ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ. Μόσχα, Δευτέρα πρωί, στο καφέ «Forever Friends» υποδέχομαι έναν φίλο, τον Ντμίτρι Τσερνιακόφ. Ο χαρισματικός Ρώσος σκηνοθέτης, σκηνογράφος και ενδυματολόγος, με τις δέκα Χρυσές Μάσκες και τις επιτυχημένες παραστάσεις στα μεγαλύτερα θέατρα της Δύσης, μας μίλησε για το εσωτερικό του ταξίδι στο μονοπάτι της δημιουργίας και φυσικά για τον Ευγένιο Ονιέγκιν του Τσαϊκόφσκι (βασισμένο σε έμμετρο μυθιστόρημα του Πούσκιν), που στις 12 & 14 Ιουλίου θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
– Τα έργα σας έχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία;
– Το μόνο που επηρεάζει τη δουλειά μου είναι οι μνήμες. Ολα όσα κάνω είναι ένα παιγνίδι που περιλαμβάνει γεγονότα που έχω ζήσει. Οταν χρειάστηκε να φτιάξω τα κοστούμια για μια όπερα, ανέτρεξα σε φωτογραφίες των παππούδων και των γιαγιάδων μου από το οικογενειακό αρχείο.
– Τη ζωή σας την σκηνοθετείτε;
– Είναι δύσκολο να ξεχωρίσω τη φυσιολογική διαδικασία της ζωής που ρέει μόνη της με τις προσπάθειες να την σκηνοθετήσω. Μάλλον σκηνοθετώ τη δουλειά μου γιατί εκεί είμαι «δεσπότης». Σε αντίθεση με τη ζωή μου…
– Ισχύει ότι είστε πολύ αυστηρός;
– Δεν με απασχολεί καθόλου αν είμαι αυστηρός ή όχι, αλλά αν το τελικό αποτέλεσμα θα αρέσει σ’ εμένα.
– Αρκετοί μεγάλοι δημιουργοί έχουν υποστηρίξει πως σε στιγμές έντονου οίστρου επέρχεται και σωματικός πόνος.
– Μια φορά έφτασα σε πολύ χειρότερο σημείο. Ολη μου η δουλειά συνδέεται με φόβο, πανικό και άγχος. Συχνά διερωτώμαι: «γιατί βασανίζομαι αφού όλα περνούν από εμένα, όλα τα διαισθάνομαι, όλα τα ζω». Σ’ εμένα τίποτα δεν γεννιέται εύκολα, με αποτέλεσμα να απορώ από πού προέρχεται η έκφραση «για τη γνωστή ελαφρότητα του Μότσαρτ» που όλα βγαίνουν μόνα τους. Σ’ εμένα ο τρόπος να ζήσω και να εκφράζομαι είναι επίπονος.
-Φοβάστε την αποτυχία;
– Πολύ. Ο φόβος πρέπει να είναι προγραμματισμένος από την αρχή. Οσοι κάνουν αυτή τη δουλειά πρέπει να καταλάβουν πως από την αρχή εμπεριέχει υψηλό ρίσκο και κίνδυνο να μην περάσεις τη δοκιμασία του κοινού. Κάθε καλλιτέχνης οφείλει να αναρωτιέται: «μήπως δεν είμαι εγώ το κατάλληλο άτομο για να κάνω αυτό το έργο, μήπως οι επιτυχίες που είχα ήταν τυχαίες κι αν τώρα αποτύχω θα αποκαλυφθώ και όλοι θα καταλάβουν πως δεν ήμουν εγώ το κατάλληλο πρόσωπο να κάνω αυτά που προσδοκούσαν;». Σε αυτήν την περίπτωση οι αποτυχίες θα είναι κλιμακωτές. Αν πάντως αποτύχω, ο πρώτος που θα το αισθανθεί θα είμαι εγώ.
– Είναι τέτοια η φύση της δουλειάς σας που τις περισσότερες ώρες βρίσκεστε ανάμεσα σε εκατοντάδες ανθρώπους. Υπάρχουν στιγμές μοναξιάς;
– Πολλές. Το συναίσθημα αυτό μού είναι οικείο. Δεν μου είναι δυσάρεστο οπότε δεν προσπαθώ να διασπάσω τη μοναξιά γιατί μαζί της νιώθω άνετα.
– Στις περισσότερες παραστάσεις σας που έχω δει (Ευγένιος Ονιέγκιν, Ντον Τζοβάνι, Μάκβεθ, κ.ά.) η υπόθεση διαδραματίζεται σε ένα σπίτι. Για ποιο λόγο;
– Για καθεμιά από αυτές τις όπερες το κίνητρο ήταν διαφορετικό. Υποσυνείδητα βέβαια μπορεί να υπάρχει άλλη εξήγηση. Μπορώ μόνο να πω πως αυτή η τάση μπορεί να συνδέεται με την επιθυμία μου να συγκεντρώσω όλα τα πρόσωπα του έργου σε έναν απομονωμένο χώρο. Με τον τρόπο αυτό τονίζω πως ό,τι γίνεται εκτός δεν με ενδιαφέρει, με αποτέλεσμα η προσοχή να εστιάζεται στην πλοκή του έργου.
– Στις επιλογές των σολίστ, εκτός από την καλή τους φωνή και τις υποκριτικές τους δυνατότητες σάς ενδιαφέρει να είναι και έξυπνοι;
– Οχι. Τη μεγαλύτερη σημασία την δίδω στη συναισθηματικότητα του ανθρώπου, τον περίπλοκο εσωτερικό του κόσμο, τις ευαισθησίες του, το πόσο εύθραυστος είναι και στην προσωπική του χροιά.
– Εχετε συνεργαστεί πολλές φορές με δύο συμπατριώτες μας. Τον βαρύτονο Δημήτρη Τηλιακό και τον μαέστρο Θόδωρο Κουρεντζή. Ποια η γνώμη σας;
– Φριχτή (γέλια). Το γεγονός πως έχουμε δουλέψει μαζί, φανερώνει την εκτίμηση που τρέφω και για τους δυο τους, τους οποίους πλέον αισθάνομαι και ως φίλους μου.
– Θέλετε να πείτε κάτι στο ελληνικό κοινό, που την προσεχή Τρίτη και Πέμπτη θα παρακολουθήσει στο ΜΜΑ στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών από το Μπολσόι τον Ευγένιο Ονιέγκιν;
– Απευθυνόμενος σε ένα παραδοσιακό κοινό όπερας, θα ήθελα να πω στους θεατές πως μάλλον θα πρέπει να γίνουν όσο το δυνατόν πιο ανοιχτοί. Ν’ αρχίσουν να αντιλαμβάνονται τα πάντα από το μηδέν και να κάνουν ένα update. Να παρακολουθήσουν το έργο με πολύ ανοιχτά μάτια. Το κοινό που θα παρακολουθήσει το έργο θα «πρέπει» να το δει ως μια δική του ιστορία ή των συνανθρώπων του και όχι ως μια ιστορία που διαδραματίστηκε πολλά χρόνια πριν και αφορούσε κάποιους Ρώσους…