Στη «Λεωφόρο της Δύσης» η ξεπεσμένη ντίβα του βωβού κινηματογράφου Γκλόρια Σουάνσον απευθύνει τον λόγο υπεροπτικά σε έναν αδέκαρο σεναριογράφο, θεωρεί τον εαυτό της «μεγάλη σταρ», ενώ τις ταινίες που γυρίζονται «μικρές και ασήμαντες» για τον μύθο της. Η ματαιοδοξία της την οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην τρέλα, καθώς ο Μπίλι Γουάιλντερ, ο δημιουργός αυτής της σπάνιας ταινίας, συνθέτει μια τοιχογραφία του Χόλιγουντ στην αυγή της δεκαετίας του ’50.
Στη Μέκκα του θεάματος πριν οι ταινίες αποκτήσουν μιλιά η Σουάνσον ήταν ένα από τα μεγαλύτερα σύμβολα του σεξ. Τώρα, γερασμένη και ξεχασμένη, στοιχειώνει σαν φάντασμα έναν πύργο με χορταριασμένες αυλές και ετοιμόρροπη οροφή σε έναν παράδρομο της Σάνσετ Μπούλεβαρντ. Ενα αλλοπαρμένο τραγικό πλάσμα σε ένα σκηνικό που θυμίζει την «Πτώση του οίκου των Ασερ» του ρομαντικού Εντγκαρ Αλαν Πόε. Η παραίσθηση, η φθορά, η θλίψη και ο θάνατος με το πικρόχολο και ειρωνικό χιούμορ του Γουάιλντερ. Η «Λεωφόρος της Δύσης» αρχίζει όπως τα φιλμ νουάρ και τελειώνει σαν ένα κυνικό μελόδραμα για έκπτωτους αγγέλους, μύθους και χιμαιρικά όνειρα. Η ταινία ξαναπροβάλλεται έπειτα από πολλά χρόνια. Το πρωτότυπο υλικό της έχει υποστεί νέα τεχνική επεξεργασία και οι κόπιες είναι ολοκαίνουργιες.
Χωρίς ψευδαίσθηση…
Το 1950, έξι χρόνια μετά το εμβληματικό φιλμ νουάρ «Με διπλή ταυτότητα» (Double Indentity), ο Γουάιλντερ γύρισε τη «Λεωφόρο της Δύσης» γύρω από το παρασκήνιο της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Η εικόνα του ήταν πολύ διαφορετική από αυτήν που κατέκλυζε τις κοσμικές στήλες των εφημερίδων, γιατί τα παραμύθια της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ είχαν τελειώσει οριστικά. Οι νευρώσεις του Ψυχρού Πολέμου απειλούσαν την ανεμελιά μιας δεκαετίας κατά την οποία το american dream έγινε συνώνυμο του καταναλωτικού ονείρου. Τα στούντιο, που είχαν αποδεκατιστεί από ικανούς σεναριογράφους και σκηνοθέτες λόγω της μακαρθικής «Μαύρης Λίστας», ένιωθαν τα θεμέλιά τους να τρίζουν από τη ραγδαία εξάπλωση της τηλεόρασης. Μπροστά στο δέος της μικρής οθόνης, η μεγάλη οθόνη έγινε μεγαλύτερη χάρη στο σινεμασκόπ και πιο εντυπωσιάκη χάρη στο τεχνικολόρ.
Στο περιθώριο αυτής της εποχής κινήθηκε ο Γουάιλντερ στη «Λεωφόρο της Δύσης». Η νοσταλγία ή ο φόρος τιμής σε περασμένα μεγαλεία δεν ταίριαζαν ούτε στην ιδιοσυγκρασία του ούτε στο κοφτό σαρκαστικό στυλ με το οποίο είχε μάθει να σκηνοθετεί. Η «Λεωφόρος της Δύσης» είναι η πρώτη μεγάλη ταινία γύρω από τον κινηματογράφο, τις ψευδαισθήσεις και τους μύθους του που δεν κρατούν αιώνια. Σε ένα σκηνικό που διαπνέεται από μια αλλόκοτη ρομαντική αίσθηση ο Γουάιλντερ γκρεμίζει ψευδαισθήσεις – αυτός είναι ο λόγος που κρατάει διακριτικά αποστάσεις απένταντι στα πρόσωπα της ταινίας του, πρωταγωνιστές και διάσημους κομπάρσους (Μπάστερ Κίτον, Σεσίλ ντε Μιλ).
