Ο χρυσούς αιών του βιβλίου τελείωσε

Ο χρυσούς αιών του βιβλίου τελείωσε

6' 42" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οταν άρχισαν να πυκνώνουν τα μαύρα σύννεφα της οικονομικής κρίσης, οι επαγγελματίες στην αγορά του βιβλίου διαισθάνθηκαν ότι ο «χρυσούς αιών» πλησίαζε προς το τέλος του. Μιλάμε για μια χρονική περίοδο από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 έως και μέχρι πριν από περίπου δύο χρόνια, με την δίχως προηγούμενο πληθωρική παραγωγή τίτλων, με βιβλιοπωλεία και εκδοτικούς οίκους να πολλαπλασιάζονται και τις εφημερίδες να τυπώνουν έξτρα ένθετα. Ηταν πολύ καλό για να είναι αληθινό ή, έστω, για να έχει διάρκεια. Που σημαίνει: η αγορά δεν μπόρεσε να δικαιολογήσει τέτοια διόγκωση και τώρα πια η ανοχή της δείχνει να είναι μηδαμινή.

Βεβαίως, ενάμιση χρόνο ήδη μέσα στην κρίση, κάποιοι λένε ότι «τώρα ο κόσμος θα γυρίσει στο βιβλίο». Ο Πέτρος Λαζαρίδης, υπεύθυνος πωλήσεων στις εκδόσεις Πατάκη, θεωρεί όμως πώς «αυτό ισχύει σε αγορές όπως είναι η ευρωπαϊκή, όπου ο κόσμος διαβάζει από πεποίθηση και όπου όντως η κρίση έφερε αύξηση στο αναγνωστικό κοινό. Στην Ελλάδα, μπορεί ο κόσμος να αγόραζε βιβλία αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα διάβαζε. Ηθελε απλώς να «είναι μέσα στα πράγματα». Τώρα που δεν έχει χρήματα, δεν αγοράζει διότι δεν νιώθει την έλλειψη. Οι βιβλιόφιλοι συνεχίζουν να αγοράζουν βιβλία. Αλλά είναι μειοψηφία».

Η Μαρία Παπαγεωργίου, του Βιβλιοπωλείου της Εστίας, λέει ότι «αυτό ίσχυε στην Κατοχή όταν δεν υπήρχε Διαδίκτυο, τηλεόραση κ. λπ. Επιπλέον, σήμερα μπορεί κανείς να βρει φθηνά βιβλία μέσω των προσφορών των εφημερίδων. Η αγορά συνολικά είναι πεσμένη και το βιβλίο δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση».

Στον εκδοτικό χώρο ακούγεται ευρέως ότι η παραγωγή τίτλων μειώνεται, ωστόσο δεν προσανατολίζονται όλοι οι εκδοτικοί οίκοι προς μια τέτοια στρατηγική. Οι εκδόσεις Ψυχογιός, Μεταίχμιο και Λιβάνη συνεχίζουν με μια καλή περυσινή δυναμική, ενώ άλλοι μένουν σταθεροί στα νούμερά τους. Ο Χάρης Τσιμπούκης, υπεύθυνος πωλήσεων για τις εκδόσεις Πόλις, σημειώνει ότι ο εκδοτικός οίκος δεν πρόκειται φέτος να μειώσει την παραγωγή του. «Εκδίδουμε περίπου 40 βιβλία τον χρόνο και δεν σκοπεύουμε να τα μειώσουμε, εξάλλου έχουμε ένα πιστό αναγνωστικό κοινό», λέει. «Το πρόβλημα με την αγορά του βιβλίου είναι ότι ναι μεν παρουσίασε αύξηση και κέρδη, δεν δημιούργησε όμως ένα νέο και σταθερό κοινό. Νομίζω ότι εδώ και χρόνια έχουμε κολλήσει στο 8%, αυτό είναι το ποσοστό των ανθρώπων που διαβάζουν συστηματικά στη χώρα μας».

Μήπως όμως η κρίση φέρει ένα μάλλον αναγκαίο ξεκαθάρισμα στον χώρο; «Δεν είμαι σίγουρος. Κάποιος που δεν κάνει καλά τη δουλειά του θα πάει σπίτι του, όμως υπάρχουν εκδοτικοί οίκοι που κάνουν πολύ καλή δουλειά αλλά συνεργάζονται με το κράτος, με πανεπιστημιακά ιδρύματα και έχουν πλέον σοβαρό πρόβλημα».

Μαζικές επιστροφές

Οποιος, πάντως, περιμένει να δει δραστικές αλλαγές στον χώρο του βιβλίου μάλλον θα χρειαστεί να περιμένει λίγο ακόμα. Ηδη, βέβαια, έκλεισαν τα Ελληνικά Γράμματα, ενώ συνεργασία στρατηγικής σημασίας στη διανομή και την προώθηση των βιβλίων τους ανακοίνωσαν οι εκδόσεις Καστανιώτη και οι εκδόσεις Κριτική. Οι καιροί είναι δύσκολοι.

