Για λίμιτ ντάουν ετοιμάζεται η «νύχτα» το χειμώνα. Ολοι περιμένουν το αρνητικό ρεκόρ. Μεγαλοεπιχειρηματίες της πίστας, μικρότεροι επιχειρηματίες των μουσικών σκηνών, τραγουδιστές της πρώτης γραμμής και από κοντά τα δεύτερα ονόματα. Η οικονομική κρίση που χτύπησε από πέρυσι την πόρτα των κέντρων, η απαγόρευση του τσιγάρου που προκαλεί αμηχανία και ο φόβος της γρίπης, συνθέτουν το τρίπτυχο της ανασφάλειας.
Οι συνέπειες; Αμήχανη χρονιά, χωρίς επενδυτικά ρίσκα, άτολμη καλλιτεχνικά, με εκπτώσεις στα μεροκάματα, στις απαιτήσεις και τις τσιμπημένες αλλοτινές τιμές.
Σε αυτό το δυσοίωνο κλίμα, οι περισσότεροι τηρούν στάση αναμονής, και κανείς δεν ανοίγει τα χαρτιά για το τι θα κάνει μετά τις γιορτές. Κανείς δεν τολμάει να προχωρήσει μόνος, παλιές συνταγές και τακτικές ξαναδοκιμάζονται, ενώ κάποιοι φλερτάρουν και θεατρικά.
Τα πρώτα ονόματα της λαϊκοπόπ απέχουν όσο μπορούν, όπως και καλλιτέχνες που σήκωναν μόνοι στις πλάτες τους πολύωρα προγράμματα (Πασχάλης Τερζής, Γιάννης Πλούταρχος). Χώροι όπως το ιστορικό «Ρεξ» επαναπροσδιορίζονται και μετατρέπονται σε ορθάδικα για να στηρίξουν ποπ σχήματα (Μιχάλης Χατζηγιάννης – Onirama), ενώ άλλοι συνδυασμοί προκαλούν ετερόκλητες αντιδράσεις, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Δημήτρη Μητροπάνου και της Πέγκυς Ζήνα.
Πιο συνετά φαίνεται να κινείται η λεγόμενη έντεχνη σκηνή, με δειλά προσεκτικά βήματα και προβλέψιμα συνοικέσια.
Στην παρανομία
Οι επιχειρηματίες, μετά την αγωνία για τις συνέπειες της απαγόρευσης του τσιγάρου και των αλλαγών που καλούνται να κάνουν στα μαγαζιά τους, λένε πως τίποτα δεν θα αλλάξει. «Θα πορευθούμε σε καθεστώς… παρανομίας» συμφωνούν οι περισσότεροι, ενώ κάποιοι άλλοι ετοιμάζουν προγράμματα με διαλείμματα μεγάλης διάρκειας, τα οποία θα επιτρέπουν ελεύθερες τζούρες στο πεζοδρόμιο για τους καταπιεσμένους καπνιστές.
«Το μόνο σίγουρο για φέτος είναι ότι θα πορευτούμε όλοι δύσκολα», λέει ο Γιώργος Τσατσούλης, ιδιοκτήτης του «Μετρό» στου Γκύζη. «Ολα αυτά περί διαχωρισμού στα μαγαζιά, μικρά ή μεγάλα, είναι κοροϊδίες. Για να τα κάνουμε αυτά, θα πρέπει να κλείσουμε τις εξόδους κινδύνου, κάτι που απαγορεύει η Πυροσβεστική. Το πιθανότερο είναι ότι στις μικρές σκηνές των 400 ατόμων δεν θα καπνίζουμε. Θα γίνουμε μη καπνιστές και θα κάνουμε προγράμματα με μεγάλα διαλείμματα (ένα εικοσάλεπτο) για όσους θέλουν να πάνε να καπνίσουν έξω. Βέβαια, κι εγώ αναρωτιέμαι: πώς θα αντιμετωπίσουμε το φανατικό κοινό. Περιμένω να αρχίσει ο Οκτώβριος και φοβάμαι κιόλας για το τι μας περιμένει. Εμαθα, πάντως, ότι στα κλαμπ της Γερμανίας το τσιγάρο επανήλθε, διότι είχαν μεγάλο πρόβλημα οι επιχειρηματίες. Στο μεταξύ, όλα αυτά που προτείνουν θα έχουν επιπτώσεις και στον ήχο. Προς το παρόν, κανείς δεν ξεκίνησε τις μετατροπές που ζητούν αόριστα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα για μένα φέτος είναι το τσιγάρο και η κρίση. Για τη γρίπη ανησυχούμε λιγότερο πια. Αλλωστε, η διασκέδαση δεν είναι υποχρεωτική».
«Θα κυνηγιόμαστε»
Η αδύναμη παραλιακή, η άλλοτε αμαρτωλή Συγγρού, η ανθηρή Ιερά Οδός και η υποσχόμενη Πειραιώς μοιράζονται την ίδια αγωνία με τις σκηνές του Γκύζη και της οδού Φραντζή. Οι πιο διαφορετικές γειτονιές του ελληνικού τραγουδιού, είτε είναι στο προπύργιο του λαϊκού νεοπλουτισμού είτε εναλλασσόμενες, ροκάδικες ή ποπ, θυμίζουν τοπίο πριν από τη μεγάλη αλλαγή.
Η κοινωνική μετάλλαξη, το ιλουστρασιόν τηλεοπτικό μουσικό μοντέλο, η ποπ επανάληψη και η διστακτικότητα των «έντεχνων» πιέζουν ασφυκτικά για την αναζήτηση του καινούργιου. Στο μεταξύ, τα νέα ποπ γκρουπάκια έχουν όλο και μεγαλύτερη απήχηση στο Διαδίκτυο ή σε μικρούς χώρους όπως ο Ιανός, το Public ή το Metropolis, όπου θα τους δούμε τον χειμώνα. Στο χορό μπαίνει πιθανόν και το Hard Rock cafe στη Φιλελλήνων με μικρές συναυλίες νέων καλλιτεχνών, στους οποίους δίνει βήμα σε αυτή την αδιέξοδη εποχή. Εξυπνη ιδέα για γκρουπάκια όπως οι Professional Sinnerz, Μatisse, Cyanna, από τους οποίους ίσως δούμε το διαφορετικό.
Καλλιτεχνικά, η σεζόν θα είναι χωρίς εκπλήξεις. «Ολοι περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχτούν τα πράγματα. Ως τις γιορτές των Χριστουγέννων είναι ο σχεδιασμός», λέει ο κ. Γ. Τσατσούλης. Τότε, κάποιοι θα πάρουν τις αποφάσεις αν αξίζει να βγουν ή πρέπει να περιμένουν.
«Τα τελευταία χρόνια η νύχτα πάει χάλια», λέει ο Δημήτρης Ζούμπος, ιδιοκτήτης του «Κεραμεικού». Ο μεγάλος χώρος, που είχε άνοίξει πριν από λίγα χρόνια ο Διονύσης Σαββόπουλος, άλλαξε χρήση, ενώ το μικρότερο, ακριβώς από πάνω, το Cine Κεραμικός, συνεχίζει με μουσικά σχήματα. «Ο κόσμος, ήταν που ήταν επιφυλακτικός, θα κουμπωθεί ακόμη περισσότερο. Για μένα είναι χρονιά απελπισίας η φετινή. Ολοι φοβούνται, άλλοι δεν συμμετέχουν (οι καλλιτέχνες κυρίως) για λόγους ασφαλείας, άλλοι αναζητούν παρτενέρ κι άλλοι κάνουν απεγνωσμένες προσπάθειες. Ο κόσμος είναι καχύποπτος και δικαίως, γιατί μέσα σε όλα αυτά δεν υπάρχουν καλές τιμές. Πέρυσι, αρκετοί τις ρίξαμε, αλλά και πάλι μας θεωρούν ακριβούς. Ολοι λειτουργούμε με χορούς, ακόμη και το Σάββατο. Στο παρελθόν, κανείς δεν τολμούσε να σου ζητήσει χορό τέτοια μέρα».
Μεγάλοι χώροι
Ενα από τα βασικά προβλήματα είναι η δημιουργία μεγάλων χώρων. Αντί να μικραίνουν, όπως λέει, τριπλασιάζονται: «Αυτό δημιούργησε νέα αισθητική και μορφή διασκέδασης. Η αποξένωση καλλιτέχνη – κοινού -αφού βλέπει τον αγαπημένο του τραγουδιστή με κιάλια- επιδείνωσε την κατάσταση».
