ΚΕΪΤ ΓΚΡΑΝΒΙΛ
Ο ανθυπολοχαγός
Μετ. Εριφύλη Μαρωνίτη
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 285
Το βιβλίο της Κέιτ Γκράνβιλ είναι πολλά πράγματα ταυτόχρονα: μυθιστόρημα μαθητείας ή ενηλικίωσης· στοχασμός για την ταυτότητα και την ετερότητα, για την αγωνία του αυτοπροσδιορισμού, για τα στοιχεία του εαυτού που είτε μας ενώνουν είτε μας απομακρύνουν από τους άλλους· αντιιμπεριαλιστικό κατηγορώ και οικολογικό credo· κυρίως όμως ένα συγκινητικό, ποιητικό μυθιστόρημα (λυρικά μεταφρασμένο από την Εριφύλη Μαρωνίτη), που ξέρει πώς να μεταγγίζει στον αναγνώστη τον δεητικό θαυμασμό για την ανεξερεύνητη φύση και το θάμβος μπροστά στην αποκάλυψη που μπορεί να αποτελέσει μια ανθρώπινη σχέση. Και μολονότι η ιστορία του βιβλίου βασίζεται σε πραγματικά, καταγεγραμμένα γεγονότα, όπως μας πληροφορεί η συγγραφέας στο σημείωμά της -δηλαδή στην περιπέτεια του νεαρού υπολοχαγού Γουίλιαμ Ντέιβις, ο οποίος συμμετείχε στην πρώτη αρμάδα που έφερε καταδίκους στην Αυστραλία το 1788, ήρθε σε επαφή με τους αυτόχθονες και προσπάθησε να καταγράψει τη γλώσσα τους- το μυθοπλαστικό χάρισμα της Γκράνβιλ συνθέτει, πάνω στο πρότυπο του Ντέιβις, έναν πολύ πιο σύνθετο χαρακτήρα, τον μοναχικό Ντάνιελ Ρουκ.
Ο Ρουκ από παιδί είναι ξένος και μεγαλώνοντας παραμένει ξένος: μαθηματική ιδιοφυΐα, αστρονόμος, μουσικός, γλωσσομαθής, δύσκολα βρίσκει τη δίοδο προς το σύμπαν των σκληροτράχηλων, απλοϊκών ανδρών που τον περιβάλλουν στην αποστολή προς την Αυστραλία.
Πίσω από το χάος
Εκείνος αναζητάει τη γνώση, το σχέδιο πίσω από τις κινήσεις των πλανητών, πίσω από τα σχήματα των φύλλων και τα χρώματα των λουλουδιών. «Κάποια είδη τάξης παραήταν αχανή για να τα συλλάβει ο άνθρωπος», διαπιστώνει ο νεαρός Ρουκ, παρατηρώντας τους αστερισμούς στον ουρανό. «Αλλά, πίσω από το χάος κάθε ανθρώπινης ζωής, μπορούσες να είσαι βέβαιος πως αντηχούσε μια κοσμική νότα». Και μόνο όταν πατήσει το πόδι του στην ολότελα άγνωστη και ανοίκεια ήπειρο, θα καταφέρει επιτέλους να ακούσει αυτή τη μουσική – μια μελωδία των σωμάτων, ουράνιων και επίγειων, εναρμονισμένη, θα ‘λεγε κανείς, με τη μουσική των σφαιρών.
Ο Ρουκ φτάνει στη Νέα Νότια Ουαλλία, για να διαπιστώσει ότι είναι «το μόνο μέρος όπου θα μπορούσε να βρίσκεται». Στήνει το μικρό του αστεροσκοπείο, έρχεται σε επαφή με τους αυτόχθονες και ιδίως με ένα νεαρό κορίτσι, που του «δίνει τις λέξεις», τα «ονόματα των πραγμάτων», όχι τόσο για να μάθει μια νέα γλώσσα, αλλά για να «ξαναφτιάξει τη δική του», δηλαδή να ψηλαφήσει έναν κόσμο που θα μπορούσε να τον περιέχει. Ομως αυτός ο κόσμος δεν είναι ιδανικός, ούτε οι αβορίγινες του βιβλίου οι «καλοί άγριοι» ενός Ρουσώ.
Η Γκράνβιλ διερευνά δεξιοτεχνικά την απόσταση που διανοίγεται ανάμεσα σε ιθαγενείς και αποίκους, τη βία που κυοφορεί η επαφή τους, την ένταση που αρχίζει να πυκνώνει μέσα στην αμοιβαία ακατανοησία. Ο Ρουκ δεν θα μπορέσει να παραμείνει στη Νέα Νότια Ουαλλία, τόπο αυτοπραγμάτωσης και αυτογνωσίας, γιατί ανήκει στους λευκούς και υποτάσσεται στον Λόγο τους. Ωστόσο, έστω και η παροδική συνάντηση μ’ αυτήν την αλλότρια ομορφιά, διδάσκει τον αστρονόμο πως «με γυμνό μάτι μπορούσε να δει πράγματα που με το τηλεσκόπιο δεν έβλεπε» και πως ναι μεν τα όργανα ακριβείας της αστρονομίας πρόσθεταν καινούργια αστέρια στο άθροισμα της γνώσης του κόσμου, αλλά χρειαζόταν «και μια ψυχή να αναρωτιέται για την ομορφιά όσων είχαν ήδη ανακαλυφθεί».