Το 2000, καθισμένος στα πάνω διαζώματα του Ολυμπιακού Σταδίου του Σίδνεϊ, άκουγα δύο Αυστραλούς μπροστά μου να περιγράφουν την επόμενη Ολυμπιακή πόλη ως «λάκκο με σκουπίδια». Αγανάκτησα, όχι μόνο λόγω του θιγμένου μου εθνικού εγώ, αλλά και επειδή κάπου μέσα μου αναγνώριζα ότι -αν και μονομερής και άδικη- η θέση αυτή δεν ήταν ολότελα αναληθής.
Την αντεπίθεσή μου μετρίασε επιπλέον το γεγονός ότι ολόκληρο το κεντρικό ολυμπιακό συγκρότημα στο οποίο βρισκόμασταν ήταν χτισμένο μέσα στην αντίστοιχη χωματερή Λιοσίων του Σίδνεϊ, η οποία εντός τριών ετών είχε μετατραπεί σε ένα μεγάλο οικολογικό πάρκο.
Η σχέση μου με την Αθήνα -όπως και πολλών Αθηναίων- θα ενδιέφερε τον Φρόιντ. Από την μια τη βρίσκω πανέμορφη, αστραφτερή, μοναδική, διαμάντι. Από την άλλη την αισθάνομαι σκληρή, επιθετική, βρώμικη, γεμάτη σκουπίδια. Ομως το αν κάτι είναι διαμάντι ή σκουπίδι εξαρτάται και από τη σχέση που επιλέγουμε να έχουμε με αυτό. Το σώμα μας είναι φθαρτό και ακάθαρτο ή ναός της υγείας και της ψυχής; Οι μετανάστες είναι για αποκομιδή ή οικονομικό και πολιτιστικό δυναμικό; Τα σκουπίδια είναι μια αθλιότητα ή είναι μια πηγή πρώτων υλών και ενέργειας που μπορεί να βελτιώσει τη ζωή; Και η ίδια η Αθήνα είναι μια τσιμεντούπολη για γκρέμισμα ή μια από τις ευλογημένες περιοχές του πλανήτη που με αγάπη και σύνεση μπορεί να γίνει δυναμική και ανθρώπινη πόλη; Η όποια θέση μας θα οδηγήσει στην αντίστοιχη πραγματικότητα.
Τον τελευταίο καιρό όλο και περισσότεροι Αθηναίοι επιλέγουν να δουν τα διαμάντια που κρύβονται μέσα στα σκουπίδια. Και να κάνουν κάτι γι’ αυτό. Ποδηλάτες σταδιακά σπέρνουν ζωή μέσα στη μονοκαλλιέργεια του αυτοκινήτου, που τόσο έχει υποβαθμίσει την πόλη. Κάποιοι γκραφιτάδες εμπλουτίζουν την αισθητική της πόλης με πραγματικά έργα τέχνης και μας δίνουν νέες ιδέες για τα πράγματα. Ομάδες ξαναζωντανεύουν τους δρόμους οργανώνοντας φαγητό, παρέα και κοινωνικότητα στον δημόσιο χώρο. Καθαρίζουν, φυτεύουν και γιατρεύουν την πόλη. Κάτοικοι διαμορφώνουν εγκαταλειμμένα οικόπεδα και τα κάνουν προσωρινούς κήπους, αλλού φτιάχνουν παιδικές χαρές εκεί όπου πριν λίγο σκουπιδότοποι πλήγωναν γειτονιές.
Μήπως όμως αυτοί οι λίγοι δεν μπορούν να αλλάξουν πολλά; Εχει αξία τι θα κάνει ο ένας, ο καθένας; Εχει. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι κάτοικοι πλάθουν την πόλη. Η Αθήνα έχει δημιουργηθεί από την καθημερινότητα των εκατομμυρίων Αθηναίων εδώ και έναν αιώνα, το κράτος έρχεται συνήθως κατόπιν εορτής να οργανώσει κάποια πράγματα. Και αυτά που δημιούργησαν οι Αθηναίοι δεν είναι πάντα αρνητικά. Ποιος θυμάται ότι το δάσος του Υμηττού και του Λυκαβηττού δεν το βρήκαμε έτοιμο, αλλά το φύτεψαν με αγάπη και όραμα οι ιδρυτές της Φιλοδασικής; Η έμπρακτη πίστη στο μέλλον κάποιων ανθρώπων πρασίνισε το τοπίο για τις επόμενες γενιές. Η ζωή, παντού, έχει λίγο-πολύ τα ίδια συστατικά στοιχεία. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που τους δίνουν μορφή, κάνοντάς τα δυστροπίες ή πραγματοποιώντας όμορφα όνειρα. Παράγοντας σκουπίδια ή διαμάντια.
* Ο κ. Θωμάς Δοξιάδης είναι αρχιτέκτονας και αρχιτέκτονας Τοπίου.