Εύθραυστος και ξένος, ο «Ελληνας» Σαμαράς

Εύθραυστος και ξένος, ο «Ελληνας» Σαμαράς

2' 43" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στο νεοβυζαντινό περίπτερο της Ελλάδας, χθες, στα καταπράσινα Τζαρντίνι, κυριαρχούσε η αμερικανική λαλιά. Ολοι σχεδόν οι επιφανείς Αμερικανοί επισκέπτες της 53ης Μπιενάλε της Βενετίας, που άνοιξε για το press preview, έσπευδαν να δουν την έκθεση του Λουκά Σαμαρά, τα Paraxena του 73χρονου Αμερικανού ελληνικής καταγωγής. Αμερικανική η παραγωγή της έκθεσης, βρετανική η επιμέλεια, ελληνική η οργάνωση και χρηματοδότηση.

Τα έργα του Σαμαρά ήταν αναμενόμενα. Ωραία, εσωστρεφή, καλαίσθητα, άψογα κατασκευασμένα, intime, εσωστρεφή και μελαγχολικά. Εργα ενός ξεχωριστού καλλιτέχνη, με την αύρα των ’60s και των ’70s, με την αύρα της Νέας Υόρκης· έργα μιας πολύ προσωπικής, υπαρξιακής ποπ, σπουδές του προσώπου και του ναρκισσισμού, σπουδές στη φόρμα. Το πιο ενδιαφέρον μέρος της έκθεσης είναι ασφαλώς το αυτοβιογραφικό του βίντεο, το παραμορφωτικό του ξεγύμνωμα ενώπιον του βλέμματος παλαιών φίλων και συνεργατών, τους οποίους βιντεοσκοπεί και προβάλλει απέναντι, σαν θεατές, θεατές μαζί με τον θεατή επισκέπτη. Το mis a nu, το ξεγύμνωμα του καλλιτέχνη, είναι η εξομολόγηση της ξεγυμνωμένης καρδιάς, α λα Μπωντλέρ· κι είναι κι ένας αποχαιρετισμός: το γερασμένο σώμα χαιρετά όσους τον γνώρισαν νέο και ακμαίο, γνέφει στον χρόνο, ανακεφαλαιώνει.

Εύθραυστη μελαγχολία

Πόσο όμως αυτό το εσωτερικό έργο, το τόσο intime και προσωποπαγές, του Νεοϋορκέζου μοντέρνου κλασικού, είναι ένα έργο που μιλάει για την Ελλάδα του 2009; Ο ίδιος, περιγράφοντας τη σχέση του με την Ελλάδα, μιλάει όχι για νοσταλγία, αλλά για «ξενότητα». Κατά τούτο, αυτή η ξενότητα, ο μετεωρισμός, η εύθραυστη μελαγχολία του Σαμαρά, η αγωνιώδης αναζήτηση προσώπου, αποδίδει ίσως την Ελλάδα του 2009. Περιγράφει τους Ελληνες ξένους με τον εαυτό τους, μέσα στον τόπο τους, αμήχανους και ξένους ως προς την παράδοσή τους, ανέστιους. Κι είμαστε τόσο ξένοι, τόσο αποξενωμένοι από τον εαυτό μας, που μας αντιπροσωπεύει ένας Νεοϋορκέζος ξένος, ένας μέτοικος σε αναζήτηση προσώπου. Μάς δείχνει αδύναμους να εκφραστούμε.

Το ελληνοαμερικανικό περίπτερο είναι από τα πιο ενδιαφέροντα στα Τζαρντίνι. Δεν περιέχει ιθαγένεια βέβαια, δεν εκπέμπει χώρο και άρωμα καταγωγής. Αυτό το κάνουν σε ισχυρές δόσεις οι Ρώσοι, με πολυπρόσωπη έκθεση, κι έναν σπουδαίο μελλοντολόγο αφηγητή, τον Pavel Pepperstein· το κάνουν οι Αυστραλοί με την ντιρέκτ αφήγηση της ερήμου της Ωκεανίας, χρησιμοποιώντας τον δικό τους, ιθαγενή και σύγχρονο μύθο του Mad Max· το κάνουν οι Ισπανοί ζωγράφοι, το κάνουν οι Ιάπωνες. Στο πολωνικό περίπτερο, το μεγάλο ζήτημα της Ευρώπης: πρόσφυγες. Πίσω από παράθυρα, προβολές ανθρώπων που στέκονται στον δρόμο, που κάνουν το νταραβέρι των προσφύγων, όρθιοι, έτοιμοι να μετακινηθούν και πάλι. Στην είσοδο, ένα τσιτάτο της φιλοσόφου Hanna Arendt: οι πρόσφυγες είναι η πρωτοπορία των λαών τους. Θα μπορούσε να είναι και φτιαγμένο στην Ελλάδα των προσφύγων αυτό το στοχαστικό-αφηγηματικό έργο.

Σε δύο περιπτώσεις, η ίδια η Μπιενάλε, και μάλιστα οι Κήποι-Τζαρντίνι, γίνονται θέμα του έργου και της έκθεσης. Στο περίπτερο της Τσεχίας ο κήπος έχει μπει μέσα, το έργο είναι τα Τζαρντίνι. Στο δε περίπτερο της Μ. Βρετανίας, ο Στιβ ΜακΚουίν γύρισε μια ημίωρη ταινία με θέμα τα Τζαρντίνι τον χειμώνα, χωρίς έργα, χωρίς το art crowd (λιγότερο αυτάρεσκο φέτος), χωρίς εγκαίνια και προσέκο, χωρίς iPhone και Blackberry. Μια λεπταίσθητη ελεγεία για την ομορφιά και την αυταξία του τοπίου χωρίς το πλήθος.

Ποια κρίση;

Μια εικόνα, που αντίκρισα πρώτη φορά από το 1995: Καθώς περπατάς στην ιστορική αποβάθρα προς τα Τζαρντίνι, με τη Λαγκούνα να ανοίγεται μπροστά, μετράς τεράστιες θαλαμηγούς, απαστράπτουσες, με σημαίες Κοινοπολιτείας. Μία, δύο, τρεις, δέκα. Crisis? What crisis?

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή