Πριν από περίπου δέκα χρόνια, σε μια εποχή που η Σκανδιναβία άνοιγε με παραδειγματικό τρόπο τα σύνορά της σε πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή, ο Vahid, Ιρανός κινηματογραφικός και θεατρικός συγγραφέας, γνώρισε την Ευρώπη. Σπούδασε θέατρο και έχοντας ως βάση τη Δανία συνέχισε τη δράση της πειραματικής ομάδας του «Goosun Artillery» που είχε ιδρύσει στο Ιράν λίγο πριν από τη φυγή του. Γνώρισε μια Ευρώπη όχι ακριβώς όπως την είχε φανταστεί, η οποία όμως θα χάριζε νέα ταυτότητα στη δουλειά του. Συνδυάζοντας τεχνικές του δυτικού θεάτρου με την τελετή εξαγνισμού Zar της Μέσης Ανατολής δημιούργησε μια περφόρμανς με τίτλο «Hamlet/Zar». Οχι απλώς μια παράσταση για τον Αμλετ μέσα από τη δική του ματιά αλλά ένα πρότζεκτ για τη μετανάστευση με το οποίο ταξιδεύει από τότε σε όλη την Ευρώπη. Αμέσως μετά το Πάσχα (6-11/4), ο Vahid θα βρίσκεται στο στούντιο του «Κινητήρα» στην Αθήνα για να παρουσιάσει τη δουλειά του και να εργαστεί με Ελληνες ηθοποιούς, χορευτές και περφόρμερ. Σε μια περίοδο που οι ευρωπαϊκές χώρες αναρωτιούνται πώς θα πορευτούν ως προς την μεταναστευτική πολιτική τους, ο Vahid, μαχητής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με το έργο του, εκφράζει έντονα τις απόψεις του. Λίγες μέρες πριν έρθει στην Αθήνα μίλησε στην «Κ».
– Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας την προσωπική σας ιστορία ως μετανάστη;
– Αφησα το Ιράν για να έρθω στην Ευρώπη το 2001 ακολουθώντας την φιλοδοξία μου να εμβαθύνω την αναζήτησή μου στην τέχνη του περφόρμερ καθώς και για να μπορέσω να δουλέψω σε ένα περιβάλλον χωρίς τους κοινωνικούς και καλλιτεχνικούς περιορισμούς που είχα στη χώρα μου. Οταν ήρθα στην -υποτίθεται- ελεύθερη Ευρώπη αντιμετώπισα πολλούς περιορισμούς εξαιτίας του γεγονότος ότι ήμουν ένας ξένος. Η διαδικασία τού να σταθώ στα πόδια μου στο νέο περιβάλλον, που ήταν πολύ διαφορετικό από αυτό που περίμενα, επηρέασε πολύ τη σκέψη μου. Από τότε σχεδόν ό,τι δημιούργησα είχε να κάνει άμεσα ή έμμεσα με θέματα μετανάστευσης και η ουσία αυτών έδωσε μορφή στο πρότζεκτ Hamlet/Zar.
– Πώς συνδυάζετε στο έργο σας δύο διαφορετικές κουλτούρες και θεατρικές τεχνικές, αυτή του ελισαβετιανού θεάτρου και των τελετουργιών της Μέσης Ανατολής;
– Ο συνδυασμός του Ζαρ με τον Αμλετ ξεκίνησε ως μια ιδέα για περφόρμανς, μια βερσιόν του Αμλετ τοποθετημένη σε ένα τελετουργικό. Με αυτή την πρόταση, η τελετή λειτουργεί ως δραματουργικό εργαλείο και έτσι μέσα από τα πνεύματα που επικαλούνται βλέπουμε αποσπάσματα από την ιστορία του Αμλετ. Στην παράσταση όλο το έργο λαμβάνει χώρα στη θάλασσα όταν ο Αμλετ έχει σταλεί πίσω στην Αγγλία για να θανατωθεί. Στο θεατρικό του Σαίξπηρ, ο Αμλετ σκοτώνει τους άπιστους φίλους του και επιστρέφει στη Δανία πάνω σ’ ένα πειρατικό καράβι, το οποίο στη δική μας βερσιόν είναι ένα πλοίο που κουβαλάει λαθρομετανάστες. Μια ομάδα παράνομων μεταναστών οι οποίοι εξαπατημένοι από τους διακινητές τους έχει χαθεί στη μέση της θάλασσας και συναντάει έναν άρρωστο άντρα που ονομάζεται Αμλετ. Πραγματοποιούν μια τελετή Ζαρ για να τον θεραπεύσουν και με αυτό τον τρόπο διάφορα πνεύματα εξέρχονται από το σώμα του που δεν είναι άλλα από τους χαρακτήρες του έργου (η Οφηλία, ο Πολώνιος κ.ά.).
Πολύπλοκο πρόβλημα
– Ποια είναι η γνώμη σας για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι πρόσφυγες αλλά και για την πολιτική που ακολουθούν οι κυβερνήσεις;
– Η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε σήμερα στην Ευρώπη σε σχέση με την μετανάστευση και ειδικά με όσους αναζητούν άσυλο είναι πολύπλοκη. Από τη μια υπάρχει η ευρεία αντιμεταναστευτική πολιτική που ξεπηδάει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες με διαφορετικές εντάσεις και η οποία υπερισχύει. Οι πολιτικοί και οι διανοούμενοι οι οποίοι βασισμένοι σε ανθρωπιστικές η οικονομικές θεωρίες υποστηρίζουν την ανάγκη να δεχτεί τους πρόσφυγες η Ευρώπη αποτελούν την μειοψηφία. Αν και το θέμα της μετανάστευσης θα πρέπει να ερευνηθεί διαφορετικά σε κάθε χώρα, παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να εξεταστεί σε ένα γενικότερο πλαίσιο και να αντιμετωπιστεί παγκοσμίως για δύο κυρίως λόγους.
Καταρχάς, όλα δείχνουν πως θα επακολουθήσει μεγαλύτερη αύξηση των μεταναστών στις δεκαετίες που έρχονται. Οποια απόφαση κι αν πάρουν οι ευρωπαϊκές χώρες σε σχέση με τον έλεγχο της μετανάστευσης θα δοκιμαστεί το βασικό σύστημα αξιών της σύγχρονης Ευρώπης. Οσοι μεταναστεύουν από φτωχές σε πλούσιες χώρες πιστεύουν ότι διεκδικούν αυτό που κάποιος τους έχει στερήσει. Το γεγονός αυτό δυστυχώς δεν λαμβάνεται υπόψη από εκείνους που δημιουργούν την μεταναστευτική πολιτική. Αντιθέτως, οι πολιτικοί προσπαθούν να κάνουν τη ζωή ενός πρόσφυγα πιο δύσκολη. Εάν δεν αντιμετωπιστούν τα πιο βαθιά, αληθινά θέματα, όπως η φτώχεια, η διαφθορά και η δικτατορία που αναγκάζει πληθυσμούς του κόσμου να διακινδυνεύουν να χάσουν την ίδια τους τη ζωή για να έρθουν στην Ευρώπη, το όνειρο να σταματήσει αυτή η μαζική μετακίνηση ανθρώπων θα καταλήξει σε έναν εφιάλτη για όλους μας.