Το πρώτο πράγμα που μου λείπει από τον Λούσιαν είναι να χτυπήσει το τηλέφωνο και να ακούσω: «Γεια σου, Ουίλιαμ». Αυτό μου συνέβαινε μέχρι και τρεις φορές τη μέρα και ξέρω ότι επικοινωνούσε τηλεφωνικά και με άλλους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο. Εδινε στους συνομιλητές του ένα αδιάκοπο σχόλιο για ό,τι συνέβαινε στον κόσμο. Μιλούσαμε για την παλιανθρωπιά των πολιτικών και το άσκοπο της πολιτικής. Μιλούσαμε και για σκυλιά. Στη διάρκεια των χρόνων μού μετέδωσε μια αγάπη για τα λαγωνικά κυνοδρομιών, τα «ουίπετ». Δεν ενδιαφερόμουν ιδιαίτερα για τα σκυλιά πριν τον γνωρίσω, αλλά με τον καιρό βρεθήκαμε μέσα σ’ έναν κύκλο σκυλιών, όπως και μέσα σ’ έναν κύκλο τέχνης.
Ακολουθούσαμε μια συγκεκριμένη ρουτίνα, κοιτάζοντας πρώτα τους πίνακες που δούλευε. Ζητούσε με επιμονή να του πω πώς εξελίσσονταν. Πηγαίναμε επίσης σε εκθέσεις και μιλούσαμε για άλλους καλλιτέχνες. Ο Λούσιαν ήταν σπουδαίος άνθρωπος για να πηγαίνεις μαζί του σε εκθέσεις, γιατί ξεγλιστρούσε συχνά και πήγαινε να δει αναπάντεχα πράγματα. Ταξίδευε αρκετά, παρά τη φήμη ότι απεχθάνεται τα ταξίδια.
Τον πρωτογνώρισα στις αρχές της δεκαετίας του ’70, σε μια γκαλερί. Υποτίθεται ότι θα του έπαιρνα συνέντευξη και ένας φίλος είχε κανονίσει τη συνάντηση. Καταλήξαμε την επόμενη μέρα να τριγυρίζουμε από σπίτι σε σπίτι για να δούμε όλους τους πίνακές του. Θυμάμαι ότι του είπα πως δεν με ενδιαφέρει καθόλου η προσωπική του ζωή, αλλά μόνο να βλέπω τα έργα του.
Μου το υπενθύμιζε αυτό αργότερα με κάποια χαιρεκακία. Στην πραγματικότητα, δεν υπήρχε τίποτα το τερατώδες κρυμμένο στην ιδιωτική του ζωή, αν και μπορεί κάποιες φορές να φέρθηκε άσχημα. Αγαπούσε τα παιδιά του, αλλά ακόμα κι αυτά όφειλαν να παραδεχθούν ότι η ζωγραφική πάντα ερχόταν πρώτη. Ελεγε: «Είμαι απόλυτα εγωιστής και κάνω μόνο αυτό που θέλω». Κατά την άποψή μου, ωστόσο, πολλοί μεγάλοι καλλιτέχνες είναι κατά βάση εγωιστές, μας δίνουν όμως τόσο πολλά μέσα από την τέχνη τους. Ο Λούσιαν ήταν καλός πατέρας, ακόμα και καλός παππούς, αλλά όχι με τον συμβατικό τρόπο.
Τζόγαρε στα άλογα
Αγαπούσε τα ένστικτά του και ήθελε πάντα να τα ακολουθεί. «Αρπαζε» ό,τι λαχταρούσε, στο φαγητό όσο και στον έρωτα. Και τζόγαρε υπερβολικά στα άλογα, τόσο ώστε να νιώθει την απώλεια. Του άρεσε να σκέφτεται ότι είναι υπεράνω εγκόσμιων πραγμάτων όπως τα λεφτά, αλλά όταν άρχισαν να έρχονται μεγάλα ποσά από την πώληση πινάκων του τότε η γοητεία του τζόγου έσβησε γι’ αυτόν.
Του άρεσε να κάθεται και να γράφει φοβερά αγενείς επιστολές κι έπειτα να μου τις δείχνει. Εγώ συνήθως έλεγα «Εντάξει, Λούσιαν, καλά τα λες, αλλά είναι προτιμότερο να μην το στείλεις το γράμμα». Εκείνος όμως το ‘στελνε και, καθώς γινόταν πιο διάσημος, βέβαια, οι αποδέκτες των γραμμάτων χαίρονταν.
Πίστευε ότι όλα του τα έργα ήταν αυτοβιογραφικά. Οταν κοιτάζω έργα του, ωστόσο, βλέπω τον παράξενο τρόπο που προσέγγιζε τα θέματά του: λίγο πλάγια, λίγο αμήχανα, αλλά με ηθελημένη διστακτικότητα. Οταν ζωγράφιζε, τη στιγμή που εγώ κι εσείς μπορεί να του λέγαμε «Εντάξει. Σταμάτα. Αφησέ το τώρα», εκείνος επέμενε να συνεχίσει. Μερικές φορές αυτό είχε ολέθριο αποτέλεσμα, πιο συχνά όμως όχι. Τα έργα του, θα έλεγα, δεν βγαίνουν πολύ καλά στις ρεπροντιξιόν και αυτό συμβαίνει συχνά με τα έργα μεγάλων ζωγράφων. Ωστόσο, όταν πραγματικά δεις ένα έργο του μπροστά σου, η εντύπωση είναι εκπληκτική. Και η εντύπωση είναι αυτός ο ίδιος.
Σημείωση: Διαβάστε στο περιοδικό «Κ» που κυκλοφορεί σήμερα με την «Καθημερινή» της Κυριακής για τις γυναίκες του Λούσιαν Φρόιντ στη ζωή και την τέχνη του.