Η θάλασσα κουνάει αρκετά. Οι επιβάτες του πλοίου μπαλαντζάρουν λίγο, καθώς μετακινούνται στο κατάστρωμα του καραβιού. Τους παρακολουθούμε έναν έναν, δύο δύο ή όλους μαζί, και τους τέσσερις. Τρεις άντρες και μια γυναίκα. Μια μοιραία, ποθητή γυναίκα, η οποία είναι παντρεμένη με τον έναν από τους τρεις, και έχει παλιές ιστορίες, άλυτες και μπερδεμένες, με τους άλλους δύο.
Αυτοί είναι οι ήρωες του γνωστού έργου του Πολ Κλοντέλ «Ο κλήρος του μεσημεριού», που παρουσιάζει φέτος το Εθνικό Θέατρο σε μετάφραση Στρατή Πασχάλη και σκηνοθεσία Γιόσι Βίλερ.
Οι θεατές του Χώρου Η της Πειραιώς 260 έχουν μπροστά τους ένα απόλυτα μίνιμαλ σκηνικό το οποίο γεμίζουν οι τέσσερις φιγούρες των ηρώων. Και οι αναζητήσεις τους, φυσικά. Τα αδιέξοδα πάθη τους, οι κρυμμένοι έρωτες, οι ελπίδες τους, οι διαψεύσεις τους, η αυτοκαταστροφική τους διαδρομή.
Πίσω από τις γραμμές αυτού του έργου βλέπουμε τον ίδιο τον Γάλλο διπλωμάτη και συγγραφέα, τα δικά του πάθη. Αλλωστε, και το ίδιο το έργο «Ο κλήρος του μεσημεριού» έχει μια πολύ ιδιαίτερη ιστορία. Το είχε γράψει το 1905 ο Κλοντέλ και κανείς δεν γνώριζε ότι υπήρχε. Αφορούσε μια προσωπική του ιστορία, από τα χρόνια που υπηρέτησε ως διπλωμάτης στην Κίνα. Το 1906 τυπώθηκε σε μια ιδιωτική έκδοση 150 αντιτύπων και «κατά τον Κλοντέλ ήταν η κραυγή μιας καθαρά προσωπικής έξαψης και ένα κομμάτι παρελθόντος που καλύτερα θα ήταν να μείνει στο παρελθόν», σημειώνει ο θεατρολόγος Tilman Raabke. Ο Ζαν Λουί Μπαρό, ο άνθρωπος που επιμελήθηκε και παρουσίασε όλα τα έργα του, ήταν εκείνος που επέμενε -και έπεισε τελικά τον Κλοντέλ- να το πρωτοπαρουσιάσει. Οχι χωρίς δυσκολίες. «Η αλληλογραφία του Κλοντέλ με τον Μπαρό καθρεφτίζει τη μάχη γύρω από το κείμενο, την οποία φαίνεται να κερδίζει ο Μπαρό: αποκτάει το δικαίωμα για το πρώτο ανέβασμα, όμως η νίκη του είναι μερική, γιατί ο Κλοντέλ δεν δίνει το αρχικό κείμενο, αλλά ξαναγράφει ολόκληρο το έργο, ως κείμενο έκδοσης και ως εκδοχή για τη σκηνή», διαβάζουμε στο πρόγραμμα. Τις ερωτικές, ανθρωποφαγικές, ισοπεδωτικές, παθιασμένες σχέσεις αυτών των τεσσάρων ανθρώπων ζωντανεύουν στη σκηνή του Χώρου Η τέσσερις ταλαντούχοι ηθοποιοί: η Αμαλία Μουτούση ως Υζέ, ο Νίκος Κουρής ως Μεζά, ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος ως Αμαρλίκ και ο Νίκος Καραθάνος ως Ντε Σιζ. Στην αρχή όλα είναι ευγενικά, υπαινικτικά, με έναν υφέρποντα ερωτισμό και αντίστοιχη ειρωνεία. Στην πορεία προς την Κίνα τα πράγματα σκληραίνουν.
Η Υζέ προσπαθεί να απαγκιστρωθεί από τον άντρα της, τον Ντε Σιζ, και να ζήσει τον θαμμένο έρωτά της με τον Μεζά. Η ερωτική σκηνή των δύο ηθοποιών είναι από τις ωραιότερες στιγμές του έργου. «Είστε το μοναδικό ανθρώπινο πλάσμα που αγάπησα ποτέ. Δεν σας αγάπησα μόνο για μια στιγμή ηδονής, σαν μια ερωμένη, ούτε για λόγους ευπρέπειας, σαν σύζυγο. Ομως, ενάντια σε όλα, η καρδιά μου ρίχτηκε μέσα στην καρδιά σας», γράφει ο Κλοντέλ στην πραγματική Υζέ.
Ζόφος και απόγνωση
Το έργο κορυφώνεται καθώς προχωράει. Στην τρίτη πράξη το σκηνικό παραπέμπει σε παραίτηση, σε μιζέρια, σε εγκατάλειψη. Κυριαρχεί ο ζόφος και η απόγνωση. Η Υζέ είναι πλέον με τον Αμαρλίκ. Η γοητευτική Υζέ έχει μεταμορφωθεί σε σκιά του εαυτού της, παραμένοντας πάντα ποθητή, πάντα ερωτική, πάντα μοιραία. Τώρα έχουν απομείνει τρεις και εξακολουθούν να αναζητούν την ισορροπία τους.
«Μεσημέρι στον ουρανό. Μεσημέρι στο κέντρο της ζωής μας. Και όλοι εμείς, στην ίδια περίπου στιγμή της ύπαρξής μας, κυκλωμένοι από τον ορίζοντα, ελεύθεροι, αδέσμευτοι, απογειωμένοι, κοιτάζοντας πίσω και μπροστά μας», λέει ο Κλοντέλ μέσω των ηρώων του.
«Ο κλήρος του μεσημεριού» είναι ένα έργο που απηχεί έντονα τις υπαρξιακές, ιδεολογικές και φιλοσοφικές αναζητήσεις του συγγραφέα του, αλλά απευθύνεται σε όλους εμάς, σε όλους όσοι βρίσκονται στο μεσημέρι της ζωής τους και κάνουν τους απολογισμούς τους, μετρώντας κέρδη και ζημιές, και χαράζουν νέες διαδρομές. Ενα σπουδαίο έργο, μια φινετσάτη παράσταση, τέσσερις χαρισματικοί ερμηνευτές.