Φραντς Κάφκα, Τζέιμς Τζόις, Χέρμαν Μπροχ, Ντίλαν Τόμας, Φερντινάντ Σελίν, Μαρσέλ Προυστ, Ρόμπερτ Μούζιλ, Ιταλο Καλβίνο, Εζρα Πάουντ, Φερνάντο Πεσόα, Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Τόμας Μπέρνχαρντ. Πέρα από το ότι είναι μερικοί από τους μεγαλύτερους συγγραφείς και ποιητές του εικοστού αιώνα, τι άλλο κοινό έχουν; Απλούστατα, δεν τιμήθηκαν ποτέ με το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας – σε αντίθεση με τον… Ουίνστον Τσόρτσιλ(!). Η ύψιστη λογοτεχνική βράβευση παγκοσμίως, το βραβείο που πολλοί βιβλιόφιλοι ανά την υφήλιο απορούν πώς και δεν έχει αποδοθεί σε έναν Φίλιπ Ροθ ή σε έναν Μίλαν Κούντερα, έχει κατά καιρούς προκαλέσει πολλές συζητήσεις.
Ειδικά τα τελευταία χρόνια, οι αποφάσεις της επιτροπής στη Σουηδία έχουν φέρει πολλούς σε αμηχανία: η ανακοίνωση του Λε Κλεζιό έκανε αρκετό κόσμο να κοιτάζεται με το ενοχικό βλέμμα του βιβλιόφιλου, ο οποίος συνειδητοποιεί ότι του «ξέφυγε κάποιο αριστούργημα».
Η επιλογή του Ορχάν Παμούκ υποδήλωνε την τάση της επιτροπής να δείξει στην Τουρκία ότι ο δρόμος για την ευρωπαϊκή ένταξη περνάει και μέσα από τη λογοτεχνία – και στο κάτω κάτω, είχε και ένα στοιχείο «επετηρίδας»: πριν από τον Παμούκ, κανέναν Τούρκος λογοτέχνης δεν είχε τιμηθεί με το Νομπέλ.
Η επιλογή της Χέρτα Μίλερ, πάλι, παρότι οδήγησε πολλούς στο να αναγνωρίσουν μία δυνατή συγγραφική φωνή που όμως ελάχιστοι γνωρίζαμε, υποδήλωνε ένα είδος επετείου: η Μίλερ είναι γερμανόφωνη συγγραφέας ρουμανικής καταγωγής, υπέφερε από το καθεστώς Τσαουσέσκου, προτού καταφύγει στη Γερμανία, και η βράβευσή της ήρθε είκοσι χρόνια ακριβώς μετά την πτώση του Τείχους και τη βίαιη εκτέλεση του ζεύγους Τσαουσέσκου.
Ο φετινός νικητής, ο Περουβιανός Μάριο Βάργκας Λιόσα, είναι ένας συγγραφέας που άξιζε από καιρό τη βράβευση αυτή. Ηταν ένα από τα φαβορί κάθε χρόνο, αλλά χρειάστηκε να περιμένει αρκετά. Η ενασχόλησή του με την πολιτική, και δη με μια πολιτική δεξιόστροφη, φιλελεύθερη, τον στιγμάτισε. Ωστόσο, η επιτροπή μοιάζει να υποχώρησε και να υποκλίθηκε στο συγγραφικό του ταλέντο.
Με άλλα λόγια, όλα δείχνουν ότι, ανεξαρτήτως της λογοτεχνικής του αξίας, ένας Νόρμαν Μέιλερ, για παράδειγμα, δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση να βραβευθεί με Νομπέλ: ο βίαιος, αθυρόστομος, «μισογύνης», λάγνος, πληθωρικός Μέιλερ είναι μια φιγούρα που δεν ταιριάζει στο προφίλ των μελών της Σουηδικής Ακαδημίας. Κάποιος θα αντιπροτείνει ότι η βραβευμένη με Νομπέλ Ελφρίντε Γέλινεκ είναι μια περίπτωση συγγραφέα τα βιβλία της οποίας τουλάχιστον είναι σοκαριστικά, ωμά. Οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα που θέλει τον βραβευμένο να είναι μια στρογγυλή, απαλή προσωπικότητα – και η ίδια η Γέλινεκ είναι μια ήσυχη, αποτραβηγμένη, αγοραφοβική γυναίκα.
Σήμερα ζητήσαμε από έναν Ελληνα και έναν Αγγλο συγγραφέα, δύο φωνές που έχουν ξεχωρίσει στον τόπο τους και που έχουν πολλά βιβλία ακόμα να γράψουν, να καταθέσουν την άποψή τους για τη συζήτηση γύρω από τα Νομπέλ Λογοτεχνίας. Τέτοιο καιρό του χρόνου ίσως την επαναλάβουμε, αφού το Νομπέλ παραμένει μια παγκόσμια καταξίωση.