Ρομπέρ Αντέλμ
«Το ανθρώπινο είδος»
Μετάφραση: Τερέζα Βεκιαρέλλη, Σάρα Μπενβενίστε, εκδ. Εστία
Εγραψε ένα και μοναδικό μυθιστόρημα, που του εξασφάλισε όμως την αθανασία στην ιστορία του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος.
Ο Ρομπέρ Αντέλμ έγινε ο σύντροφος της Μαργκερίτ Ντυράς, ήταν μέλος της γαλλικής αντίστασης στην ομάδα του Φρανσουά Μιτεράν, συνελήφθη το 1944 από την Γκεστάπο και εκτοπίστηκε στο Μπούχενβαλντ, στο Γκαντερσχάιμ και το Νταχάου. Οταν απελευθερώθηκε ζύγιζε μόλις 38 κιλά.
«Το ανθρώπινο είδος» είναι η εξιστόρηση αυτής της περιπέτειας, που έφερε πολλούς ανθρώπους στα όρια της ύπαρξής τους. Στη διάρκεια της ανάγνωσης συγκλονίζει η φυσικότητα αυτής της αφηγησης, που εξιστορεί μια κατάσταση στην οποία «η φρίκη δεν ήταν αβυσσαλέα. Στο Γκαντερσχάιμ δεν υπήρχε ούτε θάλαμος αερίων ούτε κρεματόριο. Εκεί η φρίκη ήταν σκοτάδι, απόλυτη έλλειψη σημείου αναφοράς, μοναξιά, αδιάκοπη καταπίεση, αργή εκμηδένιση. Η κινητήρια δύναμη του αγώνα μας δεν υπήρξε άλλη από την ξέφρενη διεκδίκηση -διεκδίκηση που ήταν σχεδόν πάντα μοναχική- να παραμείνουμε, μέχρις εσχάτων, άνθρωποι», έγραφε στον πρόλογό του. Αλλωστε, οι πιο συγκλονιστικές μαρτυρίες του είδους σ’ αυτή τη απεγνωσμένη προσπάθεια αναφέρονται. Στην απελπισμένη προσπάθειά τους να παραμείνουν χορταμένοι, ζεσταμένοι, καθαροί, στοιχειωδώς ζωντανοί. «Απαγορεύεται να έχεις τα χέρια στις τσέπες. Είναι δείγμα υπερβολικής ανεξαρτησίας. Ωστόσο, οι Ες Ες συχνά βάζουν, μπροστά μας, τα χέρια στις τσέπες. Είναι ένα σύμβολο εξουσίας. Οταν το κάνουμε εμείς, είναι σκάνδαλο. Πρέπει να φαίνονται τα μπλαβισμένα χέρια μας, που κρέμονται».
Οι σελίδες περνούν και διαρκώς συναντάς παράλογες συμπεριφορές κι ένα ατελείωτο πείσμα από εκείνους που επιθυμούν μόνο να επιβιώσουν. «Δεν έχουμε καμιά δουλειά, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να μείνουμε έξω. Αυτή είναι όλη η ουσία του πράγματος. Είμαστε υποχρεωμένοι να μείνουμε εδώ πέρα, συσπειρωμένοι σε μικρές ομάδες, με τους ώμους κυρτούς, τρέμοντας από το κρύο. Ο άνεμος διαπερνάει τους ριγωτούς, τα σαγόνια παραλύουν. Στον πυρήνα επιβιώνει μόνο η βούληση, μια απεγνωσμένη βούληση, που ωστόσο είναι η μόνη που μας επιτρέπει να αντέχουμε. Βούληση να περιμένουμε. Να περιμένουμε να περάσει το κρύο που επιτίθεται στα χέρια, στ’ αυτιά, σε κάθε μέρος του σώματός μας που μπορεί να το σκοτώσει χωρίς να προκαλέσει το θάνατό μας. Το κρύο, οι Ες Ες. Βούληση να μείνουμε όρθιοι. Γιατί, βέβαια, δεν πεθαίνεις όρθιος».
Ετσι απλά, χωρίς ιδιαίτερες φορτίσεις, περιγράφοντας μόνο τις διαδρομές των αισθημάτων και των συναισθημάτων, το μοναδικό βιβλίο του Ρομπέρ Αντέλμ είναι μια συγκλονιστική περιγραφή συνθηκών ζωής που θα θέλαμε να μην έχουν υπάρξει ποτέ.