Ενα ταξίδι στα χρόνια τα βυζαντινά

Ενα ταξίδι στα χρόνια τα βυζαντινά

5' 19" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μια ζαριά είναι η ζωή. Τζόγος. Αυτό φαίνεται να το ήξεραν καλά οι Βυζαντινοί και φρόντισαν να το εντάξουν στην καθημερινότητά τους. Ενα μεγάλο μαρμαρένιο τετράγωνο σκαλιστό κουτί, με ανάγλυφους διαδρόμους για μπίλιες και παραστάσεις από ιπποδρομίες, ανακαλύφθηκε το 1834 κοντά στο βυζαντινό ιπποδρόμιο της Κωνσταντινούπολης. Χρησίμευε για να κλείνονται στοιχήματα και παρουσιάζεται μαζί με άλλα περίπου 600 εκθέματα στη σημαντικότερη έκθεση που έγινε ποτέ για το Βυζάντιο, όπως τουλάχιστον υποστηρίζουν οι επαΐοντες, στο Μουσείο Τέχνης της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland).

Ενας τεράστιος χρυσαφένιος τοίχος, η επιφάνεια του οποίου καλύπτεται από 65.000 τετράγωνα φύλλα «χρυσού», ορίζει και διαχωρίζει σε μεγάλο βαθμό τον εκθεσιακό χώρο, υπενθυμίζοντας τον πλούτο αλλά και τη συνέχεια του βυζαντινού πολιτισμού. «Λάμψη και καθημερινή ζωή» είναι ο τίτλος της έκθεσης, η οποία παρουσιάζεται στη Βόννη μέχρι τις 20 Ιουνίου και η οποία στάθηκε δυνατό να υλοποιηθεί χάρη στη συμβολή 81 μουσείων, 150 επιστημονικών συνεργατών και τεσσάρων χρόνων σκληρής δουλειάς. Ανάμεσα στα μουσεία συμμετέχουν και τρία ελληνικά: το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Μπενάκη.

Η έκθεση είναι χωρισμένη σε δέκα σταθμούς και ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιπλανηθεί χωρίς να πρέπει να ακολουθήσει μια χρονολογική σειρά. Πρόκειται για ένα νοερό ταξίδι, το οποίο μπορεί να ξεκινήσει από την πρωτεύουσα, την Κωνσταντινούπολη και να συνεχιστεί στα διαφορετικά τμήματα που αναδεικνύουν, την κοινωνική, την ιστορική, την πολιτιστική ζωή του Βυζαντίου έτσι όπως αυτή εξελισσόταν σε πόλεις όπως την Εφεσο, τη Ραβένα και τη Θεσσαλονίκη, σε μοναστήρια όπως στο Σινά, αλλά και να πάρει μια γεύση για τις σχέσεις του Βυζαντίου με τους γείτονές του, τη σημασία της ναυσιπλοΐας αλλά και της αρχιτεκτονικής και της ζωγραφικής. Ψηφιακά φιλμάκια με τρισδιάστατες γραφικές αναπαραστάσεις ζωντανεύουν παλάτια, εκκλησίες, μοναστήρια και πόλεις, δίνοντας στον θεατή μια απτή αίσθηση του παρελθόντος.

Μοναδικός σταθμός της μεγάλης αυτής έκθεσης, το κόστος της οποίας δεν θέλησαν να μας αποκαλύψουν οι διοργανωτές, θα είναι η Βόννη.

Ποιος ο λόγος όμως να γίνει αυτή η έκθεση; Πώς ξεκίνησε η ιδέα; Ο διευθυντής του μουσείου Ρόμπερτ Φλεκ μας απάντησε: «Η πρώτη συνιστώσα ήταν ότι είχαμε ήδη παρουσιάσει μια σειρά εκθέσεων που ασχολούνταν με την κλασική και την ύστερη αρχαιότητα. Μια άλλη αφορμή ήταν ότι παρουσιάσαμε πριν από ενάμιση χρόνο μια έκθεση για τις μεταναστεύσεις των βαρβάρων.  Η ιδέα ήταν να παρουσιάσουμε την εποχή μετά τη μεγάλη μετανάστευση των λαών στη Δυτική Ευρώπη, να δούμε τι συνέβαινε στην άλλη πλευρά της πρώην ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και πάνω από όλα να δείξουμε τις επιρροές που έφτασαν μέχρι τις μέρες μας».

Υπέροχα ψηφιδωτά, πάπυροι, βιβλία, χρυσοποίκιλτα άμφια, κοσμήματα, όπλα, σκεύη και αντικείμενα καθημερινής χρήσης από ελεφαντόδοντο, εικόνες από την πρωτοβυζαντινή μέχρι την υστεροβυζαντινή περίοδο μαρτυρούν πως ο πολιτισμός αυτός δεν ήταν ένας πολιτισμός παρακμής όπως τον εξελάμβαναν πολλοί Δυτικοί ερευνητές, κυρίως τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ού. Για τους Δυτικούς το ενδιαφέρον επικεντρωνόταν και σχεδόν εξαντλούνταν στην κλασική αρχαιότητα. Ενας, λοιπόν, από τους στόχους των διοργανωτών, όπως μας δήλωσε ο διευθυντής του μουσείου, ήταν ακριβώς να αναδείξουν το γεγονός ότι η βυζαντινή περίοδος ήταν μια περίοδος άνθησης της Τέχνης, των Γραμμάτων και όχι μια περίοδος παρακμής.

