Οι ταινίες του Βρετανού Μάικ Λι είναι δράματα σε μικρή κλίμακα, αλλά με υπαρξιακό βάθος. Στην πρόσφατη, «Μια χρονιά ακόμα», οι εποχές του χρόνου διαδέχονται η μία την άλλη σαν κεφάλαια μιας αποσπασματικής ιστορίας, απλής και συνηθισμένης, όπως η ζωή. Ο Λι είναι διακριτικός, μεθοδικός και εύστοχος σε αυτή την αναπαράσταση του «απλού» και του «συνηθισμένου».
Πρώτο κεφάλαιο σε αυτό το κοντσέρτο των τεσσάρων εποχών είναι η «άνοιξη» και τελευταίο ο «χειμώνας». Με τον ερχομό της άνοιξης, μια υπερκινητική μοναχική πενηντάρα, η Μέρι, που πίνει διαρκώς και μιλάει σαν πολυβόλο, εμφανίζεται σίγουρη πως όλα θα πάνε καλά και πως η ζωή της θα αλλάξει χάρη σε ένα αυτοκίνητο, που μόλις της κόστισε 600 λίρες. Προς τα μέσα του χειμώνα θα πέσει από τα σύννεφα. Η ψευδαίσθηση της ευτυχίας της δεν αξίζει παρά 20 λίρες, όσο και ένα μπουκάλι φτηνής σαμπάνιας. Το ντελαπάρισμα στη σκληρή πραγματικότητα είναι ένα γεγονός και η απελπισμένη γυναίκα αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι η βαθιά επιθυμία της για μιαν άλλη ζωή πρέπει να αντιμετωπιστεί από την ίδια με πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Η άνοιξη του Μάικ Λι είναι τυπικά βρετανική, περιγράφεται με μουντά χρώματα και αποτελεί την εισαγωγή σε μια ταινία άλλοτε ανάλαφρη και άλλοτε καταθλιπτική. Ο χειμώνας, που είναι και αυτός μουντός, μοιάζει με το τέλος μιας ψυχαναλυτικής συνεδρίας. Η νευρωτική, υποχόνδρια και ολίγον αστεία Μέρι, από περιφερειακός χαρακτήρας μιας αποσπασματικής ταινίας, καταλήγει να γίνει το κεντρικό πρόσωπο σε ένα δράμα ανοιχτό στη ζωή, ανεπαίσθητα μελαγχολικό και αισιόδοξο.
Ηρεμία στον πυρήνα
Στο μικρό σύμπαν του Λι συναντάμε ποικιλία χαρακτήρων και συμπεριφορών: νευρωτικοί (όπως η Μέρι) καταθλιπτικοί, τσακισμένοι ή συμβιβασμένοι, άνθρωποι σε σύγχυση ή με συσσωρευμένο θυμό, αλλά και άνθρωποι χαρούμενοι με πάθος για ζωή. Ενας μικρόκοσμος, που βρίσκεται σε συνεχή κυκλική τροχιά, όπως οι δορυφόροι, γύρω από ένα σταθερό σημείο που συγκρατεί ισορροπίες. Κέντρο αυτού του μικρού σύμπαντος είναι ένα ευτυχισμένο μεσήλικο ζευγάρι, ο Τομ και η Τζέρι(!), που αντιμετωπίζουν τα πάντα στωικά. Γι’ αυτούς, η ζωή και ο θάνατος, η ευτυχία και η δυστυχία αποτελούν μια ενότητα σε έναν αέναο κύκλο.
Στον πυρήνα της ταινίας επικρατεί ηρεμία, σαν και αυτή που συναντάμε στον κινηματογράφο του Γιασουτζίρο Οζου. Στο κέλυφός της επικρατεί ταραχή, μια σειρά από τραγικές και κωμικές καταστάσεις που συνθέτουν το μόνιμο και αγαπημένο θέμα του Λι: την πραγματικότητα. Ο Τομ και η Τζέρι είναι το αντίστοιχο του συμβιβαστικού φωτογράφου Μορίς στα «Μυστικά και ψέματα» ή του κυνικού περιθωριακού Τζόνι στον «Γυμνό», που καθιέρωσε τον Λι το 1993.
