Σε ένα μικρό οροπέδιο στη νότια πλευρά των Καμβουνίων, στην ΝΑ άκρη του νομού Γρεβενών, κοντά στα σύνορα με τους νομούς Λαρίσης και Τρικάλων είναι χτισμένη η Δεσκάτη (ύψος 860 μ.). Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νομού Γρεβενών με πληθυσμό περίπου 4.500 κατοίκους. Καλύπτει έκταση 126 τ. χλμ. Απέχει από τα Γρεβενά 60 χλμ. και βρίσκεται εκεί που συναντιούνται οι νομοί Κοζάνης, Γρεβενών, Τρικάλων και Λάρισας. Υπαγόταν περιοδικά κατά το παρελθόν και στους τέσσερις νομούς. Αποτελεί τη δεύτερη πόλη του νομού Γρεβενών σε πληθυσμό και οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία κυρίως καπνά και την κτηνοτροφία. Ενα ακόμη προσοδοφόρο επάγγελμα στην περιοχή είναι η βιοτεχνία ειδών για τον στρατό και την Εκκλησία, ενώ υπάρχει και Συνεταιρισμός σιδήρου και μετάλλου.
Γυρίζοντας την πόλη θα βρείτε αρκετά πετρόχτιστα αλλά και πολλούς «μοντερνισμούς».
Από τη Νεολιθική Εποχή
Απο αρχαιολογικά ευρήματα προκύπτει πως η περιοχή κατοικείτο από τη Νεολιθική Εποχή. Κατά τον Γερμανό αρχαιολόγο Stahlin, κάπου στο οροπέδιο της Δεσκάτης υπήρχε μια αρχαία πόλη που ονομαζότανε Μονδαία. Από ένα χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου ξέρουμε ότι η περιοχή της Δεσκάτης είχε περίπου οκτώ οικισμούς που υπαγόταν αρχικά στη δικαιοδοσία της Επισκοπής της Τρίκκης και μετά το 10ο αιώνα μ.Χ. στην Επισκοπή των Σταγών.
Το 1348 η Δυτική Θεσσαλία κυριεύτηκε από Σέρβους. Το τοπωνύμιο Ντισκάτα είναι βλάχικο (από το «δισικάρε» = σχίζω κι έτσι Δισικάτα και Δεσκάτη) Αυτό από τα ποτάμια και τους χειμάρρους που διέσχιζαν την περιοχή, ενώ σήμερα έχουν μπαζωθεί τα ρέματα που ήταν το κύριο χαρακτηριστικό της πόλης στο παρελθόν.
Η περιοχή περιήλθε στους Τούρκους το 1393 και γνώρισε άσχημες μέρες. Τους λιμούς και τις επιδημίες συμπλήρωναν οι ληστρικές επιδρομές Αλβανών. Σε αυτό οφείλεται και η αύξηση του πληθυσμού της Δεσκάτης εκείνη την εποχή, επειδή η θέση της είναι πολλή καλά κρυμμένη από το κάμπο. Το 1822 η Δεσκάτη πληθυσμιακά αποτελούσε την «πρωτοχώρα» των Χασίων. Η Δεσκάτη απελευθερώθηκε από τους Τούρκους τον Οκτώβρη του 1912, τις παραμονές του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Μέχρι τότε το σύνορο της ελεύθερης Ελλάδας βρισκόταν στο όρος Τρέτιμος.
Σήμερα είναι μια μικρή πολιτεία με χρώμα, πολύ συμπαθητική. Η πεζοδρομημένη κεντρική πλατεία με τις γύρω ταβέρνες, τα καφενεία και τα καφέ συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνικής ζωής, ντόπιων και μη. Εκεί βρίσκεται και η εκκλησία των πολιούχων Κωνσταντίνου και Ελένης που είναι το «καμάρι» των κατοίκων. Στην εποχή της δικτατορίας υπήρξε τόπος εξορίας, ενώ τα παλαιότερα χρόνια όλη η περιοχή γενικά προμήθευε με φθηνά εργατικά χέρια τον κάμπο της Βέροιας. Η Δεσκάτη μόλις το 1964 αποσπάστηκε από τον νομό Λαρίσης κι εντάχθηκε στον νομό Γρεβενών για να συμπληρωθούν οι προϋποθέσεις σύστασης του νέου τότε νομού.
Αξιοθέατα
Το Τούρκικο Διοικητήριο ένα παλιό κτίσμα, ερειπωμένο σήμερα.
Την Μονή Ευαγγελιστρίας του 1757 όπου σώζεται το καθολικό σε πολύ καλή κατάσταση.
Το Ασκηταριό της Ζαβόρδας.
Η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Τορνικίου.
Το Μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Δασοχώρι Δεσκάτης.
Εξαιρετική θέα μπορεί κανείς να απολαύσει από τις τοποθεσίες του εξωκλησιού του Αγίου Αχιλλείου στο όρος Τρέτιμος, από το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία από την κορυφή Πρίονος (1.616 μέτρα ύψος) στα Καμβούνια και από το Καταφύγιο (1.414 μέτρα ύψος).
Κάνετε έναν περίπατο στους διαλυμένους οικισμούς της περιοχής, Ρόγγια, Λάη, Καλύβια, Γκορτσιά, Μέλοβο, στο οποίο σώζεται ο ανακαινισμένος ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, που λειτουργούσε και ως γυναικεία μονή επί Τουρκοκρατίας.
Στη Δεσκάτη τηρείται το τοπικό έθιμο του «Ξεπροβοδίσματος της Πασχαλιάς» την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής μετά το Πάσχα, με το μοναδικό στην Ελλάδα τρίπατο χορό και την περίφημη «Αvδρουμάνα», ενώ στις 21 Μαΐου γιορτάζει ο ναός των πολιούχων Αγ. Κων/νου και Ελένης και διοργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις.
Περπατήστε μέχρι τη Βρυσοπούλα, στη περιοχή «Κογιάθκα», και πιείτε το νερό της. Η παράδοση λέει ότι έτσι θα αγαπήσετε τον τόπο.
Χρήσιμες πληροφορίες
Πώς θα πάτε:
Με Ι.Χ ή λεωφορείο ΚΤΕΛ από την Αθήνα απέχει 390 χλμ. μέσω Λαρίσης – Τυρνάβου.
Πού θα μείνετε:
«Καμβούνια», Ιωάννη Καραγιάννη 2, τηλ. 24620-31.061, 24620-31.555. Παραδοσιακός Ξενώνας Γ. Ζδράγκα – Παρασκευή, 3 χλμ. από Δεσκάτη. Τηλ. 24620-32.087.
Πού θα φάτε:
Στις ταβέρνες της περιοχής θα βρείτε καλά μαγειρεμένο ντόπιο κρέας.