Μένης Κουμανταρέας
Η κυρία Κούλα
σκην.: Νίκος Μαστοράκης
Θέατρο: Τέχνης (Φρυνίχου)
«Ανοιξε δρόμο
μες από τα χαλάσματα και τα ερείπια
κάνε μου ένα χώρο να σταθώ, να κινηθώ
να μπορώ να υπάρξω πιο ανθρώπινα»
ΑΝΕΣΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ
«Περιγραφή εξώσεως», 1960
Στον κατά κοινή ομολογία κορυφαίο μας μεταπολεμικό πεζογράφο, αθηναιόπληκτο και… βικτωριομανή Μένη Κουμανταρέα, ανάμεσα σε πολλά και ποικίλα στοιχεία των ευφάνταστων μυθοπλασιών του, κυρίαρχο ρόλο κρατά το ερωτικό παίγνιο, εμπλουτισμένο και από τη διαθεσιμότητά του προς ποικίλες κατευθύνσεις. Ο εύφορος αυτός παραμυθάς και γοητευτικός γραφιάς, το 1978 έγραψε μια απλή στην επιφάνειά της νουβέλα, την «Κυρία Κούλα», που περιέχει όμως πλούσια κοιτάσματα συναντώμενων και με σιγαστήρα συγκρουόμενων ψυχισμών: μια ώριμη, παντρεμένη γυναίκα με σύζυγο και κόρες, συντηρητική και συμβατική, ταράζεται αιφνίδια από τη δροσιά, το βιταλισμό και την «αναρχίζουσα» φρεσκάδα ενός νέου φοιτητή τον οποίο καθημερινά συναντά στα βαγόνια του ηλεκτρικού. Κι ενώ τα πάντα γι’ αυτήν ξεκινούν, όπως θα’ λεγε ο Ροΐδης, ως «πρόσψαυσις δύο επιδερμίδων», καταλήγουν σε μια ηφαιστειακή έκρηξη που όμως, περιέχοντας τους σπόρους του αδιεξόδου της, θα οδηγηθεί στο μελαγχολικό της τέλος. Η μαεστρία του Κουμανταρέα, πέραν της έξοχης γραφής, έγκειται στην ύπουλη απλότητα του «μύθου» και στην καταστατική κοινωνικοψυχολογική αντίθεση των δύο καθ’ υπέρβαση εραστών.
Το σχήμα αυτό παρέλαβε ο Ακης Δήμου και το θεατροποίησε με θερμές έλξεις και απώσεις, με ρητές σιωπές και σιωπηρά υπονοούμενα, προσθέτοντας και ένα γυναικείο πρόσωπο –συνομιλήτρια της Κούλας, αφενός μη απαραίτητο και αφετέρου ερμηνευμένο από την Ειρήνη Ιγγλέση με το ακραίο σικ της, αλλά και τη διαπορία της ηθοποιού για το τι ακριβώς εκπροσωπεί- μια νοσοκόμο, τη σύζυγο του συγγραφέα ή τι άλλο. Ο ρόλος παραμένει επένθετος και δεν βοηθάει τη συνοχή της συνάντησης.
Ο Νίκος Μαστοράκης αναμάγεψε το υλικό και μας μάγεψε, καθώς ξέρει να εξορίζει τους ρεαλισμούς και να επιστέφει τη δράση με τις πεμπτουσίες των συναισθημάτων και των ατμοσφαιρών (σ’ αυτές τις δεύτερες συντέλεσε με διακριτική απόγνωση η μουσική της Μαρίνας Χρονοπούλου και οι αναγωγές που πετύχαιναν οι φωτισμοί της Μελίνας Μάσχα.) Η αφαιρετικά ποιητική σκηνοθεσία ανέδειξε το μεδούλι των ψυχισμών, έχοντας προηγουμένως σοφά τεχνολογήσει τα στάδια της εμπόλεμης τρυφερότητας. Ο θεατής παρακολουθεί μια παρτίδα σκάκι όπως την καθορίζει η σκληρότητα της φύσης και των ηλικιακών συσχετισμών. Διόλου δεν νοιάζεται για το πρόδηλο αδιεξοδικό φινάλε, επειδή ενδιαφέρεται, όπως και το κείμενο θέλει, για τους όρους του παιχνιδιού και λιγότερο για το ίδιο το παιχνίδι ή την έκβασή του. Στον απεσταγμένο γυμνό χώρο του Μαστοράκη, η σήμανση του (ερωτικού) κύκλου με την κιμωλία χαρακτηρίζεται ως κορυφαία στιγμή της παράστασης.
Θαύμα υπαρξιακών ημιτονίων στον κορσέ μιας τραγικής μικροαστικής φιγούρας η γεμάτη συμπιεσμένη θηλύτητα Λυδία Κονιόρδου. Μετακόμισε με συγκλονιστική ευχέρεια τη συνήθη αδρότητα του εξωτερικού χώρου στη λεπτεπίλεπτη ψυχογράφηση των αμφίδρομων διαθέσεων της στερημένης γυναίκας. Ο νέος Γιώργος Φριντζήλας χάρισε στον ατίθασο και τυραννικό ερωτιδέα τα όπλα της νιότης και τις ευθύβολες σαϊτιές της αχαριστίας, ευήκοος στα σκηνοθετικά κελεύσματα.
Οι μετασκευές από είδος σε είδος συνήθως πληρώνουν ακριβά διόδια. Η συγκεκριμένη διέψευσε τον κανόνα και τίμησε όπως του άξιζε τον συγγραφέα.