«Από αυτή τη στιγμή και μετά εάν αισθάνθηκες σαν θύμα πες στον εαυτό σου ότι δεν θα είσαι πια θύμα στα δικά σου μάτια ούτε στα μάτια κανενός. Ως γυναίκα και ως μητέρα είσαι γεμάτη δύναμη…». Ηταν χειμώνας του 1983 όταν η Andrea Engber, γνωστή Αμερικανίδα δημοσιογράφος και ιδρύτρια του National Organization of Single Mothers (Εθνικός Οργανισμός για τις Μοναχικές Μητέρες) ένιωσε τις πρώτες συσπάσεις, μόνη της στο πάρκινγκ ενός τοπικού νοσοκομείου. Ο σύντροφός της είχε αποφασίσει να αφήσει την πόλη όπου ζούσαν όταν εκείνη ήταν μόλις τεσσάρων μηνών έγκυος. Δεν επέστρεψε ποτέ παρά μόνο μια φορά για να δει εάν ακόμη η Andrea τον ήθελε. Ομως εκείνη είχε πάρει την απόφασή της. Μερικά χρόνια νωρίτερα, στη γειτονιά των Αγίων Αναργύρων της Αθήνας η Μαρία Λάζου, σήμερα επικεφαλής του Πανελληνίου Συλλόγου Ανύπαντρων Μητέρων, ανακάλυψε ότι ήταν έγκυος. «Θέλω να γίνω μητέρα», έλεγε στον σύντροφό της ο οποίος της απάντησε απλά ότι «εγώ όμως δεν θέλω να γίνω πατέρας». Πέρασαν επτά χρόνια για να καταφέρει μέσα από δικαστικές μάχες να της αναγνωρίσει την κόρη τους (την οποία ο ίδιος ποτέ δεν ζήτησε να δει). Η Andrea Engber προχώρησε στο να γράψει μαζί με την Leah Klungness τη βίβλο των «μοναχικών μητέρων» με τίτλο «The Complete Single Mother» (1995) που ακόμη δεν έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά (αλήθεια, πόσα βιβλία για μονογονεϊκές οικογένειες έχετε βρει στα ράφια των βιβλιοπωλείων μας;) ενώ από την πλευρά της η Μαρία Λάζου (περήφανη μητέρα μιας εικοσάχρονης κόρης σήμερα) αγωνίζεται ακόμα να βγάλει άκρη για να βοηθήσει ουσιαστικά τις μόνες μητέρες στην Ελλάδα. Την ώρα που σε κάποιες χώρες του εξωτερικού, όπως η Νορβηγία και η Ολλανδία, τα επιδόματα προς τις άγαμες μητέρες αυξάνονται (σε σημείο που κάποιες γυναίκες επιλέγουν να μην παντρευτούν για οικονομικούς λόγους) ενώ οι άδειες με αποδοχές σε μερικές περιπτώσεις επεκτείνονται έως το παιδί να συμπληρώσει τα 16 του χρόνια (!), εμείς ακόμη βρισκόμαστε στο στάδιο να πανηγυρίζουμε για τη θέσπιση μηνιαίου επιδόματος σε μονογονεϊκές οικογένειες που δεν βρίσκονται απαραίτητα στο όριο της φτώχειας. Πάλι καλά… Παρ’ όλο που το χάσμα μεταξύ των δύο γυναικών μοιάζει αρκετά βαθύ, οι δυσκολίες, πρακτικές όσο και συναισθηματικές που αντιμετώπισαν στην πορεία τους μοιάζουν. Το ίδιο (με κάποιες διαφορές ανάλογα με την περίπτωση) ισχύει φυσικά για όλες τις μοναχικές μητέρες του κόσμου. Είτε το επέλεξαν είτε όχι. Γυναίκες χωρισμένες με παιδιά, ανύπαντρες μητέρες ή χήρες, γυναίκες που επέλεξαν μόνες τους να υιοθετήσουν ένα παιδί ή να τεκνοποιήσουν μέσα από τράπεζα σπέρματος. Τα πρόσωπα είναι πολλά και ολοένα πληθαίνουν. Μια νέα μορφή οικογένειας, μια νέα γενιά μαμάδων (και μπαμπάδων στην περίπτωση που είναι μοναχικοί γονείς) γεννιέται, αν και ακόμα αρκετά από τα παραπάνω είναι απλά σενάρια επιστημονικής φαντασίας για τα ελληνικά δεδομένα… Σημασία έχει ότι παρά την ανικανότητα της κοινωνίας να καλύψει τις ανάγκες των μονογονεϊκών οικογενειών εξαιτίας ενός αδύναμου συστήματος υποστήριξης των παιδιών, αλύγιστων εργοδοτών και σχολείων που καθυστερούν να αναγνωρίσουν το πρόγραμμα μιας μοναχικής μητέρας, οι περισσότερες τα καταφέρνουν μια χαρά.
