Στη μικρή αίθουσα δίπλα στον παιδότοπο του παιδικού σταθμού που πηγαίνει η κόρη μου οι γονείς έχουν αρχίσει να μαζεύονται. Δύο νεαρά κορίτσια κάθονται στο κέντρο και προετοιμάζουν την ομιλία που θα ακολουθήσει. Αν και το θέμα που πρόκειται να συζητηθεί (η «Αντιμετώπιση παιδικού τραύματος») μου ακούγεται μάλλον τρομακτικό, αισθάνομαι ανακούφιση που βρίσκομαι εδώ.
Είναι μια μέρα σαν όλες τις άλλες, όμως έχω καταφέρει να τελειώσω νωρίτερα από τη δουλειά και να βρεθώ δίπλα σε άλλες μητέρες σε μια εκδήλωση για γονείς. «Το παρακολούθησα και πέρυσι, αλλά ήθελα πάλι να έρθω», λέει μια μαμά που κάθεται στη μπροστινή σειρά. «Βέβαια έπαθα σοκ» προσθέτει. Φυσικά σοκ, εάν σκεφτεί κανείς πως η ομιλία ξεκινάει με την άκρως αληθινή «αποκάλυψη» ότι στην Ελλάδα η πρώτη αιτία θανάτου παιδιών είναι τα ατυχήματα. «Κάθε χρόνο τραυματίζονται περίπου 500.000 παιδιά. Από αυτά 700 χάνουν τη ζωή τους και 3.000 μένουν με μόνιμες αναπηρίες», αναφέρει η πρώτη νεαρή ομιλήτρια, η οποία σίγουρα δεν έχει δικά της παιδιά γι’ αυτό και χαμογελάει τόσο αθώα. Εκείνη τη στιγμή όμως δεν με πειράζει καθόλου γιατί το έργο αυτών των κοριτσιών είναι πράγματι σημαντικό. Ως μέλη του μη κερδοσκοπικού σωματείου «Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος» που ιδρύθηκε από μια ομάδα γιατρών και γονέων, έχουν αναλάβει να μιλούν σε σχολεία, συλλόγους και άλλους χώρους για τη σημασία της πρόληψης των παιδικών ατυχημάτων. Αλλες δραστηριότητες του σωματείου είναι η εκπαίδευση γιατρών στις ιδιαιτερότητες του παιδικού τραύματος, η δημιουργία Κέντρων Επειγόντων Περιστατικών για παιδικά τραύματα, η οργάνωση εκδηλώσεων και η συμμετοχή σε συνέδρια και εκθέσεις για τη συνεχή ενημέρωση του κοινού.
Επίσης, ένα κομμάτι του έργου της ΑΠΤ είναι η πιλοτική καταγραφή παιδιατρικών περιστατικών με σκοπό την εκπόνηση σχετικής μελέτης για το υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Από εκεί εξάλλου έχουν προκύψει και οι «τρομακτικές» στατιστικές για ατυχήματα στο σπίτι, στο σχολείο και στον δρόμο για τα οποία ενημερωνόμαστε.
Ολοι ξέρουμε πως όταν μεγαλώνεις ένα παιδί έρχεσαι αντιμέτωπος με ένα σωρό κινδύνους που ούτε είχες φανταστεί. Γυρνάς το κεφάλι για ένα δευτερόλεπτο και βρίσκεις την άκρη του μολυβιού που είχε πέσει στο πάτωμα στο στόμα του παιδιού. Πλένεις τα πιάτα και έχεις ξεχάσει ότι η μπαλκονόπορτα είναι ανοιχτή. Κι άλλα πολλά και πολύ χειρότερα… Για τα μικρά. Για τα μεγάλα υπάρχουν επίσης κίνδυνοι.
