Καλό θα ήταν να είμαστε επιφυλακτικοί στους λόγους απουσίας του κράτους από περιοχές που χαρακτηρίζονται υποβαθμισμένες και επομένως είναι εν δυνάμει υπό ανάπλαση. Μια επίπτωση αυτού του κενού αποτελεί η αποδοχή κάλυψής του από την ιδιωτική επιχειρηματικότητα επενδυμένη πολλές φορές με ένα «σωτηριολογικό» μανδύα.
Μπορούν σε αυτές τις περιπτώσεις οι ιδιώτες να διαδραματίσουν άλλον ρόλο εκτός από εκείνον που καθορίζεται από τον επιχειρηματικό τους προσανατολισμό; Φαίνεται πως είναι δύσκολο να ξεφύγουν από αυτόν ακόμα κι αν ακολουθούν δημιουργικές (creative) πρακτικές «πεφωτισμένης ηγεμονίας» ή καταφεύγουν σε επιλεγμένες στρατηγικά συνεργασίες με επιστήμονες, ιδρύματα κ.λπ. Η ανάγκη και η προσδοκία απόσβεσης και πολλαπλασιασμού των κεφαλαίων τους, που έχουν επενδύσει σε μια περιοχή, υπερτερεί.
Γνωρίζουμε τις τεχνικές που ακολουθούνται για την αύξηση των αξιών γης σε ήδη υποβαθμισμένες περιοχές, όπως εκείνες μέσω της τέχνης αλλά και της αρχιτεκτονικής. Οπως γνωρίζουμε ότι αυτό επιφέρει αντικατάσταση του υπάρχοντος πληθυσμού από άλλον με υψηλότερες οικονομικές δυνατότητες. Δεν πρόκειται για μια φυσική εξέλιξη των πόλεων, έναν ανώδυνο μετασχηματισμό ή εξωραϊσμό, αλλά συνειδητές επιλογές που αντανακλούν στον χώρο τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες και αντιφάσεις. Θα έλεγα λοιπόν πως το κράτος, ακόμα και αν αδυνατεί να αναλάβει πλήρως τον ανασχεδιασμό περιοχών, θα μπορούσε να παρέμβει ουσιαστικά υποστηρίζοντας τις τοπικές κοινότητες, τους κατοίκους των υπό ανάπλαση περιοχών, πέρα από τη δική τους αναγκαία οργάνωση. Να θέσει περιορισμούς στους ιδιώτες-επενδυτές στο πλαίσιο μιας συνθήκης συγκατοίκησης.
* O Ν. Καζέρος είναι αρχιτέκτονας και επικ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών.