Ο τίτλος της ρουμανικής ταινίας, «Οταν θέλω να σφυρίξω, σφυρίζω», εμφορείται από τη σιγουριά και την αυτοπεποίθηση ενός «νέου κύματος» που άλλαξε άρδην το σινεμά της Ρουμανίας εδώ και μερικά χρόνια. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτών των αλλαγών ήταν η ταινία του Κριστιάν Μουνγκίου «4 μήνες, 3 εβδομάδες και 2 ημέρες», η οποία διαδραματίζεται λίγο πριν από την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού».
Η Ρουμανία του Τσαουσέσκου και της Σεκιουριτάτε είναι ένα μακρινό παρελθόν στο σημερινό «Οταν θέλω να σφυρίξω, σφυρίζω» του πρωτοεμφανιζόμενου Φλορίν Σέρμπαν. Οι εικόνες του αποτυπώνουν έμμεσα την αγωνία μιας απορρυθμισμένης κοινωνίας μετά το hangover της ελευθερίας. Ο ήρωας του Σέρμπαν, ο 18χρονος Σίλβιου, είναι στο τέλος της εφηβείας του, παράλληλα εκτίει τις τελευταίες ημέρες της ποινής του σε μια φυλακή ανηλίκων, που κράτησε τέσσερα χρόνια. Δεν θα μάθουμε γιατί πέρασε την εφηβεία του στη φυλακή – η αφήγηση διαγράφει μια τροχιά από τον ρεαλισμό προς την αλληγορία. Δεν θα μάθουμε επίσης τίποτα γι’ αυτό που τού επιφυλάσσει το μέλλον.
Η ταινία ανοίγει με μια εικόνα, η οποία θα μπορούσε να είναι και το τέλος (ο Σίλβιου με χειροπέδες έξω από το γραφείο (;) του διευθυντή των φυλακών). Κλείνει με ένα στατικό γενικό πλάνο (σαν κι αυτά που εισάγουν road movies ή περιπέτειες φυγής), στο οποίο όμως δεν φαίνεται ούτε ο δρόμος ούτε η προοπτική του. Οι τίτλοι του τέλους πέφτουν μαζί με ένα λαϊκό τραγούδι, ιδιαίτερα μελωδικό και ρυθμικό, σαν σχόλιο για έναν έρωτα που τέλειωσε πριν καν αρχίσει και για την ευτυχία, που είναι μάλλον ανέφικτη.
Ελευθερία…
Στο «4 μήνες, 3 εβδομάδες και 2 ημέρες» μια νεαρή φοιτήτρια ζει έναν εφιάλτη, ταξιδεύοντας βαθιά στη νύχτα του Τσαουσέσκου. Η στενή φίλη και συγκάτοικός της στη φοιτητική εστία μιας μίζερης επαρχιακής πόλης είναι έγκυος και ο υφέρπων καθολικισμός του ρουμανικού «υπαρκτού σοσιαλισμού» απαγορεύει τις εκτρώσεις. Ο νόμος είναι δρακόντειος για τους φυσικούς και τους ηθικούς αυτουργούς στο «έγκλημα». Ο Μουνγκίου τοποθετεί την ιστορία του λίγο πριν από την πτώση του καθεστώτος και αρχίζει την αντίστροφη μέτρηση. Η απαρίθμηση των μηνών, των εβδομάδων και των ημερών αφορά την εγκυμοσύνη της κοπέλας, παράλληλα λειτουργεί και σαν δείκτης στην κλίμακα πίεσης του ατμού σε ένα καζάνι έτοιμο να εκραγεί. Με τον ίδιο τρόπο μεταχειρίζεται τον πραγματικό χρόνο και ο Σέρμπαν στο «Οταν θέλω να σφυρίξω, σφυρίζω».
Στο πρώτο κάδρο της ταινίας ο κινηματογραφικός φακός είναι σε απόσταση από τα δρώμενα. Στη συνέχεια, παρεισφρέει σαν αόρατος παρατηρητής στη ζωή της φυλακής ανηλίκων. Εστιάζεται στο βλέμμα του Σίλβιου και αφουγκράζεται τις σιωπές του ή τον ακολουθεί κατά πόδας, επιδιώκοντας να καταγράψει μια υποκειμενική αίσθηση της ροής του χρόνου. Η απόσταση που χωρίζει τον Σίλβιου από την ελευθερία είναι μερικά βήματα από το συρματόπλεγμα. Μερικά βήματα που αντιστοιχούν σε λίγα εικοσιτετράωρα. Αντικειμενικά, σε πέντε ημέρες θα είναι ελεύθερος για μια νέα αρχή στη ζωή του. Υποκειμενικά, ο χρόνος αυτός επιμηκύνεται, παίρνει τις διαστάσεις μιας τεράστιας επικίνδυνης «μαύρης τρύπας», σαν δοκιμαστικός σωλήνας για το τελευταίο crash test του αναμορφωμένου Σίλβιου. Η ψυχική του κατάσταση τεντώνεται επικίνδυνα όταν εμφανίζεται η μητέρα του, ύστερα από 8 χρόνια απουσίας στην Ιταλία, για να πάρει μαζί της τον μικρό αδελφό του, τον οποίο αυτός έχει μεγαλώσει.
Ο Σίλβιου, που νιώθει προδομένος από τη μητέρα του, θα ξανανιώσει την προδοσία, στη σφαίρα της φαντασίας αυτή τη φορά, όταν μια νεαρή φοιτήτρια θα έρθει στη φυλακή για μια έρευνα ψυχολογικού και κοινωνιολογικού χαρακτήρα.
Ευτυχία…
Στο πρώτο ξέσπασμα του Σίλβιου ο Σέρμπαν αποτυπώνει με αίσθηση πυκνότητας και αμεσότητα ώριμου σκηνοθέτη την απελπισία της σημερινής νέας γενιάς των Ρουμάνων που έχουν βιώσει το τραύμα της διάλυσης της οικογένειας. Στο δεύτερο ξέσπασμα, που είναι τυφλό, ο έφηβος ενηλικιώνεται βίαια διεκδικώντας τον ρόλο του στην οικογένεια και στον έρωτα. Αυτό συμβαίνει στη διάρκεια μιας εκρηκτικής ημέρας, στην οποία διαλύεται κάθε όνειρο για ευτυχία. Ο συσσωρευμένος θυμός και η απόγνωση του Σίλβιου θυμίζουν την ασφυξία του Αλ Πατσίνο στη «Σκυλίσια μέρα».
Δείτε
Οταν θέλω να σφυρίξω, σφυρίζω (Eu cand vreau sa fluier, fluier, 2010)
Κοινωνικό δράμα, με άριστη ερμηνεία από τον 18χρονο ερασιτέχνη ηθοποιό Γκεόργκε Πιστερεάνου και υποδειγματική σκηνοθεσία από τον πρωτοεμφανιζόμενο Φλορίν Σέρμπαν. Ενας κρατούμενος σε φυλακές ανηλίκων σε πέντε ημέρες αποφυλακίζεται. Οι προκλήσεις των συγκρατουμένων του και κυρίως η απόφαση της μητέρας του να πάρει μαζί της στην Ιταλία τον μικρό αδελφό του, φορτίζουν τον ψυχισμό του. Η κατάστασή του οδηγείται στα άκρα εξαιτίας μιας νεαρής φοιτήτριας, που διεξάγει μια έρευνα στη φυλακή. Παίζουν επίσης: Αντα Κοντεέσκου, Κλάρα Βόντα, Μιχάι Κονσταντίν. Αργυρή Αρκτος στην Μπερλινάλε. (Προβάλλεται στις αίθουσες)
Αστυνομία, ταυτότητα (Police, adjective, 2009)
Λιτότητα α λα Μπρεσόν, σε μια ρουμανική ταινία που δεν βρήκε την ανταπόκριση που άξιζε στις αθηναϊκές αίθουσες. Ενας αστυνομικός αναλαμβάνει να παρακολουθεί έναν μαθητή που φέρεται μπλεγμένος σε υπόθεση ναρκωτικών. Ο αστυνομικός αντιστέκεται στις πιέσεις των ανωτέρων, που θέλουν να κλείσουν τον φάκελο, και αρνείται να συλλάβει τον μαθητή. Γυρίστηκε από τον Κορνέλιου Πορομπόιου. (Κυκλοφόρησε σε dvd)
4 μήνες, 3 εβδομάδες και 2 ημέρες (4 luni, 3 saptamani si 2 zile, 2007)
Μια από τις κορυφαίες ευρωπαϊκές ταινίες της δεκαετίας. Ο ρεαλισμός του ντοκιμαντέρ καταλήγει στη δυστοπία ενός ψυχολογικού θρίλερ, αλληγορικού για τις τελευταίες ημέρες της Ρουμανίας του Τσαουσέσκου. Του Κριστιάν Μουνγκίου. Ρεσιτάλ ερμηνείας από την Αναμαρία Μαρίνκα. Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες. (Σε dvd)