Αλκης Ξ. Ξανθάκης. «Ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας. 1839-1970». (Πάπυρος, 2008. 520 σελ., εικ. βιβλ.).
ΜΕΛΕΤΗ. Η πρώτη έκδοση της ιστορίας αυτής παρουσιάστηκε από το ΕΛΙΑ το 1981 από τον καθηγητή της φωτογραφίας, συλλέκτη παλαιών μηχανών και ιστορικό κ. Ξανθάκη, ο οποίος μετά πολυετείς έρευνες και μελέτες απέδειξε την αρμοδιότητά του και τη σοβαρότητα της προσέγγισής του σε ένα πεδίο το οποίο από καιρό αναζητούσε τον ανάδοχό του. Οι 1.000 περίπου φωτογράφοι που αποτέλεσαν το αντικείμενο της αρχικής μελέτης στη σημερινή 9η έκδοση έγιναν 4.500. Εκτός από την εντυπωσιακή αύξηση φωτογράφων προστέθηκαν πληροφορίες και νεότερα στοιχεία για παλαιούς τα οποία ελάνθαναν.
Η φωτογραφία κατέκτησε αστραπιαία τον κόσμο. Η κάμερα στη χρήση του καθενός απέβη ωφέλιμη ενασχόληση, οδήγησε στη δημιουργία μιας νέας τέχνης με πολλές εφαρμογές και κρίσιμο τεχνολογικό: εργαλεία πολλαπλών εφαρμογών. Οι ιστορίες της φωτογραφίας δεν περιορίζονται στις επιδόσεις της ως τέχνης, αλλά επεκτείνονται και σε επιστήμες οι οποίες διευρύνουν το αντικείμενό τους.
Η ιστορία, η κοινωνιολογία, η λαογραφία έχουν τα μέγιστα ωφεληθεί.
Η παρούσα έκδοση, με νέο κάθε είδους υλικό, άριστα διευθετημένο και αξιοποιημένο, κινείται πάνω σε όλες τις εκφάνσεις της φωτογραφίας. Ενδιαφέρουσα είναι η συνθετική προσέγγιση του συγγραφέα, ο οποίος τη συσχετίζει με την ιστορία του τόπου. Την εντάσσει στη ροή των ιστορικών γεγονότων που σημάδεψαν τα 170 χρόνια που διανύει, των κοινωνικών φαινομένων, της παιδείας και των οικονομικών διακυμάνσεων, πτυχές που την επηρέασαν.
Τα εννέα κεφάλαια ανταποκρίνονται σε χρονικές περιόδους που ορίζονται από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και δημιουργούν αυτοτελείς ενότητες της πορείας της ελληνικής φωτογραφίας, στις οποίες προέχουν οι αναφανείσες «εποχές», σχολές και τάσεις, οι οποίες επισημαίνονται, περιγράφονται και αναλύονται αισθητικά και αξιολογούνται θεματικά. Οι επιφανείς και μη εκπρόσωποι, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, βιογραφούνται και το έργο τους παρουσιάζεται με ενάργεια. Οι εισαγόμενες επιρροές υπογραμμίζονται και καθορίζεται ο βαθμός και η μορφή τους στο έργο των Ελλήνων. Επαρκείς πληροφορίες για τους ξένους που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και εργάστηκαν σε μόνιμη βάση και για τους ξένους που τη φωτογράφισαν περιστασιακά, οικοδομούν πληρέστερα το ιστορικό μέρος. Εκτεταμένη είναι η αναφορά των επαγγελματικών κατακτήσεων και των συνδικαλιστικών δραστηριοτήτων που η εμπορική φύση της φωτογραφίας επέφερε, τα νομικά ζητήματα που ανεφύησαν και η λογοκρισία, και πώς διευθετήθηκαν, οι οργανώσεις, οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και διαγωνισμοί. Ποικίλα ντοκουμέντα, διαφημιστικά, δημοσιεύματα, ανακοινώσεις και άλλα εφήμερα προσθέτουν πρόσθετα στοιχεία στο βασικό κείμενο. Η εμμονή του συγγραφέα στη χρονολόγηση αδέσποτων φωτογραφιών και η απόδοσή τους στους σωστούς δημιουργούς επαυξάνει την εγκυρότητα του έργου. Αμεσης χρησιμότητας βιβλιογραφία, παραπομπές, σχόλια, ποικίλες διευκρινιστικές σημειώσεις και διασταυρώσεις, διορθώσεις λαθών και επαναξιολογήσεις, εντάσσονται ευπρόσδεκτα στο κείμενο. Είναι αναμενόμενο κάθε νέα έκδοση να πλουτίζεται προς δύο κατευθύνσεις: με αναδρομικές πληροφορίες που ανασύρει η συστηματική έρευνα και οι νεότερες χρονικά που παράγει η διαρκής εξέλιξη της φωτογραφίας στην Ελλάδα, η δυναμική της οποίας επάξια στοιχίζεται με τις ξένες.