Σπαράγματα ζωής από δύο κόσμους

Σπαράγματα ζωής από δύο κόσμους

2' 44" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΣΠΑΝΟΣ

Το Ρόδι της Περσεφόνης

εκδ. Εστία, 2010

O ελληνικής καταγωγής Αμερικανός Μπιλ Σπάνος είναι διεθνώς γνωστός ως ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές της μεταμοντέρνας αποδομιστικής θεωρίας, βαθύνους μελετητής του Χάιντεγκερ και ιδρυτής του διάσημου περιοδικού θεωρίας και κριτικής της λογοτεχνίας, boundary 2. Ισως, όμως, ο Σπάνος να μην ήταν αυτός που είναι σήμερα, αν -κατά δική του ομολογία και σε μια περίοδο προσωπικών μετασχηματισμών- δεν είχε δεχτεί τη θέση του επισκέπτη καθηγητή με το Πρόγραμμα Φούλμπραϊτ στην Ελλάδα, το 1969 – 70.

Σε αντίθεση με άλλους Ελληνοαμερικανούς δεύτερης γενιάς, στα νεανικά του χρόνια ο συγγραφέας είχε συνειδητά προσπαθήσει να σβήσει κάθε ίχνος ελληνικότητας και να αφομοιωθεί στον αμερικανικό τρόπο ζωής, προκειμένου να αποφύγει τη ρατσιστική προκατάληψη των συμπατριωτών του απέναντι στην ελληνική του καταγωγή. Ετσι, «Η στοργική αγκαλιά της Αμερικής», όπως ειρωνικά τιτλοφορείται το πρώτο κεφάλαιο της αυτοβιογραφικής αυτής περιπέτειας, αφηγείται την οδυνηρή συν-κάλυψη της διαφορετικότητάς του, ακόμη και αφού γνώρισε το πρόσωπο του θανάτου ως αιχμάλωτος των Γερμανών στη Δρέσδη και είχε αρχίσει να διατυπώνει επιφυλάξεις για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.

Η αφύπνιση στην αμφισημία της υβριδικής του ταυτότητας, η «ά-νοιξη» της ζωής του Σπάνος όμως έμελλε να συμβεί στην επαφή του με την Ελλάδα. Και αυτό όχι ανακυκλώνοντας τη μυθολογία περί αρχαίας Ελλάδας (όπως τόσοι άλλοι Δυτικοί περιηγητές), αλλά μέσα από μια διττή διαδικασία ανοίγματος: αφενός στην παρουσία των ανθρώπων γύρω του (των Ελλήνων συναδέλφων, φίλων, συγγενών, φοιτητών) σε μια κατάσταση ανελευθερίας εξαιτίας του χουντικού καθεστώτος, αφετέρου στην αναγνώριση απόντων όντων, ήχων και αφηγήσεων -παρελθόντων και παρόντων- που ως φαντάσματα στοιχειώνουν τη συσκοτισμένη πραγματικότητα, αφήνοντας πίσω τους ίχνη της περατότητάς μας.

Ακολουθώντας τον δρόμο προς το «ξέφωτο» του Χάιντεγκερ, δρόμο κρυμμένο και συγχρόνως φανερό, ο Σπάνος επισκέπτεται τον τάφο του Αγαμέμνονα, τον Μυστρά, το σπήλαιο Ιδαίον Αντρον, την Κύπρο και την Κωνσταντινούπολη. Κάθε χώρος, όμως, είτε πρόκειται για αρχαιολογικά μνημεία είτε για ολάνθιστα λιβάδια αποτελούν για τον Σπάνος ένα ανοικτό τόπο εντός του οποίου φανερώνεται η ομορφιά και η αλήθεια του κόσμου, η οποία ταυτόχρονα είναι και «αναλήθεια». Πρόκειται δηλ. για μια εκστατική εμπειρία στη διάρκεια της οποίας αποκαλύπτεται στον συγγραφέα η ύπαρξή του σ’ έναν ενδιάμεσο χώρο, ανάμεσα σε δύο κουλτούρες και δύο ταυτότητες, στο ρήγμα δύο κόσμων.

Ομοια με την Περσεφόνη του αρχαίου μύθου που, τρώγοντας τους επτά μοιραίους σπόρους του ροδιού έμελλε να ζει ανάμεσα σε δύο βαθιά αντιθετικούς αλλά με ουσιαστική μεταξύ τους σχέση κόσμους.

Ας μη θεωρηθεί, ωστόσο, ότι το αποκαλυπτικό αυτό ταξίδι είχε μόνο φιλοσοφικο-υπαρξιακή χροιά. Την ίδια εποχή, ο Σπάνος δίδαξε αμερικανική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η απειλητική σκιά του δικτατορικού καθεστώτος δεν τον εμπόδισε να διδάσκει λογοτεχνικά κείμενα, τοποθετώντας τα στη σύγχρονη ιστορική συγκυρία με αποτέλεσμα οι παραδόσεις του να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για πολυάριθμους φοιτητές. Επιπλέον, συχνά αψηφώντας τον κίνδυνο, αγωνίστηκε για την ασφάλεια των ανθρώπων που δούλευαν στο πλαίσιο του Προγράμματος Φούλμπραϊτ του. Βέβαια, η γενναία αυτή στάση μαρτυρεί την αντιστοιχία μεταξύ αισθητικο-φιλοσοφικών απόψεων και πολιτικών πεποιθήσεων του Σπάνος, κάτι που -σύμφωνα πάντα με τον ίδιο- οφείλεται εν μέρει στην παραμονή του στην Ελλάδα τα κρίσιμα χρόνια της δικτατορίας.

Με το Ρόδι της Περσεφόνης, ο Σπάνος μας προσφέρει ένα εξαιρετικά πολύτιμο αφήγημα που συνδυάζει τη βιογραφία, τη διεισδυτική κατανόηση και έκθεση φιλοσοφικών εννοιών με τη βαθιά γνώση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και της αγγλόφωνης λογοτεχνίας. Το αποτέλεσμα είναι μια γοητευτική, αν και απαιτητική, αναγνωστική εμπειρία.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή