ΝΥΧΤΕΣ ΠΡΕΜΙΕΡΑΣ. Στη διάρκεια ενός πυκνού αλλά και προβοκατόρικου masterclass, που ξεκίνησε στις 12 το μεσημέρι του περασμένου Σαββάτου και ολοκληρώθηκε στις 2.30, ο Βρετανός σκηνοθέτης Πίτερ Γκριναγουέι ανακοίνωσε με κάθε δυνατό τρόπο τον «θάνατο του κινηματογράφου». Στην αρχή προσδιόρισε την ημερομηνία: Σεπτέμβριο του 1983 όταν μπήκε σε λειτουργία το… remote control! «Ο κινηματογράφος είναι εγκεφαλικά νεκρός. Υπάρχουν πολλά στοιχεία γι’ αυτό», είπε ο 65χρονος δημιουργός που επαναλαμβάνει χρόνια τώρα την ίδια θέση είτε για να κινητοποιήσει είτε για να δηλώσει κάτι που ξέρει ότι θα συζητηθεί. Φράσεις όπως: «το βωβό σινεμά τέλειωσε, εξαφανίστηκε. Εάν βλέπετε ακόμα είστε δεινόσαυροι! Το ίδιο θα συμβεί και με τον ομιλούντα» ή «ο κινηματογράφος καταρρέει εσωτερικά, δεν θα ικανοποιεί τη γενιά του λάπτοπ», διέτρεξαν το μάθημά του στον «Ιανό». Προσκεκλημένος του 15ου Διεθνούς Φεστιβάλ της Αθήνας «Νύχτες πρεμιέρας», παρουσιάστηκε από τον καλλιτεχνικό διευθυντή Ορέστη Ανδρεαδάκη, και, εφοδιασμένος με το δικό του λάπτοπ ανέπτυξε τις απόψεις του, διατρέχοντας παράλληλα και την ιστορία της 7ης Τέχνης. Αφορμή για την επίσκεψη η ελληνική πρεμιέρα της ταινίας του «Το κατηγορώ του Ρέμπραντ», στην οποία αποδομεί και ανασυνθέτει τη «Νυχτερινή περίπολο» του Ρέμπραντ παραθέτοντας τα 31 από τα 50 πιθανά μυστήρια που περιβάλλουν τον πίνακα.
Ο Γκριναγουέι είναι γνώριμος στο ελληνικό κοινό. Αρχές της δεκαετίας του ’90 ήρθε για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και έκτοτε η επαφή του με την Ελλάδα, άλλοτε για να συνοδεύσει έκθεσή του άλλοτε για να παραστεί στην πρεμιέρα έργων του, ήταν αρκετά τακτική.
Οπτικό υλικό
Για όσους τον έχουν παρακολουθήσει και στο παρελθόν, το masterclass, ως προς το αφηγηματικό μέρος του, δεν είχε να προσθέσει κάτι περισσότερο σε γνώση και εμπειρία, αν εξαιρέσει κανείς το γεγονός ότι ο Γκριναγουέι είναι πάντα ένας γοητευτικός ομιλητής και χειρίζεται επικοινωνιακά την ανατρεπτικότητά του. Αντιθέτως. Το οπτικό υλικό με το οποίο συνόδευσε το «μάθημα» έδωσε μια γεύση της διαδραστικότητας και της τεχνικής των πολυμέσων τα οποία διερευνά και εξελίσσει. Από παλαιότερες δουλειές του, όπως την τριλογία «Οι βαλίτσες του Tulse Luper» και νεότερες, όπως «Survivor of Warsow», «Nursery Tales», που εντάσσονται σε ό,τι ο ίδιος αποκαλεί «μετακινηματογραφική έννοια». Ο Γκριναγουέι ανήκει στην κινηματογραφική πρωτοπορία σε ό,τι αφορά τη χρήση των νέων τεχνολογιών και στην εφαρμογή τους στην αρχιτεκτονική, σε μουσεία και δρώμενα στην πόλη.
«Μετά τον Αϊζενστάιν και τον Πικάσο μπορούμε να μετατρέψουμε ένα κειμενικό κινηματογράφο σε πραγματικά οπτικό», κατέληξε αφού για δυόμισι ώρες είχε δώσει εναύσματα για σκέψη αλλά και… ελαφρά πλήξη.
Οι τέσσερις τυραννίες
«Για τη γενιά του λάπτοπ δεν υπήρξε σινεμά πριν από τον Ταραντίνο και ζωγραφική πριν από τον Τζάκσον Πόλοκ», σχολίασε, προσθέτοντας πως όποιος διαθέτει έναν φορητό υπολογιστή, ένα κινητό τηλέφωνο και μια κάμερα, έχει τον απαραίτητο εξοπλισμό για να είναι δημιουργός. Διαχώρισε το κοινό του «σαλονιού», που μπορεί να παρεμβαίνει στο έργο (σταματώντας, ζουμάροντας, πηγαίνοντας μπρος πίσω την εικόνα), του youTube (μεγάλο ποσοστό των «πληροφοριών του» είναι για τα σκουπίδια) και της αίθουσας που, κατά τη γνώμη του, συρρικνώνεται. Κάποτε, είπε, «οι ιδέες για το σεξ και την πολιτική έρχονταν μέσα από τον κινηματογράφο. Τώρα, οι άνθρωποι διαμορφώνονται από την τηλεόραση». Απαρίθμησε τις τέσσερις τυραννίες του σινεμά: του κειμένου, του κάδρου – πλαισίου, του ηθοποιού, και της κάμερας και έδωσε τον δικό του ορισμό για την έννοια του ηθοποιού: «κάποιος που έχει εκπαιδευτεί να προσποιείται ότι δεν τον παρακολουθούν!…».