Πάντως, όσο κι αν ανησυχούν όλοι, να λένε για την «επιστροφή» των μικρών χώρων που θα αλλάξει ίσως τα πράγματα, καινούργιοι ετοιμάζονται. Ενα μεγαθήριο σχεδιάζει στη γωνία Πειραιώς και Ιεράς Οδού ο Ηλίας Μαροσούλης (αίθουσες συναυλιών, εστιατόρια, καφέ κ.ά.), αλλά αυτό θα λειτουργήσει από του χρόνου.
Ομως, και καλλιτεχνικά δεν έχει γίνει κάποιο βήμα. Ή μάλλον έχουν γίνει όλα: συνεργασίες, ετερόκλητοι συνδυασμοί, ντουέτα. Τίποτα πια δεν μοιάζει απρόβλεπτο, και όλα στα μάτια του αδηφάγου κοινού που θέλει να καταναλώνει διαρκώς νέα πράγματα, φαίνονται προβλέψιμα. Τι θα γίνει στο μέλλον; «Οι προβλέψεις μου είναι δυσοίωνες, αν δεν αλλάξει ο τρόπος διασκέδασης», λέει ο κ. Δ. Ζούμπος. Πρέπει να επαναπροσδιοριστεί το τοπίο. Να αλλάξουν οι απαιτήσεις, να πέσουν κι άλλο τα μεροκάματα, οι τιμές, να υπάρχουν λιγότερες απαιτήσεις. Κι αυτά περί τσιγάρου μού φαίνονται αστεία. Θα μπορούσαν να επιβάλουν καθαρούς εξαερισμούς κι όχι μηχανάκια της πλάκας. Τα μπουζουξίδικα δεν μπορούν να χωριστούν. Ζητούν διαχωριστικό δύο μέτρων. Μα, αν ένα μαγαζί έχει θεωρεία και ύψος 8 μ., πώς θα χωριστεί; Εκεί δεν πάει ο καπνός; Τι θα γίνει επίσης με την αντανάκλαση του ήχου; Εδώ κάνουμε μελέτες, τι θα γίνει με τη νέα περίπτωση. Ετσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, βλέπω κατά τον φετινό χειμώνα να παίζουμε τους κλέφτες και τους αστυνόμους. Για μας τους επιχειρηματίες θα είναι η χειρότερη χρονιά. Σιωπηρά όλοι θα καπνίζουν (όπως γινόταν όλο το καλοκαίρι σε αυτούς τους χώρους), κι όταν θα έρχεται η αστυνομία, θα πετάνε τα τσιγάρα όπου βρουν. Με λίγα λόγια, θα είναι χρόνια των παρανόμων. Ολοι θα κυνηγιόμαστε».
Δοκιμασμένες «συνταγές» και συνεργασίες
Το «προξενιό» Μητροπάνου – Ζήνα δεν άρεσε σε πολλούς. Και η έκπληξη που προκάλεσε ήταν από την πλευρά κυρίως των θαυμαστών του Μητροπάνου. Αντίθετα, η επιλογή της Δήμητρας Γαλάνη να δουλέψει με την Ελένη Τσαλιγοπούλου και τους Imam Baildi θεωρήθηκε έξυπνη κίνηση στις δυσκολίες των καιρών. Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης διάλεξε το «Γυάλινο θέατρο» (αλλά αυτός δεν φοβάται, έχει σταθερό κοινό), η Αλκηστις Πρωτοψάλτη με τον Στέφανο Κορκολή στο Gazarte, ο Δημήτρης Μπάσης και ο Γεράσιμος Ανδρεάτος στο «Cine Κεραμεικός», ο Μανώλης Μητσιάς στις «Γραμμές», ο Κώστας Μακεδόνας με τη Γιώτα Νέγκα στο «Χάραμα», ο Διονύσης Τσακνής «Δίπλα στο ποτάμι», στο «Μετρό» ο Δημήτρης Ζερβουδάκης από τον Οκτώβριο, η Μελίνα Κανά στη συνέχεια, ενώ η Τάνια Τσανακλίδου και η Μάρθα Φριτζήλα το «Μύλο» της Θεσσαλονίκης.
Στον «Ζυγό» θα κατέβουν οι αγαπημένοι από τα παλιά «Αγαμοι Θύται» (χωρίς τον Θοδωρή Αθερίδη) έχοντας μαζί τους τον Γεράσιμο Σκιαδαρέση, την Μπέσυ Μάλφα και τον Κρατερό Κατσούλη, ενώ μετά τις γιορτές ίσως εμφανιστούν ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας με τον Γιάννη Κότσιρα.
Στο «Αχ Μαρία»
Το φλερτ με τη θεατρική συνταγή, ή μάλλον τη σάτιρα, ακολουθούν στα παλιά τους λημέρια, το «Αχ, Μαρία» και οι Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Γιάννης Ζουγανέλης, Λάκης Παπαδόπουλος, Σάκης Μπουλάς με τη Ραλλία Χρηστίδου, ενώ στον «Σταυρό του Νότου» (πρώην Απέναντι) θα υποδέχονται το νεανικό κοινό οι: Ελεονώρα Ζουγανέλη, Δήμος Αναστασιάδης, Θανάσης Αλευράς, σε παράσταση που σκηνοθετεί η Ελένη Γκασούκα.
Μόνιμη στην «Αθηναΐδα», η Σπείρα Σπείρα του Κραουνάκη εμφανίζεται με επετειακή παράσταση για τα 10χρονά της, ενώ ο Μιχάλης Χατζηγιάννης με τους Onirama πάνε στο «Ρεξ», που μετατρέπεται σε κλαμπ με καναπέδες και μια τεράστια διευρυμένη σκηνή (μια λωρίδα θα διασχίζει το κέντρο), η οποία θα δίνει την ευκαιρία στο κοινό να βλέπει από κοντά τους τραγουδιστές.
Οι μεγάλες πίστες, πάντως, έχουν στενέματα. Τα παλιά «καλά χαρτιά» δεν σημειώνουν τον ίδιο τζίρο, καινούργια σουξέ δεν βρίσκουν και οι πωλήσεις κατηφορίζουν. Ο Αντώνης Ρέμος, συνετά σκεπτόμενος, θα εμφανιστεί στον «Διογένη» αφήνοντας τη θηριώδη «Αρένα» για την Αννα Βίσση, που έχει πάρει φόρα για ό,τι προλάβει. Ο Γιάννης Πλούταρχος, πάντως, που γέμιζε μόνος του αίθουσες, προτίμησε να απέχει προς το παρόν, όπως και ο Πασχάλης Τερζής, ενώ ο Γιάννης Πάριος συζητά με το Fever.
Εκπληξη με Σαββόπουλο και χρώμα του ’60
Θέλουμε δεν θέλουμε, από τον Διονύση Σαββόπουλο έρχεται πάλι η μουσική έκπληξη. Χριστουγεννιάτικη με χρώμα από τη δεκαετία του ’60. Ετοιμάζει μια σειρά εκδηλώσεων στο «Παλλάς» και σε άλλους χώρους της Αθήνας με υλικό από το «Φορτηγό» και το «Περιβόλι του τρελού», αλλά και κάποια κομμάτια που δεν έχουν δισκογραφηθεί.
Τραγούδια ιστορικά για την ελληνική δισκογραφία, που θα παρουσιαστούν σε κύκλο 16 συναυλιών, με παράλληλες όμως εκδηλώσεις σε άλλους χώρους στο κέντρο της Αθήνας και πολλούς καλεσμένους.
Ενας μικρός εορτασμός για τη δεκαετία των μεγάλων ανατροπών και της αμφισβήτησης, με θεματικές βραδιές για τη δεκαετία του ’60 που θα αγγίζουν το ελληνικό τραγούδι, το ξένο τραγούδι της εποχής, τον κινηματογράφο, την κοινωνία και άλλους κύκλους θεμάτων. Ολα αυτά μέσα από ημερίδες, μουσικές εκδηλώσεις, προβολές, συζητήσεις, προβολές, εκθέσεις με τη συμμετοχή καλλιτεχνών, διανοητών, δημοσιογράφων, πολιτικών κ.ά.