Δραστηριότητες
Από την κυκλοφορία τους με τα πόδια ή με ποδήλατα στην πόλη («υπάρχουν σχολεία για να μάθουν τα παιδιά μας ποδήλατο;» ρωτάει μια μητέρα), μέχρι τα εγκαύματα, τα τροχαία, ο πνιγμός στη θάλασσα (πολλά και σε αυτή την κατηγορία τα περιστατικά στην Ελλάδα) τα ατυχήματα από παιχνίδια, ζώα ή αθλητικές δραστηριότητες. Μια άλλη κατηγορία ατυχημάτων με δυνατότητα ανάλυσης είναι αυτή των ναρκωτικών και της αυτοκτονίας. Σε λεπτομέρειες δεν μπήκαμε, ούτε και αναφερθήκαμε σε «ατυχήματα» που μπορεί να προκληθούν από βίαιη συμπεριφορά των γονέων ή των ίδιων των παιδιών…
«Και εάν μάθει το παιδί να οδηγεί ποδήλατο σωστά υπάρχουν δρόμοι για να κυκλοφορήσει με ασφάλεια;» ανταπαντάει στην ερώτηση της μαμάς η μία παρουσιάστρια. Ολοι γελάμε. Εδώ δεν υπάρχουν πεζοδρόμια για να κυκλοφορήσουμε με τα καρότσια ή με τα πόδια. Πώς θα αποφύγουμε τα τροχαία εάν είμαστε αναγκασμένοι συνεχώς να περπατάμε στον δρόμο; Οσο για τα ποδήλατα. Εχετε δει κανένα παιδί να φοράει κράνος ή να γνωρίζει τους βασικούς κώδικες οδικής κυκλοφορίας ακόμη και σε μια «δίκυκλη» βόλτα στο πάρκο; Εχουν όλοι οι γονείς ειδικό κάθισμα για τα παιδιά στο αυτοκίνητό τους και είναι οι ίδιοι καλοί οδηγοί;
Πολλά από αυτά που ακούμε τα γνωρίζουμε, όμως, είναι χρήσιμο να ανακεφαλαιώνονται κατά κάποιο τρόπο. Για παράδειγμα στη στατιστική ως προς το μορφωτικό επίπεδο των γονιών σε σχέση με το ποσοστό των παιδικών ατυχημάτων εκείνοι με ανώτατη μόρφωση φαίνεται να είναι πιο ενημερωμένοι και προσεκτικοί, ενώ εκείνοι με μέση μόρφωση όχι. Εδώ παρεξηγείται μια μαμά. «Τι ακριβώς εννοείτε», ρωτάει κάπως αγριεμένη τις παρουσιάστριες. «Αυτό που λένε οι στατιστικές!». Ευτυχώς η παρουσίαση κλείνει σε ήρεμο κλίμα.
Οι κίνδυνοι φαίνονται μακρινοί κι εμείς τόσο ασφαλείς εδώ. Βαδίζοντας έξω στην Πατησίων η πραγματικότητα και οι απειλές (τώρα πιο συνειδητοποιημένες) επιστρέφουν. Σαν να περπατάς σε τεντωμένο σχοινί είναι αυτό το όνειρο για έναν πιο «ακίνδυνο» κόσμο…
Κρυμμένες παγίδες σε σπίτι και σχολείο
Ενα από τα σημαντικότερα κεφάλαια που εξετάζονται κατά τη διάρκεια της ομιλίας του σωματείου «Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος» είναι η ασφάλεια των παιδιών στο σπίτι. Σύμφωνα με έρευνες, τα περισσότερα ατυχήματα σε παιδιά ηλικίας 0-4 ετών συμβαίνουν στο σπίτι μιας και εκεί περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους. Πτώσεις, ηλεκτροπληξία, εγκαύματα, δηλητηριάσεις, πνιγμός – ασφυξία, τραυματισμοί από αιχμηρά αντικείμενα, τζάμια, πόρτες που μπορεί να μαγκώσουν δαχτυλάκια…
Τα μικρά παιδιά είναι γεμάτα περιέργεια και δεν έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση του κινδύνου. Γι’ αυτό πρέπει να διαμορφώνουμε τους χώρους του σπιτιού μας λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, τον χαρακτήρα και τις ιδιαιτερότητες των παιδιών μας. Δείχνοντας την απαιτούμενη ευαισθησία και προσοχή μπορούμε να αποφύγουμε πολλά από αυτά τα ατυχήματα. Ενας τρόπος, λένε οι ειδικοί, είναι να κάτσουμε στο πάτωμα και παρατηρώντας τον χώρο από το ύψος ενός μικρού παιδιού να εντοπίσουμε τα επικίνδυνα σημεία και στη συνέχεια να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας.
Οσο κρίσιμη για την πρόληψη παιδικών ατυχημάτων είναι η υποδομή που παρέχεται από τους ενήλικες, εξίσου σημαντικό είναι να μάθουν τα παιδιά από την πιο μικρή ηλικία να αναγνωρίζουν τους κινδύνους και να αυτοπροστατεύονται. Εννοείται ότι δεν το παρακάνουμε με τα μη… Κι όταν φεύγουν απ’ το σπίτι για να πάνε στο σχολείο; Εκεί πια, η ευθύνη ανήκει σε τρίτους.
Στο σχολείο
Λένε ότι όλα τα σχολεία πρέπει συνεχώς να ελέγχουν τις κτιριακές τους εγκαταστάσεις ώστε να είναι ασφαλή για τα παιδιά που στεγάζουν (σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν και οι γονείς των μαθητών με παρατηρήσεις και προτάσεις). Να έχουν σωστό σύστημα πυρασφάλειας και κάθε χρόνο να γίνεται άσκηση ασφαλούς εγκατάλειψης του κτιρίου σε περίπτωση φωτιάς (η ίδια προετοιμασία πρέπει να γίνεται και για την περίπτωση σεισμού). Ολα τα σχολεία είναι αναγκαίο να διαθέτουν πλήρες φαρμακείο για την παροχή πρώτων βοηθειών (με κάποιον υπεύθυνο) ενώ νηπιαγωγοί, δάσκαλοι, καθηγητές, γυμναστές και οι μεγάλες τάξεις των παιδιών καλό είναι να εκπαιδεύονται στις βασικές πρώτες βοήθειες. Τώρα τι γίνεται όταν κανένα μέτρο δεν λαμβάνεται; Αυτό είναι ένα άλλο θέμα…