Αρθουρ Αλεν
Εμβόλια: Η ιστορία της πιο σωτήριας ιατρικής ανακάλυψης
μετ. Γρηγόρης Λάσκαρης, σελ. 644
εκδ. Αρχιπέλαγος (2009)
Ενα σημαντικό και επίκαιρο βιβλίο, λόγω των πονηρών ημερών της γρίπης των χοίρων, που αφορά όσους επιθυμούν να μάθουν αντικειμενικά την ιστορία των εμβολίων αλλά και τη άμεση σύνδεσή τους με κοινωνικές και πολιτικές πεποιθήσεις. Ο συγγραφέας δεν είναι γιατρός αλλά έμπειρος Αμερικανός δημοσιογράφος ο οποίος έχει διεξοδικά και ερευνήσει το ζήτημα με αποκλειστικό κριτήριο την επιτυχία ή όχι των εμβολίων ως μέσων προάσπισης της δημόσιας υγείας. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι πριν γράψει το βιβλίο του μίλησε με επιστήμονες πρωτοπόρους στην ιστορία των εμβολίων.
Η χρήση του εμβολιασμού ως πολιτικού εργαλείου ήταν ξεκάθαρη (και δεν ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία) όταν στις 21 Δεκεμβρίου 2002 ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους ο νεότερος σήκωσε το μανίκι του δεξιού του χεριού και αφέθηκε να τρυπηθεί 15 φορές στο μπράτσο με μια μικρή διχαλωτή βελόνα από την άκρη της οποίας έπεφτε μια σταγόνα υγρού με ιούς ευλογιάς από μολυσμένο μοσχάρι. Ο εμβολιασμός του προέδρου ήταν συμβολικά μια ξεκάθαρη πολιτική πράξη δημόσιας υγείας που θα αποδείκνυε τα σατανικά σχέδια του Σαντάμ Χουσεΐν να εξαπολύσει βιολογικό πόλεμο, κάτι που τελικά δεν έγινε ποτέ.
Ο συγγραφέας πείθει απόλυτα τον αναγνώστη ότι εμβόλια όπως εκείνα εναντίον της ευλογιάς η της διφθερίτιδας – τετάνου (DTP) έπαιξαν ένα σημαντικό ρόλο στο να περιορίσουν ή να εξαφανίσουν ασθένειες που αποδεκάτιζαν το ανθρώπινο είδος. Ενδεχομένως λιγότερο καθοριστική αλλά επιτυχής, ως προς τη μείωση της νοσηρότητας, υπήρξε η χρήση εμβολίου εναντίον της ιλαράς – παρωτίτιδας – ερυθράς (MMR), κοινές παιδικές ασθένειες με χαμηλή θνητότητα και πιθανότητα επιπλοκών. Ο Αλεν στέκεται με έμφαση στη ιστορική διαμάχη γύρω από το εμβόλιο ΜΜR και τη σχέση του με την εμφάνιση αυτισμού αλλά και γενικά την πιθανότητα σχέσης μεταξύ βλάβης του κεντρικού νευρικού συστήματος και της υδραργυρικής ένωσης θειομερσάλης που περιέχεται στο εμβόλιο ΜΜR.
Σήμερα, βέβαια, μια τεκμηριωμένη έρευνα μάλλον απενοχοποιεί το εμβόλιο MMR ως αίτιο αυτισμού.
Στο πλαίσιο της τρομολαγνείας που ασκήθηκε από την κρατική εξουσία στις ΗΠΑ στις αρχές του αιώνα εφαρμόσθηκαν προγράμματα μαζικού υποχρεωτικού εμβολιασμού περιθωριακών ομάδων και μειονοτήτων διά της βίας (κυριολεκτικά με δέσιμο χειροπόδαρα!) από μεικτές ομάδες γιατρών, αστυνομικών και δικαστικών. Σε αυτή τη βάση αναπτύχθηκε αυτονόητα και το κίνημα των αντι-εμβολιαστών που πρεσβεύουν ότι δεν μπορεί να παραβιασθεί το θεμελιώδες δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και της ελεύθερης βούλησης προκειμένου για οποιαδήποτε ιατρική παρέμβαση.
Ο συγγραφέας αποκαλύπτει ότι μεγάλες εταιρείες παρασκευής εμβολίων στις ΗΠΑ έκλειναν σταδιακά τις τελευταίες δεκαετίες επειδή η παραγωγή εμβολίων αποδείχθηκε ασύμφορη μετά τις εξαιρετικά αυστηρές τεχνικές οδηγίες για την ασφάλεια εμβολίων που έβαζε η Επιτροπή Ελέγχου Φαρμάκων Τροφίμων (FDA). Σε αυτό επίσης βοήθησε το αρνητικό κλίμα στο οποίο οδηγήθηκε η φαρμακοβιομηχανία μετά τις μεγάλες αποζημιώσεις που πλήρωσε στο πλαίσιο των αντιγριπικών εμβολιασμών του 1976.
Τις δεκαετίες ’50 – ’60 ήταν πολύ πιο κερδοφόρο να φτιάχνεις εμβόλια, ενώ σήμερα η φαρμακοβιομηχανία προτιμά να πουλάει φάρμακα για την υπέρταση και την υψηλή χοληστερίνη. Ομως, παρά τις επιθέσεις των αντιεμβολιαστών, φαίνεται ότι το ζήτημα «γρίπη» παραμένει μάλλον το τελευταίο χρυσό κερδοφόρο χαρτί στο χέρι της βιομηχανίας των εμβολίων.
Ο Αλεν γράφει απλά, κατανοητά και συναρπαστικά και μπορεί με άνεση να κινείται μεταξύ επιστήμης, κοινωνικής ιστορίας και πολιτικής. Θα πρέπει να τονίσω ότι η εξαιρετική μετάφραση του Γρηγόρη Λάσκαρη κάνει αυτό το βιβλίο πολύ προσιτό σε όλους τους σκεπτόμενους Ελληνες. Σε αυτές τις «γριπώδεις» ημέρες που ζούμε πάλι, σε ατμόσφαιρα τρομολαγνείας και επερχόμενης καταιγίδας εμβολιασμού, θα έπρεπε να διαβάσουν αυτό το βιβλίο όχι μόνον οι επαγγελματίες υγείας αλλά και όλοι οι γονείς.
*Ο Θανάσης Δρίτσας είναι Καρδιολόγος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.