Τζoρτζ Μπέρναρντ Σο
Η Εκατομμυριούχος
σκην.: Σωτήρης Χατζάκης
Θέατρο: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Η πλουσιότερη γυναίκα της γης, η κατά τον Τζoρτζ Μπέρναρντ Σο (1856 – 1950) Επιφάνια Ονισάντο ντε Πάρεργκα Φιτσφάσεντεν (μεταφρασμένη στα ελληνικά ως Επιφάνια Σατράπη ντι Πάρεργα το γένος Μιλιόνι) διαθέτει ομορφιά, εξυπνάδα και -κυρίως- ατέλειωτο χρήμα. Ψάχνει όμως και για το κατάλληλο ταίρι. Ο εκλεκτός της οφείλει να περάσει από εξετάσεις: να αυγατίσει, δηλαδή, κάποιες λίγες λίρες κάνοντάς τες, σε μικρό διάστημα, εκατομμύρια. Ο Ιρλανδός συγγραφέας που διατύπωνε τα σοβαρά αστεία και τα αστεία σοβαρά («Η ζωή δεν είναι για να ψάχνεις τον εαυτό σου, η ζωή είναι για να φτιάχνεις τον εαυτό σου») υπήρξε πάνω απ’ όλα ένας έντονα κοινωνικοκριτικός δημιουργός. Χαρακτηριστικά είναι τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε επανειλημμένα όπως η παιδεία, οι συζυγικές σχέσεις, η θρησκεία, η κοινωνική πρόνοια και οι ταξικές διαφορές.
Χιούμορ
Ολα αυτά πασπαλισμένα με έντονη κωμικο-σκωπτική διάθεση. Τόσο έντονη ώστε συχνά τα έργα του μπορεί να παρεξηγηθούν και ως απλές κωμωδίες, οι οποίες χαριτολογούν εκσφενδονίζοντας λογιών λογιών ευφυολογήματα. Κάτι τέτοιο συμβαίνει συχνά στον τόπο μας κάθε φορά που «ανεβάζουν» Σο ως επί το πλείστον ως φαρσοειδή κωμωδία. Υπάρχει μάλιστα κι ένας πολύ συγκεκριμένος λόγος. Στην Ελλάδα αυτό που λέγεται χιούμορ είναι ένα είδος σε μεγάλη ανεπάρκεια. Εδώ κυριαρχεί κυρίως το χοντρό αστείο, η υπερμεγέθυνση του σαρκασμού, η αριστοφανικοειδής σεξουαλική ελευθεροστομία. Τώρα το «ζουμί» στα έργα του -αυτοχαρακτηριζόμενου ως σοσιαλιστή- Τζ. Μπ. Σο επικεντρώνεται τόσο στο φαινομενικά χαζοχαρούμενο περίβλημα κάποιας πλοκής (η οποία κρύβει μια άγρια βαθυστόχαστη κοινωνική κριτική) όσο και σε σκηνοθετικές διδασκαλίες, οι οποίες μπορούν να καλύψουν – χρυσώσουν έντεχνα την κωμωδία που βρίσκεται σε πρώτο πλάνο, με τελικό, όμως, στόχο να καγχάσουν αποκαλύπτοντας όλα όσα θέλει να καταγγείλει ο συγγραφέας.
Εννοείται με την «Εκατομμυριούχο» τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Γιατί το φλύαρο και διαρκώς τρικλίζον έργο -που ο συγγραφέας έγραψε λίγο προτού πατήσει τα ογδόντα- είναι προβληματικό. Μπορεί να είναι το χειρότερό του. Εδώ τα πρόσωπα παρουσιάζονται σαν χαρτονένιοι τύποι και όχι σαν χαρακτήρες. Παιγμένο πρόσφατα για πρώτη φορά στην Ελλάδα η εδώ «Εκατομμυριούχος» ήταν μια πρώτης τάξεως αστραφτερή κωμική ηθοποιός. Μία από τις λίγες έξοχες comediennes brillante που διαθέτουμε. Τη Νόνικα Γαληνέα, για την οποία παλαιότερα είχα γράψει πως δυστυχώς όταν «υπέκυψε στην κουλτούρα και στους «σοβαρούς» ρόλους με Σοφοκλή, Ρίτσο, με ορατόριο των Χόνεγκερ και Κλοντέλ, με τη Ζωή Πορφυρογέννητη κ.τ.λ. στραγγαλίστηκε η κωμική της φλέβα».
Η παράσταση
Στην «Εκατομμυριούχο» η Γαληνέα (η οποία μάλιστα προ πενταετίας είχε παραδεχθεί με αφοπλιστική αυτογνωσία ότι «δεν ανήκω στους ηθοποιούς της Επιδαύρου») ήταν σαν να ξαναγεννήθηκε καλλιτεχνικά. Ηταν η μοναδική στη σκηνή που προκαλούσε τόσο αυθόρμητο γέλιο. Τουλάχιστον στην αρχή, όταν περνούσε τόσο άνετα κι απροσδόκητα από την υπεροπτική «grande dame» στην υστερία της κακομαθημένης μεγαλοκοπέλας. Ενα απολαυστικό τερτίπι το οποίο όμως στην τρίτη επανάληψή του είχε ήδη φθαρεί.
Προφανώς ήταν κι αυτή μία αβλεψία του ακατάπαυστα υπεραπασχολούμενου σκηνοθέτη Σωτήρη Χατζάκη, ο οποίος στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν έδειξε ουδεμία διάθεση να υπεραπασχοληθεί και με τη συγκεκριμένη παραγωγή. Σε μία απέλπιδα προσπάθεια να στηριχθεί το προβληματικό υπέργηρο έργο, επιχειρήθηκε εδώ να μετατραπεί σε μιούζικαλ με «ό,τι καλύτερο διαθέτουμε». Με τον συνθέτη Σταμάτη Κραουνάκη και τη Λίνα Νικολακοπούλου να στιχουργεί.
Τα μεγάλα ονόματα πλήθαιναν σ’ αυτή την παραγωγή. Ο Γιάννης Μετζικώφ έκανε τα ανόρεχτα σκηνικά και κοστούμια. Ο Φωκάς Ευαγγελινός κάποια ουδέτερη χορογραφία. Μία πλειάδα ηθοποιών απ’ αυτούς που προηγουμένως μ’ έχουν εντυπωσιάσει όπως ο Γιάννης Μπέζος (γιατί στ’ αλήθεια του άλλαξαν την εθνικότητα και δεν είναι πια μουσουλμάνος Ινδός όπως στο πρωτότυπο;). Στην πλουτοκρατορική «Εκατομμυριούχο» αυτός ο ιδεαλιστής γιατρός που πιστεύει ότι τα πλούτη είναι κατάρα και πως μόνο στην υπηρεσία του Αλλάχ υπάρχει το δίκαιο, η αγάπη για τον πλησίον και η ευτυχία, αποτελεί ένα από τα σημαντικά κλειδιά του έργου. Λες -η Νόνικα Γαληνέα και ο Κοσμάς Βίδος που έκαναν τη διασκευή- να το έχασαν αυτό το κλειδί; Ο Αλέξανδρος Μυλωνάς, ο Αρτο Απαρτιάν, ο Μπάμπης Γιωτόπουλος, ο Χρήστος Ευθυμίου και η Μελίνα Τανάγρη συμπλήρωναν μία εντυπωσιακή διανομή, ερμηνεύοντας -ως μη όφειλαν- καρατερίστικους ρόλους.
Ωστε ήταν όλα περίπου χάλια; Οχι. Στο φόντο υπήρχε ένα λίαν εντυπωσιακό στοιχείο. Το πρόγραμμα ανέφερε «Για τα βίντεο φροντίζει ο Γρηγόρης Καραντινάκης». Τι ήταν αυτά τα βίντεο; Σ’ ένα υπερμέγεθες παράθυρο στο πολύχρωμο σορολόπ σκηνικό «έτρεχαν» γκρίζες εικόνες από μίζερες γέφυρες μεγαλουπόλεων, από σκουπιδότοπους και εκφορτωτικά γκρέιντερ, από τεράστια μονίμως απειλητικά πουλιά. Εικόνες οι οποίες παρέμειναν διακριτικά στο βάθος δίχως να διαλαλούν το παραμικρό. Για μένα όλη αυτή η παράσταση ξεπλένεται με το τηλεοπτικό σχόλιο του Γρ. Καραντινάκη.