Λόγω του μεγέθους τους, οι ουρανοξύστες ή τα πολύ ψηλά κτίρια ανέκαθεν λειτουργούσαν σε δύο επίπεδα: σε αυτό της πόλης και σε αυτό του ίδιου του κτιρίου. Η αρχιτεκτονική τους είναι δισυπόστατη, καθώς εκφράζει την ταυτόχρονη συνύπαρξη αλλά και αποσύνδεση εξωτερικού και εσωτερικού. Δύο αρχιτεκτονικές στο ίδιο κτίριο: η μια γλυπτική, ξεχωριστή, μνημειακή βασίζεται σε γενναίες αλλά απλές, εύκολα αντιληπτές, κινήσεις, η άλλη λειτουργική επιχειρεί να επιλύσει τις πολλαπλές και σύνθετες κτιριολογικές απαιτήσεις των ψηλών κτιρίων, προσφέροντας, σε κάποιες λίγες περιπτώσεις, καινοτόμες χωρικές και τεχνολογικές προτάσεις.
Η ραγδαία ανάπτυξη των προγραμμάτων υπολογιστών την πρώτη δεκαετία του αιώνα επέτρεψε τη σχεδίαση, μελέτη και υλοποίηση εξαιρετικά ιδιαίτερων, έως τότε, αδύνατων μορφών. Η αρχιτεκτονική των ψηλών κτιρίων ενσωμάτωσε γρήγορα τις νέες σχεδιαστικές δυνατότητες με στόχο την παραγωγή πολύπλοκων ογκοπλασιών βασισμένων σε μη ορθοκανονικές, ρευστές μορφές που μετασχηματίζονται καθ’ ύψος.
Πρόκειται για κτίρια με έντονες εικονογραφικές ποιότητες, για κτίρια-εικόνες στα οποία το εξωτερικό κατισχύει του εσωτερικού, η οπτική ενατένιση και η αναπαράσταση του κτιρίου ως εικόνα στα Μέσα επικρατεί της χωρικής εμπειρίας.
Η νέα δυνατότητα παραγωγής μοναδικών μορφών που προσέφεραν οι υπολογιστές συνδυάστηκε με την ανάπτυξη και εγκαθίδρυση της νεοφιλελεύθερης πόλης όπου κυριαρχούν τα κτίρια των μεγάλων (πολυεθνικών) εταιρειών που επιζητούν διαφοροποίηση και αναγνωρισιμότητα μέσω της αρχιτεκτονικής τους. Ακολουθώντας στρατηγικές branding που η βιομηχανία της διαφήμισης χρησιμοποιεί, στόχος είναι η δημιουργία ταυτότητας βασισμένης σε ένα εύκολα αντιληπτό σύμβολο, ένα «μικρό, εφήμερο μνημείο», βασισμένο στη μοναδική αρχιτεκτονική μορφή.
Ας αναλογιστούμε όμως για λίγο: η αρχιτεκτονική δεν είχε ιστορικά να κάνει με την αναπαράσταση της εκάστοτε εξουσίας, πολιτικής ή θρησκευτικής, και την καταγραφή της σε υλική μορφή; Τι αλλάζει τώρα που η εξουσία έχει μεταφερθεί κατακερματισμένη στον χώρο της οικονομίας; Η απάντηση δεν μπορεί παρά να έχει να κάνει με την ταχύτητα και την ευκολία παραγωγής των πολλαπλών «μικρών μνημείων» και τον αναλώσιμο χαρακτήρα της αρχιτεκτονικής τους – οι εξαιρέσεις απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
* Ο κ. Γιάννης Αίσωπος είναι αρχιτέκτων, αναπληρωτής καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών.