Στην ανάδειξη και την επανεκτίμηση της σημασίας του έργου του σπουδαίου ιστορικού Νίκου Γ. Σβορώνου αποσκοπεί το διήμερο συνέδριο που διοργανώνει το περιοδικό «Νέα Εστία» με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννησή του, το 1911. Το συνέδριο, που θα πραγματοποιηθεί την ερχόμενη Παρασκευή 8 και το Σάββατο 9 Απριλίου, φιλοδοξεί να φωτίσει την πολυκύμαντη διαδρομή μιας από τις εμβληματικότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης ιστορίας και ιστοριογραφίας μας.
Ο Νίκος Σβορώνος υπήρξε ένας απόλυτα ακέραιος, υψηλών προδιαγραφών επιστήμονας, ο οποίος αφιερώθηκε στη μελέτη των πηγών δίνοντας έμφαση, όπως έλεγε, «στις έμμεσες απαντήσεις» που άθελά τους προσφέρουν. Στόχος του ήταν να προσδιορίσει (ενίοτε και για πρώτη φορά) την προβληματική και τη θεματική της νεότερης Ελλάδας. «Αυτό που με χαρακτηρίζει και θα ήθελα να με χαρακτηρίζει είναι -ας το πούμε καθαρά- ότι δεν αναθέτω σε κανέναν να σκεφτεί για μένα και επομένως δεν ξεκινώ από θεωρητικές γενικότητες για να συλλάβω το παρόν. Είναι εγωιστικό αυτό που σας λέω. Αλλά ούτε στον Μαρξ θα επέτρεπα να σκεφτεί για μένα», ανέφερε στην τελευταία του συνέντευξη. «Εκείνο που δεν ανέχεται ο ιστορικός είναι η τυφλή μίμηση έτοιμων μεθοδολογικών σχημάτων, χωρίς να εξετάζεται αν ταιριάζουν στην πραγματικότητα που ερευνάται», αναφέρει εμφατικά.
«Δύο είναι οι κύριοι πυλώνες, ο μεθοδολογικός και ο ουσιαστικός, που στηρίζουν το έργο του Νίκου Σβορώνου», αναφέρει στην «Κ» ένας εκ των διοργανωτών του συνεδρίου, ο επίκουρος καθηγητής σύγχρονης ιστορίας Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος. «Ενας μη αγοραίος και μη δογματικός, κριτικός μαρξισμός, δηλαδή μια μέθοδος που επιτρέπει τη διασύνδεση και την ανάδειξη διαφορετικών παραγόντων και παραμέτρων, που συνθέτουν μια πολύπλοκη πραγματικότητα, η οποία σε διαφορετική περίπτωση θα αποτελούσε ένα αδιαφοροποίητο χάος γεγονότων. Η ίδια η έρευνα απέδειξε στον Σβορώνο ότι ο πολιτισμικός παράγοντας (εποικοδόμημα) μπορεί κάλλιστα σε ορισμένες ιστορικές συγκυρίες να επικαθορίζει τον οικονομικό (βάση). Σήμερα, χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ μια πολυπαραγοντική ανάλυση της ιδιαίτερα σύνθετης πραγματικότητάς μας. Δεύτερος άξονας του έργου του επί της ουσίας αφορά την ανάδειξη της κεντρικής σημασίας του έθνους. Η συζήτηση αυτή είναι πλούσια και ανοιχτή. Υπάρχει ωστόσο ένα πεδίο, στο οποίο συμφωνούμε όλοι: Οτι το περιεχόμενο του έθνους επαναπροσδιορίζεται σε κάθε ιστορική συγκυρία. Ο Σβορώνος μεταθέτει το περιεχόμενο του έθνους, από το έθνος στο έθνος-κοινωνία. Σήμερα το ενδιαφέρον μετατοπίζεται μετατρέποντας το δίπολο σε κοινωνία-έθνος. Με άλλα λόγια, ενώ οι πολίτες εξακολουθούν να πραγματώνουν τα πολιτικά δικαιώματά τους εντός του έθνους έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν και φαντασιακές σημασίες πέρα από αυτό. Η διαρκής διερώτηση του Σβορώνου, ιδιαίτερα από την επιστροφή του στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης, σχετικά με το πώς μπορεί αυτός ο νέος ελληνισμός να συνδιαλλαγεί με έναν πολιτισμό που γίνεται όλο και πιο οικουμενικός, έχει για μας σήμερα ιδιαίτερο ενδιαφέρον». Η βαθιά αφοσίωσή του στο επιστημονικό έργο σημαδεύτηκε από την ενεργή συμμετοχή του ως ιστορικού και διανοούμενου στα μείζονα γεγονότα της εποχής του: την Κατοχή, τον Εμφύλιο, τον Ψυχρό Πόλεμο, τον οποίο έζησε εξόριστος στο Παρίσι, και τη μεταπολίτευση, κατά τη διάρκεια της οποίας επέστρεψε στην Ελλάδα.
Ομιλητές
Την οργανωτική και επιστημονική ευθύνη του συνεδρίου έχουν, εκτός από τον κ. Σωτηρόπουλο, ο διευθυντής της «Νέας Εστίας» Σταύρος Ζουμπουλάκης και ο καθηγητής Ιστορίας Νίκος Ε. Καραπιδάκης. Για τις βυζαντινές σπουδές, το κύριο ερευνητικό πεδίο του Σβορώνου, θα μιλήσουν η Χριστίνα Αγγελίδη και η Τόνια Κιουσοπούλου. Σε ειδικότερα οικονομικά, δημοσιονομικά ζητήματα που προκύπτουν από την προσωπική του θέαση της ιστορίας, και τα οποία προσδιορίζουν τις κοινωνικές ιεραρχίες, θα μιλήσουν ο Κώστας Κωστής, ο Πέτρος Πιζάνιας και ο Νίκος Ε. Καραπιδάκης. Σε συγκεκριμένες πτυχές των ιστοριογραφικών ερωτημάτων που εγείρει το έργο του θα σταθούν η Ελευθερία Ζέη, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, ο Γιάννης Κουμπουρλής και ο Δημήτρης Παναγωτόπουλος. Στις ιδεολογικές προεκτάσεις της σκέψης του, προϊον της επιστημονικής του στάσης και της αναπόσπαστης πολιτικής του παρέμβασης, θα αναφερθούν οι Αντώνης Λιάκος, Τάσσος Σακελλαρόπουλος και Δημήτρης Π. Σωτηρόπουλος. Τέλος, μια συνολική αποτίμηση του ανθρώπου και του έργου θα επιχειρήσουν οι διακεκριμένοι ομότεχνοί του Σπύρος Ι. Ασδραχάς, Βασίλης Κρεμμυδάς, Βασίλης Παναγιωτόπουλος και Νίκος Αλιβιζάτος, οι οποίοι είχαν την τύχη να συνεργαστούν και να συνομιλήσουν μαζί του.
Οι εργασίες του συνεδρίου, που θα πραγματοποιηθούν στην Αίθουσα Καρατζά, την οποία παραχωρεί η Εθνική Τράπεζα, θα ξεκινήσουν στις 5 το απόγευμα της Παρασκευής και θα συνεχιστούν το επόμενο πρωί του Σαββάτου στις 10, έως τις 3.30 το μεσημέρι.