Εμπιστοσύνη
Ο Μάικ Λι, ο Κεν Λόουτς και ο Στίβεν Φρίαρς ανήκουν στην ίδια γενιά, που έδωσε πνοή στον αγγλικό κινηματογράφο μετά το τέλος του φρι σίνεμα. Ο Λόουτς μετέπλασε την εικόνα της πραγματικότητας, το ντοκιμαντέρ, σε κοινωνικό και πολιτικό σχόλιο. Ο Φρίαρς ακολούθησε σταθερά και με συνέπεια τον ρεαλισμό, επιδεικνύοντας, ενίοτε, τη δεξιοτεχνία του. Ο Μάικ Λι, ο οποίος επηρεάστηκε αρκετά από το θέατρο του Πίτερ Μπρουκ, ανακάλυψε στον ρεαλισμό τον πιο κατάλληλο βατήρα για τη βουτιά του στο δράμα του σύγχρονου ανθρώπου. Το υπαρξιακό βάθος της πραγματικότητας και η εμπιστοσύνη στον ηθοποιό καθόρισαν εδώ και πολλά χρόνια τη μορφή και το περιεχόμενο, το ύφος και το ήθος των ταινιών του. Η κάμερα μπορεί να σε ταξιδέψει και να σε πάει μακριά, όμως, μόνον ο ηθοποιός μπορεί να σε οδηγήσει στο βάθος των πραγμάτων με μιαν ανεπαίσθητη σύσπαση του προσώπου.
Οι ταινίες του Λι από την εποχή που δούλευε για το BBC μέχρι σήμερα είναι καθημερινές, οικογενειακές ιστορίες ανθρώπων που συνθλίβονται ανάμεσα σε καλά κρυμμένα μυστικά και ψέματα της ζωής τους. Ιστορίες ανθρώπων, που φοβούνται την αλήθεια και που αναρωτιούνται αν ζουν πραγματικά. Η μοναδικότητα αυτών των ταινιών οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται ο Λι το κατεξοχήν εκφραστικό εργαλείο του: τον ηθοποιό που παρακινείται να αυτοσχεδιάσει ελεύθερα μέσα σε ένα πλαίσιο αυστηρά οργανωμένο από την ίδια τη ζωή. Αυτός είναι ο ρεαλισμός του Μάικ Λι.
Δείτε
Μια χρονιά ακόμα (Another Year, 2010)
Σπάνιες φορές μάς δίνεται η δυνατότητα να απολαύσουμε τέτοιου επιπέδου ερμηνείες στον κινηματογράφο. Κορυφαίοι σολίστ στο κοντσέρτο των τεσσάρων εποχών του Μάικ Λι είναι οι Λέσλι Μάνβιλ, Τζιμ Μπρόουνμπεντ, Ρουθ Σιν. Τον μικρόκοσμο του Βρετανού σκηνοθέτη αυτήν τη φορά τον αποτελούν ένα ευτυχισμένο ζευγάρι που βαδίζει προς την τρίτη ηλικία, ο ανύπαντρος γιος τους και μια νευρωτική πενηντάρα. (Προβάλλεται στις αίθουσες)
Μυστικά και ψέματα (Secrets and Lies, 1996)
Ρεαλισμός και τρυφερότητα σε μια ιστορία διαλυμένων οικογενειακών σχέσεων στο σύγχρονο Λονδίνο. Μια καλλιεργημένη έγχρωμη νέα γυναίκα ανακαλύπτει ότι μητέρα της είναι μια λευκή. Καθηλωτικές ερμηνείες από την Μπρέντα Μπλέθιν και τον Τίμοθι Σπολ. Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες. (Σε dvd)
Γυμνός (Naked, 1993)
H καλύτερη ταινία του Μάικ Λι είναι ένα μοντέρνο υπαρξιακό δράμα, που ανέδειξε τον ηθοποιό Ντέιβιντ Θιούλις. Ενας νεαρός αφήνει το Μάντσεστερ κι έρχεται στο Λονδίνο, όπου περιπλανιέται τις νύχτες στους δρόμους. Βραβείο σκηνοθεσίας στις Κάννες (Σε dvd, στο Amazon χωρίς ελληνικούς υπότιτλους)
Η ζωή είναι γλυκιά (Life is Sweet, 1990)
Οικογενειακό δράμα από την πρώιμη εποχή του Μάικ Λι. Η σύζυγος είναι η κολόνα του σπιτιού και ο σύζυγος, που ονειρεύεται δική του δουλειά, θέλει να αγοράσει μια καντίνα. Στο κέντρο της ζωής τους, οι έφηβες κόρες τους, η μία ανορεξική και ιδιότροπη, η άλλη το καλό παιδί της οικογένειας. (Σε dvd, στο Amazon χωρίς ελληνικούς υπότιτλους)