Ηταν μια αναπάντεχη γιορτή. Στον όμορφο προαύλιο χώρο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, απέναντι από τον σταθμό Λαρίσης, τραπέζια γεμάτα βιβλία, καφέδες, κουλουράκια, αναψυκτικά. Δεκάδες Αθηναίοι να συρρέουν κουβαλώντας τσάντες ή και κούτες με βιβλία με τα σημάδια της χρήσης έκτυπα πάνω τους, προς ανταλλαγή. Η μπάντα του δήμου, με τους μουσικούς εν μεγάλη στολή, να παιανίζει, μανάδες με παιδιά, ηλικιωμένες κυρίες, νεαρά ζευγάρια να περιεργάζονται τα εκτεθειμένα βιβλία και να διαλέγουν ελεύθερα, και σε μια γωνιά, σ’ ένα άλλο τραπέζι, να συγκεντρώνονται μικρές αναγνωστικές πυραμίδες, προορισμένες για την ενίσχυση των γυναικείων φυλακών Κορυδαλλού.
«Το βιβλίο που διάβασες, ίσως το θέλει κάποιος άλλος». Αυτή η αυτονόητη διαπίστωση βρίσκεται στη ρίζα του book-crossing, της βιβλιοανταλλαγής, πάνω στην οποία βάσισαν την εκδήλωση οι Atenistas, σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Οργανισμό του δήμου, την επομένη της εθνικής γιορτής της 25ης Μαρτίου.
Βιβλιοανταλλαγές και συζητήσεις στο προαύλιο, ομιλίες από την Αρτεμη Σκουμπουρδή και τον Νίκο Βατόπουλο στο εσωτερικό της Βιβλιοθήκης, και κυρίως ξενάγηση σ’ αυτήν την Κιβωτό της τυπογραφικής ιστορίας της χώρας, που διαθέτει αρχείο εφημερίδων του αθηναϊκού τύπου χρονολογούμενο από το 1862 έως σήμερα -από την «Ευνομία» του Δ. Κορομηλά έως την «Εφημερίδα των Κυριών» της Καλλιρρόης Παρρέν και από τον «Ραμπαγά», τον «Ασμοδαίο» και το «Σκριπ» έως τον «Σύγχρονο Κινηματογράφο»- 900 τίτλους περιοδικών από το 1834, σπουδαία τεκμήρια (φωτογραφίες, καρτ ποστάλ, βιβλία) για την Αθήνα και πολύτιμες συλλογές βιβλίων όπως του Γεωργίου Βλάχου ή του Ζαχαρία Παπαντωνίου.
Ονειρο κάθε ερευνητή, αλλά πολιτιστικός γίγαντας εν υπνώσει, είναι η Δημοτική Βιβλιοθήκη της Αθήνας. Το ότι άνοιξε εκείνο το μεσημέρι του Σαββάτου στο κοινό, έδειξε στους επισκέπτες τις συλλογές της, τους ξενάγησε στα αναγνωστήρια και τα βιβλιοστάσια, ήταν ένα σημάδι ότι αναδεύεται, έστω και άτολμα, ότι αρχίζει να ξυπνά και να επανενδύεται τον ρόλο της: να αποτελέσει θύλακο ζωηρής κοινωνικής δραστηριότητας, να γίνει κέντρο γνώσης και δημιουργίας – όπως θα ‘πρεπε να είναι όλοι οι δημοτικοί θεσμοί.
Βαρκελώνη
Το 2005, επέτειο των 400 χρόνων από την έκδοση του Δον Κιχώτη, βρέθηκα στη Βαρκελώνη. Ολη η πόλη είχε μετατραπεί σε ένα συνεχές βιβλιοφιλικό πανηγύρι, προφανώς επιβεβαιώνοντας την περιγραφή της από τον Θερβάντες ως «πόλης των εκδοτικών τυπογραφείων και των βιβλίων». Ο τότε δήμαρχός της, Joan Clos i Matheu, επιδιώκοντας «να εκθειάσει τη λογοτεχνική παραγωγή και να προωθήσει τη συνήθεια του διαβάσματος, να βοηθήσει την εκδοτική βιομηχανία και να ενδυναμώσει τους δεσμούς ανάμεσα στην πόλη και στο βιβλίο», διάλεξε πρώτα απ’ όλα ένα ακαταμάχητο σύνθημα: «Περισσότερα βιβλία, περισσότερη ελευθερία». Υστερα έδωσε έμφαση στην απολαυσιακή διάσταση της ανάγνωσης, στην ανέφελη και βαθιά ευτυχία τού να ερωτεύεσαι βιβλία. Τέλος, οργάνωσε μια σειρά από έξυπνες, ενδιαφέρουσες, ουσιαστικά λαϊκές (με την έννοια του απευθύνεσθαι σε όσο το δυνατό ευρύτερο κοινό) εκδηλώσεις: εικονικούς και πραγματικούς περιπάτους στη λογοτεχνική Βαρκελώνη, εργαστήρια, συζητήσεις στα καφενεία και τα βιβλιοπωλεία της πόλης.
Θα ήταν ωραία ιδέα να αφιερώσει και ο δήμος της Αθήνας μια ολόκληρη χρονιά στο βιβλίο και στην ανάγνωση, παραχωρώντας πλατείες, θέατρα, πάρκα, σχολεία για τη διοργάνωση σχετικών εκδηλώσεων, καλώντας συγγραφείς απ’ όλο τον κόσμο να διαβάσουν δημόσια, στήνοντας μικρά χάπενινγκ στις γειτονιές – συνδέοντας επιτέλους την ελληνική πρωτεύουσα, για 365 μέρες, με μια πνευματική δραστηριότητα. Η εκδήλωση εκείνου του ηλιόλουστου Σαββάτου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Αθήνας θα μπορούσε να είναι μόνο η αρχή.