Αυτό που είναι σαφές στην περίπτωση των ουρανοξυστών είναι ότι σήμερα οι κατασκευαστές κινούνται για να κατακτήσουν τα ύψη με μανία αλλά συγχρόνως και αμηχανία. Η τεράστια κτιριακή μάζα που αποτελείται από τα επιμέρους ψηλά κτίρια έχει πάντα ένα κεντρικό σημείο, το μαγικό σημείο, που δεν είναι άλλο από το εκάστοτε ψηλότερο κτίριο.
Η κατάκτηση του μαγικού σημείου έχει ως αποτέλεσμα την τρομερή πυκνότητα κτιρίων. Μόλις ένας ουρανοξύστης προκαλέσει τον άλλο, τότε αυτό το τεράστιο βουνό από κτίρια αλλάζει περίγραμμα και μετατοπίζει το βάρος του σ’ άλλο σημείο. Ο Claude Bragdon ερμήνευσε τη δημιουργία του ουρανοξύστη ως «ψυχολογικό αίτιο» και όχι φυσικό. «Προκύπτει», είπε, «από την επιθυμία του όχλου να διακριθεί».
Αυτό που οι κατασκευαστές και δημιουργοί των πρώτων ουρανοξυστών είχαν κοινό, ήταν μία μη συνειδητή σκέψη, μία διαίσθηση. Μία ενθουσιώδη, παράλογη επιθυμία να κτίσουν ψηλά κτίρια. Σαν να ήθελαν να γιορτάσουν κάτι που δεν αντιλαμβάνονταν. Από τότε, κάθε φορά που οι άνθρωποι έχουν την τεχνική γνώση να κτίσουν, έχουν την τάση να κτίσουν ψηλά. Με την πληθωρικότητα του πνεύματος και του δυναμισμού -όπως κανείς χορεύει ή τραγουδάει- η τάση είναι πηγαία. Συνδυάζεται, όμως, με τη ματαιοδοξία. Η πρόθεση να κτίσουν ουρανοξύστες προϋποθέτει να είναι τολμηροί. Οι κατασκευαστές ήθελαν να υπερβούν τα όρια της ανθρώπινης σκέψης και δύναμης. Παρακινούμενοι από μια περιέργεια παρόμοια με αυτή του Ικαρου και του Προμηθέα.
Είναι γεγονός πως η παρουσία του ουρανοξύστη απευθύνεται στο μέλλον. Ο Ηeggel έγραψε: «Το μέλλον δεν μπορεί να είναι εντελώς άγνωστο, θα είναι πάντα το τελευταίο μέρος από το παρόν» και συνέχισε λέγοντας «το να πιστεύεις στο μέλλον σημαίνει πως έχεις εμπιστοσύνη στο παρόν». Πολλές φορές, μάλιστα, αδιαφορώντας για την αδυναμία της οικονομίας να αντέξει το κόστος της κατασκευής. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι σε περιόδους μεγάλης οικονομικής ύφεσης (1875, 1929, 1982) έγιναν οι σημαντικότερες κατασκευές ουρανοξυστών. Τα κτίρια παίζουν τον ρόλο του ειδώλου που με μαγικό τρόπο θα εξευμενίσει το κακό, την οικονομική δηλαδή αδυναμία.
Πάντως όποιοι κι αν είναι οι λόγοι που οδήγησαν αλλά και εξακολουθούν να οδηγούν στην ανέγερση των ουρανοξυστών, όσο πολλοί κι αν είναι, όσο κι αν είναι περίπλοκοι, η τελική εικόνα που έρχεται στα μάτια μας δεν παύει να παραπέμπει σ’ ένα Τεχνητό Δάσος. Σ’ αυτό όλα τα δένδρα έχουν ένα δεδομένο χώρο να αναπτυχθούν στο οριζόντιο επίπεδο. Το κατακόρυφο επίπεδο όμως παραμένει ελεύθερο και ακριβώς επειδή είναι ελεύθερο, είναι προκλητικό για να κατακτηθεί. Τα πιο δυνατά δένδρα, τα ψηλότερα, θα ξεχωρίσουν από τα άλλα, θα κυριαρχήσουν στον ορίζοντα, θα τρυπήσουν τον νοητό τεχνητό ορίζοντα που δημιουργείται πολύ ψηλότερα από το έδαφος και θα συνεχίσουν την ανοδική τους πορεία.
Ισως τελικά να είναι η φύση που υποσυνείδητα εμπλέκει όλους αυτούς τους Τολμηρούς και γεμάτους Αυτοπεποίθηση δημιουργούς να διακινδυνέψουν Χρήμα και Δόξα. Η από καταβολής κόσμου συνεχής ανταγωνιστική θέση του ανθρώπου απέναντι στη Φύση. Και ίσως, τελικά, να είναι η Φύση που θα πάρει την εκδίκησή της επικρατώντας στη συνεχή αναμέτρηση…
* Ο κ. Κώστας Πήττας είναι αρχιτέκτων.