Εδώ και αρκετά χρόνια, επικρατεί η εντύπωση ότι το Χόλιγουντ και οι μεγαλύτερης ηλικίας Αμερικανοί δεν διατηρούν καλές σχέσεις. Οι άνω των 50 ετών δεν είναι καλοί πελάτες των κινηματογράφων· και το Χόλιγουντ, με την εμμονή του στη νεότητα, τους αγνοεί χωρίς τύψεις.
Τον τελευταίο καιρό, όμως, ένα μεγαλύτερο σε ηλικία κοινό έκανε εντυπωσιακή επίδειξη της δύναμής του στα κινηματογραφικά ταμεία. Φιλμ όπως τα «Αληθινό θράσος», «Ο λόγος του βασιλιά», «The Fighter», «Μαύρος κύκνος» -που όλα ήταν παρόντα στη διεκδίκηση των Οσκαρ- σημείωσαν αναπάντεχη εμπορική επιτυχία, στην οποία συνέβαλαν καθοριστικά οι θεατές ώριμης ηλικίας. Στο πρώτο Σαββατοκύριακο της προβολής του, το φιλμ «Ο άγνωστος», μια ταινία δράσης με πρωταγωνιστή τον 58χρονο Λίαμ Νίσον, ήταν πρώτο σε εισπράξεις στις ΗΠΑ, νικώντας μια πολυδιαφημισμένη εφηβική ταινία επιστημονικής φαντασίας. Πάνω από το 50% του κοινού ήταν άνω των 50 ετών.
Μήπως το Χόλιγουντ αρχίζει, πολύ πιο καθυστερημένα από άλλες βιομηχανίες που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ώριμων καταναλωτών, να βλέπει το μέλλον του με γκρίζα χρώματα; Οι πολύ νέοι εξακολουθούν να πηγαίνουν σινεμά περισσότερο από τους άλλους -ιδίως κατά το πρώτο διήμερο προβολής, που τόση σημασία του δίνουν- αλλά πολλοί υπεύθυνοι διανομής λένε ότι έχει γίνει δυσκολότερο να τους προσελκύσουν. Αν αυτή η τάση επιμείνει, το Χόλιγουντ θα πρέπει να στρέψει την προσοχή του στους «νέους ηλικιωμένους» – τα 78 εκατομμύρια των αποκαλούμενων «baby boomers», της γενιάς που προέρχεται από τη μεταπολεμική έκρηξη γεννήσεων στις ΗΠΑ και που τώρα πλησιάζει στη συνταξιοδότηση έχοντας αρκετό ελεύθερο χρόνο και έναν παλιό έρωτα με τον κινηματογράφο.
Η άνοδος του αριθμού των πιο ηλικιωμένων θεατών συνέπεσε, όμως, με μια άλλη τάση, που προβληματίζει τα κινηματογραφικά στούντιο. Είναι η αυξανόμενη δυσκολία να προσελκύσουν τους εφήβους και τους νέους, που έχουν προσηλωθεί στους διαδικτυακούς τρόπους διασκέδασης. Οι θεατές, ηλικίας 18 με 24 ετών, στις ΗΠΑ αγόρασαν επτά εισιτήρια κατά μέσον όρο το 2010, έναντι οκτώ την προηγούμενη χρονιά. Για πρώτη φορά η κινηματογραφική βιομηχανία αντιμετωπίζει ένα γενεαλογικό πρόβλημα. Οταν μπορείς νόμιμα να κατεβάζεις ταινίες στο λάπτοπ ή να τις παραγγέλνεις από υπηρεσίες video-on-demand λίγο μετά την κυκλοφορία τους, ή να τις βλέπεις «πειρατικά» μέσα από διαδικτυακές συνδέσεις, είσαι όλο και λιγότερο πρόθυμος να αγοράσεις εισιτήριο.
Οι γονείς αυτών των νεαρών, οι σημερινοί 50άρηδες και 60άρηδες, ανέπτυξαν στα δικά τους νεανικά χρόνια μια βαθιά και έντονη σχέση με το σινεμά. «Η γενιά μας έζησε ένα μεγάλο ερωτικό ειδύλλιο με τις ταινίες» λέει ο Νίκολας Καζάν, ο 60χρονος σεναριογράφος και σκηνοθέτης, γιος του Ελία Καζάν. «Δεν ήταν ένα φλερτάκι ή μια περαστική σχέση, αλλά μια αληθινή ιστορία αγάπης».