«Πλέον, οι επιστροφές βιβλίων από τον βιβλιοπώλη στον εκδότη είναι κάτι συνηθισμένο», παρατηρεί η Μαρία Παπαγεωργίου. Που σημαίνει: αν ο βιβλιοπώλης χρωστάει, π. χ., 3.000 ευρώ στον εκδότη και έρχεται κάποτε η ώρα της πληρωμής, ο πρώτος δίνει 1.500 ευρώ στον τελευταίο και τα υπόλοιπα 1.500 σε επιστροφές τίτλων.

«Και συχνά, μιλάμε για «φρέσκους», «ζωντανούς» τίτλους. Αυτό δεν συνέβαινε παλαιότερα, όταν ο βιβλιοπώλης κρατούσε το στοκ ευελπιστώντας σε μελλοντικές πωλήσεις. Αλλά τώρα δεν υπάρχει κίνηση. Ο κόσμος που στηρίζει το βιβλίο είναι τα μεσαία εισοδήματα τα οποία έχουν πληγεί άμεσα με τα νέα μέτρα. Βάζει πιο αυστηρές προτεραιότητες πλέον. Το βιβλίο το αφήνει τελευταίο και είναι λογικό».

Οικονομία εναντίον «ροζ» μυθιστορήματος

Τα βιβλία που συγκέντρωσαν τελευταία την προσοχή των αναγνωστών είναι τα δοκίμια περί οικονομικής κρίσης και περί πολιτικής. Οι τίτλοι του Βασίλειου Μαρκεζίνη (εκδόσεις Λιβάνη) είναι σχεδόν όλοι best sellers, το «Δόγμα του σοκ», από τον ίδιο οίκο επίσης, σημείωσε μεγάλη επιτυχία, όπως και το «Πώς η Goldman Sachs κυβερνά τον κόσμο» (εκδόσεις Μεταίχμιο).

«Βγήκαν όμως πάρα πολλά μαζί», λέει η Μαρία Παπαγεωργίου του Βιβλιοπωλείου της Εστίας, «και ο κόσμος έχει αρχίσει να κουράζεται τώρα».

Αρα δεν μιλάμε για κάποια μετατόπιση γούστου; «Οχι. Το «ροζ» μυθιστόρημα συνεχίζει να πουλάει διότι ο κύριος όγκος που το αγοράζει δεν είναι ο κόσμος που έρχεται στα βιβλιοπωλεία. Είναι ο κόσμος που αγοράζει πέντε δέκα τέτοια βιβλία όλο τον χρόνο. Δεν είναι κανένα μεγάλο κονδύλι για να το κόψει τώρα με την κρίση».

Μετρητά έναντι 80% έκπτωσης

Οι περισσότεροι επαγγελματίες στον χώρο συμφωνούν ότι σε ένα όχι και τόσο μακρινό χρονικό διάστημα θα έχουμε ένα διαφοροποιημένο εκδοτικό τοπίο. Για κάποιους, τα μικρά βιβλιοπωλεία και οι μικροί εκδοτικοί οίκοι θα πληγούν, άλλοι ωστόσο επιμένουν ότι οι μεγάλοι οργανισμοί θα έχουν το πρόβλημα καθώς θα είναι πολύ πιο δύσκολο να συμμαζέψουν τα λειτουργικά τους έξοδα.

Στην αγορά του βιβλίου έχει εσχάτως παρατηρηθεί και το εξής: ορισμένοι εκδοτικοί οίκοι προσεγγίζουν τα βιβλιοπωλεία όχι με μεμονωμένες προσφορές, αλλά με κατάλογο προσφορών τίτλων που έχουν εκδοθεί έως και πριν από μία διετία, καθώς τα βιβλία της τελευταίας διετίας εμπίπτουν στη νομοθεσία περί Ενιαίας Τιμής.

Κατά μέσο όρο η έκπτωση στον βιβλιοπώλη είναι 70%, οπότε ο τελευταίος πουλάει το βιβλίο με 50%, που σημαίνει ότι ο βιβλιοπώλης κρατάει το 20%. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για παρτίδα προσφορών μαζί που «σπρώχνεται» με μια νέα έκδοση, αλλά για ολόκληρους καταλόγους προσφορών. Κι αυτό, διότι ο εκδότης φορολογείται βάσει της αποθήκης του. Οταν λοιπόν κάνει απογραφή και βλέπει ότι στην αποθήκη του έχουν απομείνει χιλιάδες αντίτυπα, είναι επόμενο να θέλει να τα διώξει όπως όπως. Ο μόνος τρόπος να το κάνει αυτό είναι προσφέροντάς τα στους βιβλιοπώλες σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές.

