«Εχει εντυπωσιαστεί με τις αργίες που έχουμε στην Ελλάδα», λέει λίγο πριν αρχίσει η πρόβα στην κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου ο ηθοποιός Αρης Λεμπεσόπουλος. Και δεν είναι το μόνο που έχει εντυπωσιάσει τον Νορβηγό σκηνοθέτη Ερικ Στούμπε, στη σύντομη παραμονή του στην Αθήνα – όσο χρειάζεται για την προετοιμασία και τις πρόβες της νέας παραγωγής του Εθνικού «Η κυρία από τη θάλασσα» του Ερρίκου Ιψεν. Εξίσου μεγάλη εντύπωση του έχει κάνει και η άθλια εικόνα που διαρκώς συναντάει έξω από το κτίριο Τσίλερ, όλες τις ώρες της ημέρας και στη διαδρομή του μέχρι το ξενοδοχείο του στην Ομόνοια. Παρ’ όλα αυτά, δεν μοιάζει με άνθρωπο που του αρέσουν οι ετικέτες. Προσπαθεί να κατανοήσει τα διαφορετικά που συναντάει σ’ αυτήν την πόλη, την οποία επισκέπτεται για πρώτη φορά. Οσο για τους Ελληνες ηθοποιούς που δουλεύουν μαζί του για την «Κυρία από τη θάλασσα», είναι πολύ ευχαριστημένοι από αυτή τη συνεργασία. Οση ώρα παρακολουθήσαμε την πρόβα, είδαμε μια παρέα που περνούσε πολύ καλά και το διασκέδαζε.
Η «Κυρία από τη θάλασσα» θα κάνει πρεμιέρα στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού στις 19 Φεβρουαρίου. Η μετάφραση είναι της Μαργαρίτας Μέλμπεργκ, τα σκηνικά και τα κοστούμια του Κάρι Γκράβκλεβ, οι φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου, ενώ βοηθός του Ερικ Στούμπε (που βοήθησε και τη διαδικασία της μετάφρασης) είναι η Νουρμάλα Ηστυ. Παίζουν οι: Β. Ανδρέου, Α. Λεμπεσόπουλος, Λουκ. Μιχαλοπούλου, Μαρ. Ναυπλιώτου, Οδ. Παπασπηλιόπουλος, Αλκ. Πουλοπούλου, Ν. Χατζόπουλος.
Συναντήσαμε τον Ερικ Στούμπε στο καφέ του Εθνικού, λίγο πριν αρχίσει μία ακόμη πρόβα. Και μιλήσαμε για τον Ιψεν, την Αθήνα, το θέατρο, αλλά και για τις ερωτικές σχέσεις και τις διαρκείς αναζητήσεις τους, θέμα προσφιλές στον Ιψεν και παντοτινός πονοκέφαλος των ανθρώπων κάθε εποχής.
– Τι λέει ο Ιψεν στους θεατές του 21ου αιώνα;
– Είναι ο πιο πολυπαιγμένος συγγραφέας σε όλο τον κόσμο, μαζί με τον Σαίξπηρ. Είναι κλασικός γιατί πάντα είναι σύγχρονος, σε κάθε εποχή. Τα έργα του έχουν πολλά επίπεδα. Ανάλογα με τη χώρα στην οποία παίζεται, μιλάει στο κοινό της για το θέμα που το καίει, που το απασχολεί. Για παράδειγμα «Ο εχθρός του λαού», αν παιχτεί στην Ινδία, είναι έργο καθαρά πολιτικό. Αν παιχτεί στη Γερμανία, οι διαστάσεις του είναι κυρίως ψυχολογικές.
Μοντέρνο
– Η δική σας ματιά στην «Κυρία από τη θάλασσα» ποια είναι;
– Είναι ένα πολύ μοντέρνο έργο. Η ιστορία που αφηγείται είναι πολύ σύγχρονη, τουλάχιστον για τη Νορβηγία, αφού 50% των ανδρών έχουν ήδη δύο παιδιά και μια νέα δεύτερη σύζυγο. Τον Ιψεν τον απασχολεί πάρα πολύ ο γάμος και η ιδέα της συμβίωσης ενός άνδρα και μιας γυναίκας και θέλει να το ψάξει γιατί του φαίνεται ιδιαίτερα δύσκολη, σχεδόν αδύνατη, αυτή η διαδικασία. Εξ ου και σε άλλα έργα του, όπως το «Κουκλόσπιτο» η γυναίκα φεύγει – μια κίνηση που σήμερα δεν σοκάρει. Στην «Κυρία από τη θάλασσα» έχουμε μια αντίστροφη διαδρομή. Ξεκινάει με το ζευγάρι να βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση και στη διάρκεια του έργου αρχίζουν να κάνουν βήματα και να μαθαίνουν ο ένας τον άλλον. Είναι ένα πιο αισιόδοξο έργο.
– Είναι σαν να αρχίζει να αποδέχεται ότι η συμβίωση μπορεί και να είναι δυνατή;
– Ναι, ακριβώς.