Κριτική
Εκείνοι που κριτικάρουν ανοιχτά την επιλογή της μοναχικής μητρότητας είναι συνήθως άνθρωποι με τα δικά τους άλυτα οικογενειακά θέματα. Πολλοί που αισθάνονται ότι να είσαι σε μια σχέση είναι καλύτερα από το να είσαι μόνος. Δεν είναι αλήθεια. Οι ψυχολόγοι επισημαίνουν ότι η μονογονεϊκή οικογένεια σε πολλές περιπτώσεις είναι προτιμότερη από μια δι-γονεϊκή κατάσταση, ειδικά εάν υπάρχουν τσακωμοί, χρήση ουσιών, σωματική η ψυχολογική βία. Χιλιάδες γυναίκες όχι μόνο επιβίωσαν της μοναχικής μητρότητας, αλλά εξήλθαν από αυτήν πολύ πιο δυνατές έχοντας ανακαλύψει κρυμμένα χαρίσματά τους. «Πριν να ενδώσεις στη μόδα του Αγίου Βαλεντίνου και να πνιγείς σε τόνους σοκολάτας, σκέψου πως η Αφροδίτη, η θεά του Ερωτα και της ομορφιάς, ήταν μια μοναχική μητέρα πολλών παιδιών», γράφει η Andrea Engber. Η συμβουλή της; «Αναγνώρισε τη θεά που ζει μέσα σου. Να είσαι περήφανη για την ικανότητα να φροντίζεις τον εαυτό σου και τα παιδιά σου και να θυμάσαι… ότι είσαι μια ηρωίδα!».
Ανύπαρκτη η κρατική υποστήριξη
Δεν μας αρέσει να το ακούμε, αλλά είναι αλήθεια. Στην Ελλάδα του 2008 υπάρχουν ακόμη νεαρές γυναίκες που διώχνονται από τις οικογένειες τους, όταν ανακοινώσουν ότι θα γίνουν μητέρες χωρίς απαραίτητα να παντρευτούν. Αλλιώς τι νόημα θα είχαν κοινωνικές ομάδες όπως ο Σύλλογος Προστασίας Αγέννητου Παιδιού που αναλαμβάνει μεταξύ άλλων να τους βρει στέγη, εργασία κ.ά. Απίστευτα και όμως αληθινά. Οσο για την κρατική υποστήριξη; Θα πρέπει να βρίσκεσαι κάτω από το όριο της φτώχειας για να σου καταβληθεί το μηνιαίο επίδομα των 44 ευρώ (από τις Δ/νσεις Πρόνοιας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων), με την προϋπόθεση ότι το μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα δεν υπερβαίνει τα 294 ευρώ… Τι γίνεται λοιπόν με τις υπόλοιπες μοναχικές μητέρες που έχουν τα μέσα να ζήσουν, όμως έχουν κι εκείνες ανάγκη οικονομικής υποστήριξης; Ευτυχώς που εδώ και κάποια χρόνια, σύμφωνα με τον νόμο 1329/83 για την αναμόρφωση του Οικογενειακού Δικαίου, η άγαμη μητέρα εξομοιώνεται νομικά ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις με την έγγαμη μητέρα, οπότε προβλέπεται η χορήγηση επιδόματος γάμου και παιδιών. Επίσης, μόλις πριν λίγες εβδομάδες ο Ενιαίος Δημοσιογραφικός Οργανισμός Επικουρικής Ασφάλισης και Περίθαλψης αποφάσισε τη θέσπιση μηνιαίου επιδόματος σε μονογονεϊκές οικογένειες (100 ή 200 ευρώ) με όριο εισοδήματος το ποσό των 25.000 ευρώ. Μια καλή αρχή, αλλά για όσους ανήκουν σε άλλα Ταμεία; Σε γενικές γραμμές, το κράτος ενισχύει μονάχα τις μονογονεϊκές οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, και αυτές με ψίχουλα. Οσο για ψυχολογική υποστήριξη ή ελαστικά ωράρια εργασίας για τις μοναχικές μητέρες; Για την ώρα πρέπει απλά να τα ξεχάσουμε…