ΚΑΣ. Εχει μορφή καστρόπυργου. Ενα μοναστήρι οχυρό. Με ψηλό πύργο, σχεδόν 20 μέτρα, που ενσωματώνει το Καθολικό της Μονής (αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού και στην Παναγία Πανταχαρά). Αυτή είναι και η βασική του ιδιαιτερότητα, γεγονός σπάνιο για ορθόδοξο μοναστήρι.
Τα τοξωτά ανοίγματα των παραθύρων, το λιθόκτιστο τέμπλο και οι μπαρόκ επιδράσεις, τα τρία θυρώματα και το δάπεδο από κεραμικά πλακίδια με εφυάλωση και έγχρωμο διάκοσμο, είναι μερικά απ’ όσα εντυπωσιάζουν τους επισκέπτες του. Οπως και το περιβάλλον του.
Πάνω σε ένα μικρό νησάκι, 40 μόλις μίλια από τη Ζάκυνθο, βρίσκεται η Ιερά Μονή Στροφάδων. Τη μορφή της θα ήθελαν πολλοί να απαθανατίσουν, ενώ τις ιστορίες και τους μύθους που κουβαλά θα ζήλευαν και οι καλύτεροι παραμυθάδες. Επιθέσεις από Τούρκους, κουρσάρους, συνωμοσίες, σφαγές, συμφορές και απανωτά χτυπήματα από τον Εγκέλαδο. Και βέβαια 30 χρόνια από τον βίο και το έργο του Αγίου Διονυσίου.
Ανεμοι και έντομα
Μόνο που ο χρόνος άφησε έντονα τα σημάδια του. Αυτόν ήθελε να εμποδίσει το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, που ενέκρινε προχθές τη συντήρηση και αποκατάστασή του εντυπωσιακού αυτού συγκροτήματος. Για να αντιμετωπιστούν άμεσα σοβαρές βλάβες, κυρίως δομικές, στα κτίρια της μονής, που οφείλονται στην επίδραση των σεισμών και τη διάβρωση των υλικών.
Κάποιες αποκαταστάσεις έγιναν στο παρελθόν, ωστόσο το μνημείο είναι εκτεθειμένο σε ένα επιθετικό φυσικό περιβάλλον. Δεν είναι μόνο ότι γειτονεύει με τη θάλασσα και τους ανέμους, που διαβρώνουν τα μεταλλικά στοιχεία. Εχει να αντιμετωπίσει και τα ξυλοφάγα έντομα, που «τρώνε» τα ξύλινα μέρη της.
Αυτά εξηγούσε προχθές ο Διονύσης Ποζιόπουλος από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων στα μέλη του ΚΑΣ, θυμίζοντας πως το νησί Σταμφάνι (του νησιωτικού συμπλέγματος των Στροφάδων του Ιονίου Πελάγους) αποτελεί και μνημείο της Φύσης και σημαντικό βιότοπο για τα αποδημητικά πτηνά.
Η τελευταία φορά που δοκιμάστηκε το κτιριακό συγκρότημα των 1.750 τ.μ. ήταν το 1997. Το ΥΠΠΟ τότε πραγματοποίησε εργασίες σωστικού, κυρίως, χαρακτήρα. Ο πύργος «δέθηκε» με μεταλλικούς ελκυστήρες και κάποιες τοιχοποιίες στερεώθηκαν με ενέματα.
Οι βλάβες που εμφανίστηκαν τότε κινητοποίησαν τον Μητροπολίτη Ζακύνθου Χρυσόστομο Β΄, ο οποίος ανέθεσε την εκπόνηση Ερευνητικού Προγράμματος στο Εργαστήριο Πολεοδομικού και Χωροταξικού Σχεδιασμού του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών.
Η ιστορία της μονής
Ιδρύθηκε το 1ο ήμισυ του 13ου αι. από την Ειρήνη, σύζυγο ή κόρη του αυτοκράτορα Θεοδώρου Α΄ του Λασκαρέως. Το 1440 ανακαινίστηκε από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο, στην Ενετοκρατία αναφέρονται επεμβάσεις στον πύργο, τον 17ο αι. κατασκευάστηκε το σημερινό Καθολικό και ο Ναός του Αγίου Γεωργίου, έγιναν όμως και επεμβάσεις οι οποίες συνδέονται με την κοίμηση του Αγίου Διονυσίου.
Τον 18ο αι. ανοικοδομήθηκε το Αρχονταρίκι, τον 19ο διαμορφώθηκε εκ νέου η είσοδος και έγιναν επισκευές, ενώ το 1944 ανακατασκευάστηκε το δώμα του Πύργου. Ολα αυτά, βέβαια, είναι πολύ μακρινά για να αντέξει το μνημείο και οι ένοικοί του. Ενας μοναχός ζει σήμερα εκεί, με τον βοηθό του. Κι όμως καταφέρνουν να παράγουν ακόμη και προϊόντα. Το πράσινο φως δόθηκε. Απομένει να ξεκινήσουν γρήγορα και οι εργασίες.