Αυτό όμως το «παιχνίδι» των προσφορών του 80%-50% στη διαπραγμάτευση γίνεται και με έναν ακόμη τρόπο: μεγάλα καταστήματα με βιβλία προσεγγίζουν εκδότες ζητώντας ορισμένους παλαιούς τίτλους με 80% έκπτωση και πληρωμή επί τόπου με μετρητά – αυτό είναι και το μεγάλο δέλεαρ καθ’ ότι η αγορά αποζητάει το άμεσο μετρητό χρήμα. «Οταν κανείς βλέπει σε μεγάλα βιβλιοπωλεία βιβλία με 50%, το πιθανότερο είναι να έχουν φτάσει στους πάγκους τους μέσω αυτής της οδού», λέει η Μαρία Παπαγεωργίου. «Και βέβαια, τέτοιου τύπου προσφορές προς εκδότες, με άμεση καταβολή μετρητών, είναι αδιανόητες για ένα μεσαίο ή μικρό βιβλιοπωλείο».

Μειωμένη έως και κατά 25% η παραγωγή το 2011

Αν θέλουμε να μιλήσουμε με αριθμούς, η συνολική βιβλιοπαραγωγή στην Ελλάδα φαίνεται ότι όντως έχει μειωθεί κατά 10% το 2009 (από 10.403 σε 9.355 νέους τίτλους) και κατά άλλο ένα 10% το 2010 (από 9.355 σε 8.336). Τα στοιχεία αυτά είναι προσωρινά και προέρχονται από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και τη Βιβλιονέτ (τα οριστικά στοιχεία θα είναι διαθέσιμα το φθινόπωρο).

Συνολικά, λοιπόν, υπάρχει μείωση κατά 20% μεταξύ 2008 – 2010. Είναι χαρακτηριστικό επίσης ότι το 2003 το νούμερο της τάξης των 8.301 τίτλων εκτινάχθηκε το 2008 στις 10.403, για να επιστρέψει τώρα σε κάτι ελάχιστα παραπάνω από εκείνο που ίσχυε πριν από οκτώ χρόνια.

Σύμφωνα με τον Γιάννη Παχίδη, υπεύθυνο πωλήσεων στις εκδόσεις Κέδρος, ο ιστορικός εκδοτικός οίκος μείωσε τη δική του παραγωγή μέσα στο 2011 συγκριτικά με την παραγωγή του 2010 κατά 24,17% (το 2010 εκδόθηκαν 170 τίτλοι, ενώ φέτος αναμένεται να εκδοθούν από τον Κέδρο συνολικά 123 τίτλοι). Ο Πέτρος Λαζαρίδης, συνάδελφός του στις εκδόσεις Πατάκη, μας είπε ότι το 2010 η παραγωγή σε ό, τι αφορά τον Πατάκη μειώθηκε κατά 25%, φέτος η μείωση αγγίζει το 15% και κατά πάσα πιθανότητα θα φτάσει το 20% στο τέλος της χρονιάς.

«Για τον Κέδρο, έχει νόημα πλέον να δίνουμε βαρύτητα στο ήδη υπάρχον υλικό», υπογραμμίζει ο Γ. Παχίδης. «Οταν εξαντληθεί ένα βιβλίο, π. χ., του Ρίτσου ή του Τσίρκα, το επανεκδίδουμε άμεσα διότι αυτή είναι η ραχοκοκαλιά μας. Από ‘δω και πέρα γινόμαστε πιο επιλεκτικοί, δίνουμε μεγαλύτερο βάρος στην προώθηση κάθε τίτλου ξεχωριστά».

Κάτι παρόμοιο λέει και ο Π. Λαζαρίδης για λογαριασμό των εκδόσεων Πατάκη. «Εχουμε γενικά μείωση του τζίρου σε όλο το φάσμα της αγοράς. Προσπαθούμε, λοιπόν, να δημιουργήσουμε βιβλία long seller, δουλεύοντας πάνω στο υπάρχον υλικό, μειώνοντας τις δαπάνες παραγωγής νέων τίτλων. Μέρος του προσωπικού δυστυχώς έχει φύγει, έχει γίνει και μια συζήτηση περί μικρής μείωσης στα ποσοστά των συγγραφέων και φροντίζουμε να κάνουμε πιο καλή στοχευμένη διαφήμιση. Οπως καταλαβαίνετε, βέβαια, οι προσεκτικές κινήσεις σημαίνουν ότι διακινείται στην αγορά λιγότερο χρήμα. Πρέπει όλοι, όμως, να συνηθίσουμε σε μικρότερα κέρδη».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή