Ενας και μόνο αριθμός ήταν αρκετός να επισκιάσει όλα τα υπόλοιπα νούμερα που έδωσε στη δημοσιότητα ο διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης Δημήτρης Παντερμαλής, με αφορμή τη συμπλήρωση δύο χρόνων από τα εγκαίνια του 2009. Το 39% των συνολικών επισκεπτών στον δεύτερο χρόνο λειτουργίας δεν πλήρωσε εισιτήριο για να εισέλθει στους εκθεσιακούς χώρους. Οχι, φυσικά, γιατί αρνήθηκαν αλλά γιατί το δικαιούνταν. Η περίπτωσή τους ενέπιπτε σε μια από τις πολλές κατηγορίες που δικαιολογούν τη λεγόμενη ατέλεια, δηλαδή δελτίο δωρεάν εισόδου. Συνοπτικά μιλάμε κυρίως για μαθητές, φοιτητές, φαντάρους, συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες (δημοσιογράφους και ξεναγούς), υπαλλήλους του υπουργείου Πολιτισμού, αρχαιολόγους, μέλη του ICOM και του ICOMOS. Και η έρευνά μας σε άλλα μεγάλα μουσεία της Αθήνας (κρατικά και μη) αποκαλύπτει πως η εικόνα είναι ανάλογη με επιμέρους διαφοροποιήσεις. Οι ατέλειες είναι σχεδόν ίδιες σε όλα τα μουσεία, επιβάλλονται κεντρικά (από το υπουργείο Πολιτισμού, βάσει παλαιότερου ΦΕΚ) και ως εκ τούτου τα περιθώρια ευελιξίας εμφανίζονται πολύ περιορισμένα.
Οχι πάντα. Στο Μουσείο Μπενάκη αποφάσισαν να αναθεωρήσουν σοβαρά την πιστή εφαρμογή του ΦΕΚ. Ισως γιατί έχουν να επιδείξουν το μεγαλύτερο ποσοστό δελτίων δωρεάν εισόδου: 63%! Ο νέος «τιμοκατάλογος» τέθηκε ήδη σε εφαρμογή στο κεντρικό κτίριο της οδού Κουμπάρη και από τον Σεπτέμβριο θα ισχύει και για τους επισκέπτες του κτιρίου της οδού Πειραιώς. «Μέχρι σήμερα ακολουθούσαμε την οδηγία του υπουργείου Πολιτισμού κατά γράμμα, αλλά αυτό αλλάζει τώρα», μας λέει η κ. Ειρήνη Γερουλάνου, διευθύντρια του Μουσείου Μπενάκη. Στην πραγματικότητα καταργούνται τα «ελευθέρας» για τις περισσότερες κατηγορίες και ισχύουν για ανέργους, νέους κάτω των 18 ετών (προβλέπεται από τον ιδρυτικό νόμο του μουσείου), τα άτομα με ειδικές ανάγκες, τα μέλη του ICOM, τους Φίλους του Μουσείου και τους κατόχους της Ευρωπαϊκής Κάρτας Νέων. Οι φοιτητές, οι αρχαιολόγοι και οι δημοσιογράφοι είτε μετακινούνται στη «ζώνη» του μειωμένου εισιτηρίου ή θα πληρώνουν συμβολικό αντίτιμο (ένα ευρώ, δημοσιογράφοι).
Αλλάζουν τα κριτήρια
Στην ίδια γραμμή αλλά χωρίς προς το παρόν αποφάσεις και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. «Λόγω των μεγάλων ποσοστών ελευθέρας και μειωμένων εισιτηρίων νομίζω πως είναι αυτονόητη η επανεξέταση των κριτηρίων», υποστηρίζει η κ. Σάντρα Μαρινοπούλου, πρόεδρος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Πιο προσεκτικοί και ρεαλιστές οι ιθύνοντες των κρατικών μουσείων, αφού γνωρίζουν πολύ καλά ότι δεν μπορούν να αποφασίσουν μόνοι τους. Ο Δημήτρης Παντερμαλής, διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, πιστεύει σε ένα είδος «αυτορρύθμισης» που μπορεί να προκύψει ύστερα από συνεννόηση με συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες. Αλλά ας δούμε πρώτα τον «χάρτη» των δωρεάν δελτίων εισόδου σε ορισμένα μεγάλα μουσεία της χώρας.
Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο το ποσοστό των εισιτηρίων ελευθέρας εισόδου έναντι του συνολικού αριθμού είναι περίπου 25%. «Στο ποσοστό αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται οι μαθητές των σχολείων (ελληνικών και χωρών Ε.Ε.), οι οποίοι δικαιούνται ελεύθερη είσοδο», εξηγεί ο διευθυντής του πρώτου μουσείου της χώρας, Νίκος Καλτσάς. Αυτό σημαίνει πως ένας πιθανός συνυπολογισμός των μαθητών πιθανότατα θα εκτόξευε το νούμερο στα επίπεδα του Μουσείου της Ακρόπολης. Στο Βυζαντινό και Αρχαιολογικό Μουσείο τα αντίστοιχα ποσοστά υπερβαίνουν το ήμισυ των συνολικών εισιτηρίων αγγίζοντας το 55%, σύμφωνα με την αντίστοιχη ενημέρωση. Ελαφρά τροποποιημένη εμφανίζεται η κατάσταση σε ένα ιδιωτικό ίδρυμα, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Τα δωρεάν δελτία εισόδου φτάνουν το 23,3%, ενώ πολύ μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των μειωμένων εισιτηρίων (41,7%). Κανονικό εισιτήριο πληρώνει σχεδόν ένας στους τρεις (35%).
Ανήσυχος εμφανίζεται ο διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής. Ισως γιατί γνωρίζει ότι τα έσοδα από τα εισιτήρια στηρίζουν ένα σημαντικό τμήμα της λειτουργίας του μουσείου. Για ολόκληρο το 2010 και μέχρι τις αρχές του Ιουλίου δεν είχε εκταμιευθεί ούτε μισό ευρώ από τον κρατικό προϋπολογισμό για το Μουσείο της Ακρόπολης. «Και το 2010 και το 2011 φαίνεται πως θα τα καταφέρουμε χωρίς την παραμικρή αρωγή του ελληνικού κράτους. Το μουσείο βγάζει τα έξοδά του από τα εισιτήρια και τη λειτουργία των δύο πωλητηρίων. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να συνεχίσουμε έτσι, πως η ελληνική Πολιτεία θα πρέπει να εφησυχάζει. Πάντως τα καταφέρνουμε». Αλλά είναι ακριβώς στα εισιτήρια που εμφανίζεται η «μαύρη τρύπα» του 39%, του ποσοστού δηλαδή των δωρεάν δελτίων εισόδου. «Στο μουσείο μας είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι ένα σημαντικό τμήμα αυτού του αριθμού αντιστοιχεί σε μαθητές, τους υπολογίζουμε σε 200.000 κάθε χρόνο. Εκεί δεν μπορούμε ούτε θέλουμε να παρέμβουμε. Αλλά είμαστε έτοιμοι να πολεμήσουμε την αντίληψη του «τσάμπα», μια αντίληψη αρκετά δημοφιλή σε σοβαρές επαγγελματικές οργανώσεις», τις οποίες όμως ο κ. Παντερμαλής δεν θέλει να κατονομάσει. «Εχουμε μια πολιτική χαμηλού εισιτηρίου κι αυτή είναι μια προσφορά του μουσείου. Η λογική του «έχω το πάσο και περνάω» είναι υπό συζήτηση». Ο διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης προτίθεται να έρθει σε επαφή με τις συγκεκριμένες επαγγελματικές οργανώσεις προκειμένου να αναζητηθούν κοινά αποδεκτές λύσεις.
Προσκλήσεις τέλος, στο ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας
Στις αρχές του 2011, η νέα διοίκηση του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας αποφάσισε την πλήρη κατάργηση των προσκλήσεων. Ο πρόεδρος του Δ.Σ. κ. Πέτρος Ψωμάς εξηγεί: «Η οικονομική συγκυρία επέβαλε κάτι που μας υπαγόρευε ούτως ή άλλως η φιλοσοφία μας. Αποφασίσαμε να καταργήσουμε όλες τις προσκλήσεις. Είχαμε διαπιστώσει ότι ένας στους πέντε δεν πλήρωνε εισιτήριο γιατί έβρισκε πρόσκληση. Το ακόμα πιο παράδοξο είναι πως οι προσκλήσεις κατέληγαν στα χέρια όσων τις είχαν λιγότερο ανάγκη». Ετσι, στην πρεμιέρα του έργου «Η κραυγή» του Τενεσί Ουίλιαμς δεν εκδόθηκε ούτε… μισή πρόσκληση, ενώ «πάγος» μπήκε και στις δημοσιογραφικές ατέλειες. «Αυτό που κάναμε ήταν να θεσπίσουμε κριτήρια». Με το παλαιότερο καθεστώς κάθε δημοσιογράφος, ανεξαρτήτως ρεπορτάζ, είχε δικαίωμα να λάβει δύο προσκλήσεις για κάθε παράσταση. Τώρα πρέπει να είναι συντάκτης του πολιτιστικού τμήματος, δικαιούται μία προσωπική πρόσκληση και έχει την υποχρέωση σε διάστημα ενός μήνα να στείλει στους ιθύνοντες του θεάτρου τεκμήριο της κάλυψης της παράστασης (κριτική, παρουσίαση κ. λπ.). Στην ίδια κατεύθυνση θα λειτουργήσει και το Διεθνές Φεστιβάλ της Πάτρας».