Αφαιρετικότητα

Οι επιρροές του Βυζαντίου στον ευρωπαϊκό πολιτισμό φθάνουν ώς τις μέρες μας αν αναλογιστεί κανείς, φυσικά, την Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά και μέρος του δικαιικού συστήματος ή ακόμα και τη σύγχρονη τέχνη. Καλλιτέχνες όπως ο Αυστριακός Κλιμτ ή οι Ρώσοι Καντίσκι και Μάλεβιτς στις αρχές του 20ού αιώνα έχουν σαφείς αναφορές στο έργο τους. Αλλά και αργότερα, όπως μας επισημαίνει ο Ρόμπερτ Φλεκ, πολλοί καλλιτέχνες στην προσπάθειά αναζήτησης του διαφορετικού και όχι αντλώντας αναφορές από τη χιλιοϊδωμένη αναγεννησιακή τέχνη στράφηκαν στην αφαιρετικότητα της βυζαντινής τέχνης.

Πέρα από αυτό, για τους διοργανωτές ήταν σημαντικό να αναδειχθούν μέσα από την παρουσίαση του Βυζαντίου, οι καμπές της ιστορίας. Η συνάντηση του αρχαίου και του ρωμαϊκού κόσμου με τον βυζαντινό και στη συνέχεια η συνάντηση του βυζαντινού με τον ισλαμικό. Για τον καθηγητή Φάλκο Ντάιμ, επιμελητή της έκθεσης, και διευθυντή του μουσείου Ržmisch-Germanisches Zentralmuseum στην πόλη Μάιντζ, «το Βυζάντιο ήταν μια γέφυρα ανάμεσα στη νέα εποχή αλλά και ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση». Η Εφεσος, η οποία κατέχει περίοπτη θέση στην έκθεση είναι μια τρανή απόδειξη γι’ αυτό. Μια βυζαντινή πόλη με αρχαίες ρίζες. Ενα στρογγυλό ψηφιδωτό του 6ου αιώνα με έναν μικρούλη έρωτα να καβαλάει ένα άρμα που σέρνουν δυο δελφίνια, δεν είναι παρά μια ελάχιστη απόδειξη της γέφυρας από τη μια εποχή στην άλλη.

Η ιδανική πόλη του Ιουστινιανού

Στην έκθεση δεν παρουσιάζονται μόνο έργα τέχνης αλλά και ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών, όπως για παράδειγμα κομμάτια από την «ιδανική» πόλη, την Iustiniana Prima, την πόλη την οποία έφτιαξε εκ θεμελίων γύρω στο 530 ο Ιουστινιανός. Τα απομεινάρια της πόλης, τα οποία βρίσκονται στην Caricin Grad στη Σερβία αποτελούν, σύμφωνα με τους ειδικούς, εξαιρετικό δείγμα πρώιμης βυζαντινής πόλης. Η πόλη, μετά τις επελάσεις των Αβάρων και των Σλάβων, το 615, εγκαταλείφθηκε αφήνοντας όμως ανέπαφη μια εικόνα της καθημερινότητάς της, η οποία πιστοποιείται μέσα από τα δεκάδες αντικείμενα, τα οποία παρουσιάζονται με τόση επιμέλεια στις προθήκες του γερμανικού μουσείου.

Παραμύθι για τη Βασιλεύουσα

Η δύσκολη και σύνθετη ιστορία του Βυζαντίου παρουσιάζεται με τρόπο εύληπτο και εξαιρετικά φροντισμένο στο γερμανικό κοινό και για όσους θέλουν καταλήγει σε έναν παιδότοπο. Μια αίθουσα με τεράστια μαξιλάρια στο πάτωμα και σκίτσα στους τοίχους από τον γάμο της πριγκίπισσας Μπέρτα φον Σούλτζμπαχ από τη Βαυαρία με τον αυτοκράτορα Εμμανουήλ τον 1ο Κομνηνό και τις περιπλανήσεις του γάτου της πριγκιποπούλας Αλόις, ο οποίος υποφέρει από νοσταλγία για τον τόπο του και γιατρεύεται όταν βρίσκει το άλλο του μισό στη Βασιλεύουσα. Ενα παραμυθάκι για παιδιά που γράφτηκε ειδικά για την έκθεση και εξηγεί με χαριτωμένο τρόπο την ιστορία και την καθημερινότητα στο Βυζάντιο.

Χωρίς την αιγίδα της ελληνικής πολιτείας

Οι ειδικοί επιστήμονες θα αποτιμήσουν τα επόμενα χρόνια τη συμβολή της έκθεσης στην ανάδειξη και αποκατάσταση της φήμης του βυζαντινού πολιτισμού. Μια έκθεση η οποία τελεί υπό την αιγίδα του Γερμανού Ομοσπονδιακού Προέδρου Χορστ Κέλερ και του Τούρκου ομολόγου του Αμπντουλάχ Γκιουλ. Η Ελλάδα επικαλέστηκε λόγους διπλωματικών ειωθότων, τα οποία δεν της επέτρεψαν να δώσει και αυτή την αιγίδα της. Η αξιοπρεπής παρουσία και ομιλία του υπουργού Πολιτισμού Παύλου Γερουλάνου στα εγκαίνια της έκθεσης και η άριστη συνεργασία των τριών ελληνικών μουσείων με το γερμανικό, δεν αρκούν όμως για να καλύψουν την απουσία. Κρίμα, γιατί η Ελλάδα στην πράξη δεν θέλησε να μοιραστεί αυτό που πάσχισαν να αναδείξουν οι διοργανωτές: την πολυπολιτισμικότητα και την ανοχή του Βυζαντίου για τον γείτονα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή