ΜΑRΙΟ DEL PERO
CIA: η ιστορία των Μυστικών
Αμερικανικών Υπηρεσιών
εκδ. Κέδρος
Η ελληνική μεταπολεμική ιστορία σημαδεύτηκε από αρκετές επιχειρήσεις της CIA, σε σημείο που οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες να ευθύνονται κατά πολύ για την αντιαμερικανική διάθεση που διαμορφώθηκε μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας (1974). Ο μύθος της παντοδύναμης CIA που κληροδότησε η συλλογική μνήμη στις επόμενες δεκαετίες αναζωπυρώνεται με κάθε νέα αποκάλυψη για τις μυστικές δραστηριότητές της, όπως φαίνεται από τις αντιαμερικανικές αντιδράσεις της ελληνικής κοινωνίας στον πόλεμο σε Κόσοβο, Αφγανιστάν, Ιράκ και τον πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας.
Ο κατάλογος των ανεξάρτητων κρατών στις εσωτερικές υποθέσεις των οποίων έχει αναμειχθεί η CIA από την ίδρυσή της (1947) έως σήμερα είναι μακροσκελής. Επιπλέον, οι πολλαπλοί μηχανισμοί στήριξης της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ που η CIA έχει κατά καιρούς εφαρμόσει -από την εμπλοκή της στην επιβολή ολοκληρωτικών καθεστώτων ώς τις μυστικές χρηματοδοτήσεις πολιτιστικών δραστηριοτήτων- έχουν ενδυναμώσει την εικόνα της ως αυτόνομης υπηρεσίας που συχνά ενεργεί κατά παράβαση του καταστατικού της και ενίοτε βλάπτει τα συμφέροντα της αμερικανικής πολιτικής. Στη μυθοποίηση της παντοδυναμίας της έχει συμβάλει αποφασιστικά ο κινηματογράφος και η κατασκοπική λογοτεχνία.
Την πραγματικότητα όμως για την αληθινή δράση της CIA, πέρα από τη μυθοποιημένη εικόνα που έχει επικρατήσει στη συλλογική φαντασία, επιχειρεί ο καθηγητής αμερικανικής ιστορίας στην Μπολόνια, Mario Del Pero. Στη σύντομη ανασκόπηση της δράσης της οργάνωσης, ο Del Pero περιγράφει τις συγκαλυμμένες επιχειρήσεις (covert operations) αλλά και τις ανεπάρκειες της CIA. Επιπλέον, αναφέρεται τόσο στη σύγκρουση στο εσωτερικό της CIA, ανάμεσα στον τομέα συγκέντρωσης και αξιολόγησης πληροφοριών και τον εκτελεστικό τομέα, όσο και στις ανταγωνιστικές σχέσεις της CIA με το FBI και το υπουργείο Αμυνας. Από τη μελέτη προκύπτουν οι αιτίες ίδρυσης της οργάνωσης (φόβος πιθανής επέκτασης της σοβιετικής επιρροής), καθώς και οι ιστορικοί λόγοι που οδήγησαν στη θεσμική ενίσχυσή της (ύστερα από την εναντίωσή της στη μακαρθική ισχύ).
Ο συγγραφέας μιλάει για τη «χρυσή εποχή» της οργάνωσης υπό τη διοίκηση του Αλεν Ντάλες, στη δεκαετία 1950, όπου εκτυλίσσεται η διεθνοποίηση της στρατηγικής συγκράτησης του κομμουνισμού με επιχειρήσεις αποσταθεροποίησης των νόμιμων καθεστώτων σε Ιράν και Γουατεμάλα. Η επιτυχία των επεμβάσεων και το χαμηλό τους κόστος συνέτειναν στην εγκατάλειψη πιο δαπανηρών και χρονοβόρων μεθόδων κοινωνικο-πολιτισμικής επιρροής, καθώς και στην ενδυνάμωση της πεποίθησης ότι οποιοδήποτε μέσο ήταν θεμιτό, προκειμένου να αναχαιτιστεί ο κομμουνισμός, πεποίθηση που οδήγησε στην ενίσχυση του εκτελεστικού τομέα της CΙΑ.
Ωστόσο, η κατάρριψη του αντικατασκοπευτικού αεροσκάφους U2 από τους Σοβιετικούς (1960) και το φιάσκο της απόβασης στον Κόλπο των Χοίρων (1961) υπήρξαν οι μεγαλύτερες αποτυχίες στη διάρκεια της διοίκησης του Ντάλες και προκάλεσαν την εξασθένιση του κύρους της CIA σε βαθμό που αμφισβητήθηκαν οι εκτιμήσεις της για την ακαταλληλότητα στρατιωτικής επέμβασης στο Βιετνάμ. Η εμπλοκή της CIA στο Βιετνάμ ήταν σχετικά περιορισμένη, εξαιτίας της επιλεκτικής χρήσης από τους Νίξον και Κίσινγκερ των πληροφοριών που παρείχε η οργάνωση. Μεγαλύτερος θόρυβος δημιουργήθηκε από επιχειρήσεις που πραγματοποιήθηκαν στη Χιλή (ανατροπή Αλιέντε) και στο εσωτερικό των ΗΠΑ (μυστικές παρακολουθήσεις που κατέληξαν στο σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ).
Παρά τις προσπάθειες εξυγίανσης που ακολούθησαν, οι δεκαετίες 1980 και 1990 σημαδεύτηκαν από την απροκάλυπτη χρήση μυστικών επιχειρήσεων. Αν και η κυβέρνηση Ρέιγκαν υποστήριξε τις δραστηριότητες της CIA (ενίσχυση μουζαχεντίν και αντισαντινίστας), η ίδια η οργάνωση φαινόταν να έχει περιέλθει σε μια φάση ανικανότητας, καθώς αποδείχτηκε ανεπαρκής στην αποτροπή σοβιετικής αντικατασκοπίας μέσα στις ΗΠΑ αλλά και την πρόβλεψη της ιρακινής εισβολής στο Κουβέιτ. Ετσι, από τη μια η κατάχρηση εξουσίας, από την άλλη η έλλειψη εμπιστοσύνης στις εκτιμήσεις της δημιούργησαν την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της CIA και των αρμοδιοτήτων της.
Δυστυχώς, η ιστορική ανασκόπηση σταματά επί προεδρίας Κλίντον και δεν περιλαμβάνει αποτίμηση της εμπλοκής της CIA μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Παρ’ όλα αυτά, το βιβλίο αποτελεί ένα πλούσια τεκμηριωμένο οδηγό με συγκροτημένη επιχειρηματολογία που θα βοηθήσει τον αναγνώστη να κατανοήσει τον ρόλο της CIA στη διαμόρφωση της σύγχρονης ιστορίας.