– Μάλλον κι εσείς το αποδέχεστε, αφού είστε παντρεμένος…
– Μου αρέσει πολύ να το πιστεύω.
– Πιστεύετε ότι ο θεσμός της οικογένειας διαφοροποιείται, περνάει κρίση, έχει ανατραπεί;
– Η εποχή μας είναι πολύ ανοιχτή σ’ ό, τι αφορά τον γάμο και την οικογένεια. Λίγα χρόνια πριν, δεν θα μπορούσαν οι ομοφυλόφιλοι να υιοθετήσουν παιδιά. Τώρα δύο ομοφυλόφιλοι, άντρες ή γυναίκες, επιλέγουν να ζήσουν μαζί ως παντρεμένο ζευγάρι, υιοθετούν παιδιά και όλο και περισσότερο υπάρχουν οικογένειες που δεν ακολουθούν την παραδοσιακή βιολογική διαδικασία.
– Αυτό το θεωρείτε θετικό ή ότι δυναμιτίζει τις υπάρχουσες δομές της;
– Ποιος είμαι εγώ για ν’ απαντήσω; Δεν είμαι σίγουρος αν είμαι υπέρ ή κατά, αλλά αυτό εγείρει διάφορα φιλοσοφικά ζητήματα. Για παράδειγμα, σήμερα, μια γυναίκα μπορεί να πάει σε μια τράπεζα σπέρματος και να κάνει οποιαδήποτε στιγμή ένα παιδί. Αν κάποια στιγμή αυτά τα παιδιά θελήσουν ν’ αναζητήσουν τους βιολογικούς τους γονείς, θα είναι πολύ δύσκολο. Αυτό νομίζω ότι θα δώσει νέα έργα, με νέους προβληματισμούς, ένα νέο τρόπο γραφής στο θέατρο. Οι ήρωες δεν θα είναι πια όπως ο Ορέστης που σκοτώνει τη μητέρα του, την Κλυταιμνήστρα.
– Είναι διαφορετικό να δουλεύετε με Ελληνες ηθοποιούς;
– Δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ Ελλήνων και Σκανδιναβών ηθοποιών. Γενικότερα οι άνθρωποι του θεάτρου μιλούν μια κοινή γλώσσα, παντού. Υπάρχουν κάποιες διαφορές, όχι μεταξύ ηθοποιών, αλλά μεταξύ ανθρώπων, που είναι λίγο κλισέ όμως: για παράδειγμα οι Σκανδιναβοί είναι πιο συγκρατημένοι, ενώ οι Ελληνες είναι πιο εξωστρεφείς. Τις διαφορές εγώ τις βλέπω γύρω μου, στους δρόμους. Το να περπατήσω από το Εθνικό μέχρι το ξενοδοχείο μου στην Ομόνοια είναι μια άλλη εμπειρία. Στη διαδρομή με πλησιάζουν άνθρωποι και προσπαθούν να μου πουλήσουν ναρκωτικά. Ετσι δεν μπορώ να περπατάω χαλαρά μιλώντας στο κινητό μου. Πρέπει να είμαι προσεκτικός. Αυτό ναι, είναι ένα πολύ παράξενο συναίσθημα και μια περίεργη κατάσταση και ίσως να επηρεάσει και το θέατρο.
– Εννοείτε το σημείο όπου βρίσκεται το Εθνικό ή τη θεματολογία του θεάτρου;
– Θα μπορούσε να επηρεάσει και το Εθνικό γιατί οι άνθρωποι που φτάνουν μέχρι εδώ πρέπει να έχουν πολύ μεγάλη θέληση. Βέβαια, βλέπω ότι οι παραστάσεις είναι γεμάτες, άρα μέχρι στιγμής δεν το έχει επηρεάσει. Νομίζω όμως ότι η κοινωνία πάντα επηρεάζει το θέατρο. Το θέατρο είναι η ζωή και δείχνει τη ζωή.
Οι μετανάστες
– Το τελευταίο διάστημα, στην Ελλάδα, συζητείται ιδιαίτερα το θέμα της ενσωμάτωσης των μεταναστών στη χώρα υποδοχής τους κι έχουν ήδη διαμορφωθεί δύο «στρατόπεδα». Τι άποψη έχετε για το ζήτημα των μεταναστών;
– Αν είχα την απάντηση, θα είχα πάρει και το Νομπέλ Ειρήνης. Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του κόσμου.
– Τελικά, τι θέλετε να υπογραμμίσετε μ’ αυτήν την παράσταση στην Αθήνα;
– Θα ήθελα το κοινό να είναι πιο ανοιχτό σ’ ό, τι αφορά την ιδέα που έχει για τα έργα του Ιψεν. Ο Ιψεν δεν είναι σχηματικά ένας φεμινιστής. Οπως όλα τα καλά έργα περιέχουν ένα μυστήριο και στα δικά του έργα αποκαλύπτεται το μυστήριο της ζωής. Είναι λάθος για τον σκηνοθέτη να προσπαθεί να λύσει αυτό το μυστήριο. Ο σκηνοθέτης πρέπει να το δείξει αυτό το μυστήριο, αλλά όχι να το εξηγήσει.