Το αριστοκρατικό Χόλιγουντ της βωβής εποχής, όπου οι σταρ φάνταζαν σαν ημίθεοι σε εξωτικό παραμύθι, κηδεύεται μεγαλοπρεπώς και με μακάβριο χιούμορ. Αυτό υπαινίσσεται ο Γουάιλντερ σε μια σκηνή που θα ταίριαζε στο παράλογο χιούμορ των αδελφών Μαρξ. Η ξεπεσμένη σταρ Νόρμα Ντέσμοντ (Σουάνσον) και ο πιστός υπηρέτης της (Εριχ φον Στροχάιμ) θάβουν στον κήπο του πύργου της την αγαπημένη της μαϊμού! Οι εποχές άλλαξαν, το στούντιο της Paramount όπου κάποτε μεσουρανούσε η εκκεντρική Ντέσμοντ μοιάζει σαν εργοστάσιο με όλες τις γραμμές παραγωγής σε λειτουργία.
… ένα πτώμα
Στη «Λεωφόρο της Δύσης» ο Αυστριακός Μπίλι Γουάιλντερ ουσιαστικά υπαινίσσεται με σαρκασμό τη δική του περιπέτεια στο Χόλιγουντ, η οποία δεν διαφέρει από την περιπέτεια εκατοντάδων ταλαντούχων σεναριογράφων ή σκηνοθετών που αντιμετωπίστηκαν σαν εργάτες σε μια γραμμή παραγωγής. Το πτώμα του αδέκαρου σεναριογράφου, Τζο Γκίλις, που το βλέπουμε να επιπλέει στην πισίνα της Ντέσμοντ στην αρχή της ταινίας,… αφηγείται οφ την ιστορία του.
Ο Γκίλις βγαίνει επεισοδικά με το αμάξι του από τη Σάνσετ Μπούλεβαρντ μπαίνοντας με σκασμένο λάστιχο σε έναν παράδρομο που οδηγεί στη βίλα της Ντέσμοντ. Μόλις βγήκε από την αληθινή ζωή για να χαθεί σε έναν παρωχημένο κόσμο από σκιές και φαντάσματα. Ο κυνικός Γκίλις είναι σαν ένα «πτώμα» ανάμεσα σε μια «απέθαντη» σταρ, που τον εξαγοράζει ή τον φυλακίζει στον ιστό της όπως οι βαμπ του παλιού καιρού, και σε μια νεαρή ερωτευμένη κοπέλα, έτοιμη να ρισκάρει τα πάντα γι’ αυτόν.
Δείτε
Λεωφόρος της Δύσης (Sunset Boulevard, 1950)
Μελόδραμα στον ομφαλό ενός φιλμ νουάρ ή μια από τις καλύτερες ταινίες που έχουν γυριστεί γύρω από τα παρασκήνια του Χόλιγουντ. Ο Μπίλι Γουάιλντερ εικονογραφεί την αφήγηση ενός… νεκρού σεναριογράφου που μας εξιστορεί τη θανάσιμη περιπέτειά του σε έναν χαμένο αλλόκοτο κόσμο, δυο βήματα από την κοσμικές λεωφόρους του Μπέβερλι Χιλς. Παίζουν: Γκλόρια Σουάνσον, Γουίλιαμ Χόλντεν, Εριχ φον Στροχάιμ, Νάνσι Ολσον. (Προβάλλεται στα θερινά σινεμά.)
Το τελευταίο ατού (Ace in the Hole / Τhe Big Carnival, 1951)
Το κινηματογραφικό μας καλοκαίρι έχει άλλη μια ασπρόμαυρη έκπληξη με τη σφραγίδα του Μπίλι Γουάιλντερ, το ασπρόμαυρο «Τελευταίο ατού». Το βασικό μοτίβο και εδώ είναι παρμένο από το φιλμ νουάρ. Ενας ξεπεσμένος δημιοσιογράφος, ο Τσαρλς Τέιτουμ, μαθαίνει ότι ένας άντρας έχει εγκλωβιστεί σε μια σήραγγα θέλοντας να φτάσει σε έναν παλιό ινδιάνικο τάφο. Ο Τέιτουμ, ο οποίος θέλει να ξαναχτίσει τη φήμη του, πείθει τη γυναίκα του εγκλωβισμένου, αλλά και τις τοπικές αρχές να οργανώσουν μια πρωτοφανή επιχείρηση διάσωσης. Ανοίγουν μια τρύπα στη γη με ένα τεράστιο τρυπάνι προσπαθώντας να φτάσουν μέχρι το σημείο που βρίσκεται ο εγκλωβισμένος άντρας. Παράλληλα, οργανώνει και καθοδηγεί ένα τεράστιο θέαμα. Ο Γουάιλντερ σαρκάζει γύρω από τη χίμαιρα της επιτυχίας, αλλά και τον αλλοτριωτικό ρόλο των ΜΜΕ. Παίζουν: Κερκ Ντάγκλας, Γιαν Στέρλινγκ, Ρίτσαρντ Μπένεντικτ, Ρόμπερτ Αρθουρ, Ρέι Τιλ. (Σε επανέκδοση στα θερινά σινεμά στις 7/7.)