Ο χειμώνας που έρχεται πρόκειται να ενισχύσει τις πολιτιστικές υποδομές της πρωτεύουσας με τρία νέα κτίρια, συγκεντρωμένα όλα στην «κάτω-από-την-Ομόνοια» Αθήνα, κατά μήκος ή στα πέριξ της οδού Πειραιώς. Αμέσως μετά τις εκλογές, εγκαινιάζεται η νέα στέγη της Ταινιοθήκης της Ελλάδος στην Ιερά Οδό. Για τα τέλη Νοεμβρίου προγραμματίζεται το επίσημο αίνιγμα του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης» στον Ταύρο ενώ μέσα στο 2010 θα είναι έτοιμη η ολοκαίνουργια έδρα της Δημοτικής Πινακοθήκης στο ανακαινισμένο κέλυφος του παλιού Μεταξουργείου στην πλατεία Αυδή.
Στις μεγάλες πόλεις, χειρονομίες αυτής της κλίμακας έχουν τη δύναμη να προκαλούν τους δικούς τους παφλασμούς, ευεργετικούς συνήθως για τον δρόμο, την «ευρύτερη» γειτονιά. Πόσω μάλλον που στην περίπτωσή μας η χωροταξική και χρονική σύμπτωση αναβιώνει παλιές ελπίδες. Ελπίδες που μας πάνε πίσω στις αρχές της δεκαετίας του ’90 όταν η ανακατασκευή του εργοστασίου του φωταερίου στο Γκάζι εγκαινίασε μια ολόκληρη φιλολογία για το μέλλον της Πειραιώς και το αρχιτεκτονικό της δυναμικό. Τα παλιά εργοστάσια θα μπορούσαν να μεταμορφωθούν από εγκαταλελειμμένα κουφάρια σε κυψέλες νεανικής/εναλλακτικής/πειραματικής έκφρασης.
Η εικόνα παραμένει
Λίγα χρόνια μετά, η βασική εικόνα δεν έχει αλλάξει. Με εξαίρεση την τομή του Μουσείου Μπενάκη, το πολιτιστικό πάρκο του Ιδρύματος Μείζονος Πολιτισμού και τις θερινές «παρεμβολές» του Φεστιβάλ Αθηνών στο «260», η Πειραιώς πήρε τον γνωστό δρόμο. Μια νέα πιάτσα της νυχτερινής Αθήνας με ελάχιστο «πολιτισμό», κι αυτός κρυμμένος σε κάποια παρακείμενα σοκάκια της συμφοράς. Τα βράδια η Πειραιώς και η Ιερά Οδός, βασίλισσες της νύχτας, παραδίδονται στην αγκαλιά της Μέσης Ανατολής σ’ ένα ξέφρενο αλαλούμ με κέντρα-υπερπαραγωγές, επιγραφές που βγάζουν μάτι, σπασμένα πεζοδρόμια, λακκούβες, παρκαδόρους, απελπισμένους οδηγούς και μπράβους.
«Υπερ-συγκρότημα»
Και δίπλα σε όσα ήδη γνωρίζαμε προσθέστε ένα «υπερ-συγκρότημα» πίσω από το υπό κατασκευή πάρκινγκ στη συμβολή της Πειραιώς με την Ιερά Οδό. Υψώθηκε σε χρόνο ρεκόρ, ο όγκος του κυριαρχεί στο Γκάζι και, σύμφωνα με πληροφορίες, θα έχει μεικτή χρήση, χώρους γραφείων και διασκέδασης. Συνέβη, λοιπόν, το ακριβώς αντίθετο. Την «εναλλακτική» Πειραιώς ορίζουν σήμερα τα ξενυχτάδικα και οι φυλές τους, τουλάχιστον στο «φιλέτο» της, με όριο τον κόμβο της Χαμοστέρνας. Από εκεί και πέρα τα ηνία παίρνει το εμπόριο και οι υποσχέσεις για μια νέα Κηφισίας, δύο βήματα από την Ομόνοια.
Λιγότερη προστυχιά, χωρίς αμφιβολία, αλλά κι εδώ όλα αφημένα στις δυνάμεις του τυχαίου. Με ένα τέτοιο φόντο πόσα περιθώρια υπάρχουν για να επιζήσουν δημιουργικά και να συγκροτήσουν ένα αξιόπιστο αντίβαρο πολιτιστικές υποδομές σαν κι αυτές που προετοιμάζονται για τον φετινό χειμώνα; Αλήθεια, υπάρχει χώρος;
Το Ιδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη
Στη σκιά άλλων πιο προβεβλημένων project, το κτίριο του Ιδρύματος Μιχάλη Κακογιάννη έγινε πραγματικότητα, σιωπηρά, χωρίς πολύ θόρυβο για το τι είναι και τι ακριβώς θέλει να κάνει. Βρίσκεται πάνω στην οδό Πειραιώς, λίγο μετά τον κόμβο της Χαμοστέρνας, στο δεξί σας χέρι με πορεία προς τον Πειραιά. Η αγορά του οικοπέδου και οι προκαταρκτικές εργασίες χρηματοδοτήθηκαν από τον ίδιο τον Μιχάλη Κακογιάννη. Στην κατασκευή του (με βάση σχέδια του αρχιτεκτονικού γραφείου Σγούτα) συνεισέφεραν εθνικοί και κοινοτικοί πόρο, αλλά η λειτουργία του θα υποστηριχθεί αποκλειστικά με χρήματα του ιδρυτή του και άλλων ιδιωτών. Η συγκυρία της οικονομικής κρίσης δεν βοηθάει, αλλά αυτό δεν αλλάζει τη φιλοσοφία των ανθρώπων του Ιδρύματος που είναι υποχρεωμένοι να «κυνηγήσουν» χορηγίες και δωρεές. Μια πρώτη γνωριμία με τον χώρο θα γίνει κατά τη διάρκεια του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου τον Οκτώβριο, ενώ τα επίσημα εγκαίνια προγραμματίζονται για το τέλος Νοεμβρίου. Το νέο κτίριο διαθέτει μια αίθουσα προβολών 120 θέσεων που θα φιλοξενεί και ταινίες πρώτης προβολής σινεφίλ περιεχομένου Την κατάρτιση του καλλιτεχνικού προγράμματος έχει αναλάβει ο ίδιος ο Ελληνοκύπριος δημιουργός, υποστηριζόμενος από ομάδα συνεργατών. Ως προς την ταυτότητα του χώρου, οι προθέσεις είναι φιλόδοξες. Πληροφορίες θέλουν το Ιδρυμα να πλησιάζει τις άστεγες κοινότητες του σύγχρονου χορού και να έχει ανοίξει ένα πολλά υποσχόμενο κανάλι επικοινωνίας. Το θέατρο και το σινεμά, τομείς με τους οποίους έχει ταυτιστεί ο Μιχάλης Κακογιάννης, θα έχουν επίσης τη θέση τους ενώ ισχυρή θα είναι και η εκπαιδευτική διάσταση του όλου εγχειρήματος με σεμινάρια, συμπράξεις, συμπαραγωγές.