τους, να κάνουν τις κατάλληλες επιλογές στη ζωή τους και πιθανόν να δώσουν απαντήσεις σε θεμελιώδη υπαρξιακά ερωτήματα.
Ποιος είναι
Ο Πήτερ Μάρσαλ είναι διδάκτορας της Ιστορίας των Ιδεών, ταξιδιωτικός συγγραφέας, βιογράφος, ποιητής. Τα μεταφρασμένα σε 13 γλώσσες βιβλία του ασχολούνται με θέματα τόσο διαφορετικά όσο η οικολογία, η αλχημεία, και η αρχαιολογία. Ο γύρος της Αφρικής και της Ιρλανδίας, που πραγματοποίησε, μεταφέρθηκε σε βραβευμένες εκπομπές του BBC. Γνωστά έργα του μεταξύ άλλων είναι τα: «The Philosopher’s Stone», «Riding the Wind», «Nature’s Web», «Demanding the Ιmpossible».
*Η κ. Ελένη Χατζηχρήστου είναι δρ Αστροφυσικής