«Μπορώ να καπνίσω;». Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος στράφηκε στο μέρος μου με ένα πούρο ανάμεσα στα δάχτυλα. Με τα κομψά χειροποίητα παπούτσια του και το γκρίζο κοστούμι είχε ίσως όλα τα εμφανισιακά στερεότυπα που θα περίμενε κανείς να δει στον πρόεδρο του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών. Ομως το γραφείο του, με ένα τραπέζι συσκέψεων και ένα μικρό έπιπλο που ίσα-ίσα χωρούσε τον υπολογιστή του, το φανταζόμουν διαφορετικό: φορτωμένο με όλα αυτά τα αντικείμενα που μαρτυρούν τη συλλεκτική έξη, ίσως κάποια από εκείνες της πίπες καπνού του 17ου αιώνα που αγόραζε παλαιότερα.
Αρχίσαμε την κουβέντα για τη συλλογή με 400 έργα τέχνης με σπουδαίους διεθνείς καλλιτέχνες. Μέρος της, αυτή τη στιγμή, εκτίθεται μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ του Μπιλμπάο, ενώ κάποια άλλα υποσύνολα έργων παρουσιάστηκαν πρόσφατα στην Ουαϊτσάπελ του Λονδίνου, σε μια έκθεση με τέσσερις «πράξεις». Ο Δασκαλόπουλος είναι μέλος του Board of Trustees του Guggenheim Museum, μέλος του International Council της Tate και του New Museum της Νέας Υόρκης, ενώ στην Tate Modern ανακοινώθηκε μια καινούργια θέση που χρηματοδοτείται από τον συλλέκτη με τίτλο «The Daskalopoulos Curator, International Art», την κατέχει η επιμελήτρια Τζέσικα Μόργκαν. Αυτή την περίοδο, ο συλλέκτης ανακοίνωσε ότι σύστησε ένα νέο φορέα με τίτλο «Δήμεργον», με σκοπό την προώθηση της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα.
«Την τέχνη την ανακάλυψα λίγο πριν μπω στην εφηβεία», μας λέει. «Είχα πάει με κάποιους θείους μου στην Αλτε Πινακοτέκ του Μονάχου και έμεινα αποσβολωμένος -για ώρες- μπροστά σε πίνακες του Ρούμπενς. Εκτοτε, μου δημιουργείται πάντα αυτή η ένταση όταν βλέπω ένα έργο τέχνης που με δονεί. Πιστεύω ότι οι συλλέκτες γεννιούνται, δεν γίνονται. Και όσους έχω δει να προσπαθούν να φτιάξουν μια συλλογή, μόνο και μόνο επειδή απέκτησαν ξαφνικά χρήμα, συνήθως προδίδονται από μια τάση εντυπωσιασμού. Νομίζουν ότι αποκτούν οι ίδιοι αξία, επειδή αγόρασαν κάτι σημαντικό. Από την άλλη υπάρχουν άνθρωποι που έχουν το κριτήριο, το μάτι, αλλά δεν έχουν δυστυχώς τα οικονομικά μέσα για να συλλέξουν έργα. Το συλλέγειν είναι μανία, πάθος, πρόκληση, αλλά για να λέμε την αλήθεια, είναι και πολυτέλεια».
«Το 1994 πια άρχισα να σχηματίζω μια συλλογή», συνεχίζει. Το 1999 κατάλαβα ότι είχα συγκεντρώσει πολλά έργα και τα είχα καταδικάσει στο σκοτάδι της αποθήκης, καθώς ήταν αδύνατον να χωρέσουν στο γραφείο ή το σπίτι. Τότε αισθάνθηκα ότι έπρεπε να πάρω μια απόφαση: ή να αποκτήσω ένα πολύ μεγαλύτερο σύνολο έργων ή να σταματήσω. Αγόρασα το Fountain του Μαρσέλ Ντισάν, το οποίο έπαιξε σπουδαίο ρόλο στο να συνεχίσω αλλά και στην προσωπικότητα της συλλογής.
