ΠΩΛ ΜΟΡΑΝ
Ταξίδια
εκδόσεις Ολκός, σελ. 234
Στον βαθμό που «ένα ταξίδι είναι πάντα και μια αποστολή διάσωσης, η συλλογή στοιχείων για κάτι που βρίσκεται σε πορεία εξάλειψης και σε λίγο θα χαθεί, το ύστατο αγκυροβόλημα σε ένα νησί που τα νερά το καταπίνουν», όπως φρονεί ο Κλάουντιο Μάγκρις, (ιδέτε Δούναβης, εκδόσεις Πόλις), τότε οι κατά καιρούς υπομνηματισμοί των στοχαστικών περιδιαβάσεων τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό μέρος κρίσιμων τοπίων, σαν αυτούς ακριβώς που υπογράφει ο Γάλλος διπλωμάτης Πωλ Μοράν (1888-1975), συνιστούν πολλαπλώς χρήσιμα αναγνώσματα.
Οι αφανείς αλλά πολύσημες γωνίες και οι χρησμικές προσόψεις των χωρών, οι οποίες κατά καιρούς του δόθηκαν, αξιοποιούνται υποδειγματικά. Ταυτοχρόνως υπονομεύονται αρκούντως καταπιστεύματα εξωτισμού και επιδερμικών αποτιμήσεων των παραδοσιακών ταξιδιωτών ευκαιρίας. Γι’ αυτό και είναι αρκετά δύσκολο να ιεραρχήσει κανείς κατά βαθμό ποιότητας τα αποστάγματα των πολύχρονων ταξιδιωτικών εμπειριών του υποψιασμένου αυτού συγγραφέα, ο οποίος «ρίχτηκε στην Ιταλία σαν να ήταν γυναικείο σώμα, πριν καλά-καλά γίνει είκοσι χρονών».
Αξια κάθε προσοχής είναι τα καλώς συγκερασμένα πορίσματα, που αφορούν τις εθνολογικές, ανθρωπολογικές και κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους των ταξιδιωτικών ινδαλμάτων. Βαθύτατα «ερωτευμένος με τον δρόμο», όπως τόνισε στην ομιλία που εκφώνησε κατά την υποδοχή του στη Γαλλική Ακαδημία, ο Πωλ Μοράν διερμηνεύει κατά τρόπο άμεσο και διεισδυτικό τα πολιτισμικά κεφάλαια χωρίς να επαίρεται, ταξινομεί κομβικά στοιχεία του ιστορικού κεκτημένου χωρίς να αυθαιρετεί και εκθέτει με τακτ τα κεκρυμμένα τιμαλφή, τα οποία είθισται να συγκροτούν την άλλη ταυτότητα της δεδομένης περιρρέουσας ατμόσφαιρας. Φρονώ και στην περίπτωση του εν λόγω συγγραφέα, ότι ο ταξιδιωτικός χωρόχρονος αποτελεί το σαφώς διευρυμένο, ανοικτό πεδίο των παλλομένων σημαινομένων, τα οποία αντιγράφει, αποκωδικοποιώντας τα την ίδια στιγμή, ως νουνεχής παρατηρητής που είναι. Οι ευφυείς ταξινομήσεις των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της Καραϊβικής, του Παρισιού, της Νέας Υόρκης, του Τομπουκτού, του Λονδίνου, του Βουκουρεστίου, ορισμένων πόλεων της νότιας Γαλλίας αλλά και αρκετών νησιών του Αιγαίου προσδίδουν στο κείμενο τη σημασιολογική εκείνη βαρύτητα που το κάνει να ξεχωρίζει εύκολα από τις περιηγητικές δηλώσεις του συρμού.
Φαίνεται ότι ο Πωλ Μοράν γνωρίζει κι αυτός ότι μέσα από την οπτική γωνία του προσφιλούς Φρίντριχ Νίτσε, όπως ορίζεται ευκρινώς στο έργο του Θέληση για δύναμη,(1885-1886) «…ο κόσμος είναι ακόμη πλούσιος και άγνωστος και αξίζει περισσότερο να χαθούμε παρά να κατοικήσουμε ανάπηροι και φαρμακεροί. Η ίδια μας η ρώμη μάς σπρώχνει προς τις μακρινές θάλασσες, προς το σημείο όπου όλοι οι ήλιοι μέχρι τώρα έχουν δύσει ξέρουμε πως υπάρχει ένας νέος κόσμος…». (Ιδέτε εκδόσεις Νησίδες, 2001). Το τοπίο του Γάλλου ακαδημαϊκού είναι με άλλα λόγια το πολύμορφο, καλειδοσκοπικό υπερκείμενο, το οποίο την κατάλληλη συγκινησιακή στιγμή τον καλεί να το μελετήσει δεόντως. Ταξιδεύω σημαίνει κι εδώ πρωτίστως ότι ανανεώνω ριζικά την αναγνωστική μου πρόσληψη, αποδέχομαι εκ προοιμίου και μάλιστα στο έπακρο τη δυνατότητα της έκπληξης και διαγράφω ει δυνατόν όλες τις εμμονές του πλατωνικού σπηλαίου. Επικυρώνοντας την ικανότητά μου να αφομοιώνω το θαύμα του πλανήτη Γη, αντιλαμβάνομαι εν τέλει το Ον. Εστω εξ όνυχος.
Το ταξίδι επιτρέπει στον Γάλλο διπλωμάτη να έρθει σε γόνιμη επαφή με την αρχαιολογία των συγκινήσεων και την επικράτεια των αιφνιδιασμών. Η Φύση αποτελεί το κάτοπτρο στο οποίο επείγεται να καθρεφτιστεί η γραφή, οι δε πόλεις, ως εκφυλισμένα συνήθως συγκροτήματα οικοδομών, είναι τα κιβώτια των εννοιολογικών όρων, οι οποίοι στοιχειώνουν το παρόν, προκαθορίζοντας μαθηματικά το μέλλον. Η μετάφραση δικαίωσε το πρωτότυπο.