Για πολλούς baby boomers, η σχέση αυτή άνθησε το 1969, όταν η κινηματογραφική παραγωγή συμβάδισε λίγο καθυστερημένα με το κίνημα της αντικουλτούρας, σε ένα κύμα ταινιών που περιλάμβαναν, μεταξύ πολλών άλλων, τον «Ξένοιαστο καβαλάρη», τους «Δύο ληστές», τον «Καουμπόι του μεσονυχτίου», αλλά και τους «Νονούς» του Κόπολα. Οι πανεπιστημιακές κινηματογραφικές λέσχες και το δίκτυο ταινιών τέχνης έκαναν γνωστούς στο αμερικανικό κοινό τους Ευρωπαίους κινηματογραφικούς δημιουργούς.
Γρήγορα, όμως, μια νεότερη γενιά, προσανατολισμένη περισσότερο στη φαντασία, βγήκε στο προσκήνιο με τους «Πολέμους των Αστρων» το 1977, και το Χόλιγουντ προσάρμοσε ανάλογα το προϊόν του. «Για μένα, η δεκαετία του ’80 είναι μια νεκρή ζώνη», λέει ο Πίτερ Σίσκιντ, ο 60χρονος ιστορικός κινηματογράφου, ο οποίος θεωρεί ότι οι συνομήλικοί του, η πρώτη μεταπολεμική γενιά, «προδόθηκαν και εγκαταλείφθηκαν» από το Χόλιγουντ την εποχή του Στίβεν Σπίλμπεργκ («Ε. Τ.», 1982) και των παραγωγών Ντον Σίμπσον και Τζέρι Μπρουκχάιμερ («Top Gun», 1986). Βέβαια, μεγάλο ρόλο στην απομάκρυνση της γενιάς αυτής από τις αίθουσες έπαιξε και η τηλεόραση, με παραγωγές που ανταγωνίζονταν την αρτιότητα των κινηματογραφικών ταινιών.
Ωστόσο, οι «boomers» πήγαιναν τα παιδιά τους στο σινεμά, συμβάλλοντας στην επιτυχία ταινιών όπως η σειρά «Μόνος στο σπίτι». Και φρόντισαν να συμπληρώσουν την κινηματογραφική τους παιδεία με τις βιντεοκασέτες και, αργότερα, τα DVD. Οταν πλέον έφτασε ο Κουέντιν Ταραντίνο για να μεταμορφώσει την ανεξάρτητη κινηματογραφική σκηνή με φιλμ γεμάτα σινεφίλ αναφορές, όπως το «Pulp Fiction», μεγάλο μέρος των θεατών αυτών ήταν έτοιμοι να τον υποδεχτούν, συμβάλλοντας σημαντικά στην άνθηση του ανεξάρτητου κινηματογράφου.
Υπερ-ώριμοι πρωταγωνιστές
Σήμερα, η κινηματογραφική βιομηχανία πασχίζει να ξαναφέρει πίσω τους μεσήλικες και «τρίτης ηλικίας» θεατές στις αίθουσες. Το βλέπει κανείς στα σεναριακά στοιχήματα που βάζουν τα στούντιο. Πέρυσι, υπήρχαν αρκετές ταινίες με ηλικιωμένους πρωταγωνιστές σε ρόλους «ηρώων δράσης». Στο «RED» (συντομογραφία του Retired Extremely Dangerous – Εξαιρετικά Επικίνδυνοι Συνταξιούχοι) η 65χρονη Ελεν Μίρεν ερμήνευσε μια πληρωμένη δολοφόνο με πολυβόλο, ενώ ο συνομήλικός της Σιλβέστερ Σταλόνε έπαιξε τον μισθοφόρο στους «Αναλώσιμους». Και οι δύο ταινίες σημείωσαν επιτυχία.
Ολα σχεδόν τα στούντιο έχουν στα σκαριά φιλμ που απευθύνονται σε μεγαλύτερης ηλικίας κοινό, είτε πρόκειται για το «Dirty Old Men» της Γουόρνερ είτε για το «Larry Crowne Affair» της Universal. Η Fox Searchlight τρέφει μεγάλες ελπίδες για την ταινία «The Best Exotic Marigold Hotel», με θέμα μια ομάδα Βρετανών συνταξιούχων που πάνε ταξίδι στην Ινδία – πρωταγωνιστούν η Τζούντι Ντεντς και η Μάγκι Σμιθ, αμφότερες 77 ετών.
Η προβολή προσώπων μεγάλης ηλικίας στην οθόνη δεν είναι, βέβαια, ο μόνος δρόμος για την προσέγγιση του ώριμου κοινού. Σημαντικό ρόλο παίζει και το θεματικό ενδιαφέρον των ταινιών. Στο φιλμ «The Social Network», με θέμα μια καθοριστικής σημασίας τάση της νεολαίας, το 55% των θεατών στο πρώτο τριήμερο προβολής είχαν ηλικία μεγαλύτερη από εκείνη των πρωταγωνιστών της ταινίας.