Από τις business στην τέχνη
«Νομίζω ότι η πορεία μου στον επιχειρηματικό χώρο, με κάνει να εκτιμώ κάθε παράγωγο της ανθρώπινης ευρεσιτεχνίας και δημιουργικότητας. Βέβαια, η τέχνη είναι κάτι παραπάνω», συνεχίζει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος. «Είναι αντίδοτο στη θνητότητα και στην επίγνωση ότι έχουμε περιορισμένο χρόνο και περιορισμένες δυνατότητες. Είναι κινητήρια δύναμη για τη ζωή, η θέληση για κάτι καλύτερο. Γνωρίζω ότι υπάρχουν συλλέκτες που θέλουν να σχετίζονται με τους εικαστικούς. Για μένα, η επιλογή είναι μια εσωτερική διαδικασία, εντελώς προσωπική. Ο καλλιτέχνης συμμετέχει στην απόφασή μου, έχοντας βάλει την ψυχή του στο έργο. Πιστεύω πάντως ότι κάθε έργο έχει τη δική του δυναμική: με άλλη φόρτιση φεύγει από τα χέρια του καλλιτέχνη, άλλη ανάγνωση του κάνει κάθε θεατής, άλλη υπόσταση έχει όταν συνδιαλέγεται με τα υπόλοιπα έργα μιας συλλογής».
Ο πολιτισμός έχει ανάγκη από συνεργασίες
Η πρωτοβουλία του «Δήμεργον» έχει στόχο να φέρει πιο κοντά το ελληνικό κοινό στη σύγχρονη τέχνη. Πώς μπορεί να γίνει αυτό σε μια περίοδο ύφεσης; «Από τη δική μου πλευρά θα προσπαθήσω να αξιοποιήσω όλο το δίκτυο που έχω δημιουργήσει ως συλλέκτης, με προσωπικότητες και μουσεία του εξωτερικού. Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει την ύπαρξη ενός χώρου, όχι όμως με την έννοια ότι θα φτιάξω ένα μουσείο για να εκθέσω τη συλλογή. Αντιθέτως σκέφτομαι κάτι πολύ πιο δημιουργικό, ελκυστικό για το κοινό, ανοιχτό στους καλλιτέχνες, έτοιμο να κάνει συνέργειες με κρατικούς και μη φορείς. Πιστεύω ότι ο πολιτισμός έχει ανάγκη από συμμαχίες, από συνεργασίες ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο φορέα. Το κρατικοδίαιτο μοντέλο βαίνει προς το τέλος του και πρέπει και εμείς οι ιδιώτες να κάνουμε κάτι για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Ορος βέβαια είναι πάντα να προβάλλεται η τέχνη και όχι οι ιδιώτες. Η τέχνη σε εποχές κρίσης είναι αναγκαιότητα, αλλά και πηγή ανάπτυξης».
Τον τελευταίο καιρό όμως στο εξωτερικό πολλοί συλλέκτες που συμμετέχουν στα συμβούλια μεγάλων δημόσιων μουσείων κατηγορούνται ότι χρησιμοποιούν τη θέση αυτή για ίδια οφέλη. «Από καταβολής κόσμου, η τέχνη συνδέθηκε με τον πλούτο και την εξουσία. Κάποτε ήταν οι Μαικήνες ή οι καρδινάλιοι, σήμερα είναι οι συλλέκτες. Πρέπει δηλαδή να αποκόψουμε τους ιδιώτες που έχουν αγάπη για την τέχνη και γνώση από τα δημόσια μουσεία ή να αποκλείσουμε τη δυνατότητα των μουσείων να εκθέτουν στο κοινό τους σημαντικά έργα τέχνης που ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές; Σε μια αγορά τέχνης που είναι χαώδης και που ο καθένας μπορεί εύκολα να κάνει σχέσεις διαπλοκής, μου φαίνεται υποκριτικό να έχουμε τέτοια επιχειρήματα».